Psychologiczne konsekwencje bólu. Czy ból trzeba leczyć?

Ból, a przeważnie ten przewlekły jest nie tylko doznaniem fizycznym, ale też psychicznym. Jest to subiektywne i wielkoobszarowe odczucie, które może mieć różnorodny charakter. Jak psychika danego człowieka wpływa na postrzegania bólu i jak długo trwający ból wpływa na psychikę jednostki?

Jak odczuwamy ból?

Praktycznie każdy z nas kiedyś odczuwał ból. Jednak jest on odczuciem bardzo subiektywnym o niepowtarzalnym charakterze. To oznacza, że odpowiedź na pytanie o to, czym jest ból i jak go odczuwamy, będzie inna dla każdej jednostki. Ból ma negatywny wpływ na funkcjonowanie organizmu, a do tego powoduje zaburzenia fizyczne i psychiczne i narusza homeostazę.

Ból może również wynikać z dolegliwości psychicznych i wtedy jest to tzw. ból psychogenny, a wtedy pojawiają się objawy somatyczne, ale bez żadnej możliwej do zdiagnozowania przyczyny fizjologicznej. Może mieć on związek z następującymi odczuciami: smutek, przygnębienie, stres i strach, a do tego niektóre stany psychiczne mogą go nasilać albo osłabiać.

Ból, a przeważnie ten przewlekły to proces, na których składają się cztery etapy:

• etap I – będzie to doznanie zmysłowe przez receptory czuciowe, które w sposób bezpośredni powodują reakcję na etapie drugim,
• etap II – jest to odpowiedź na ból, czyli pojawienie się przykrości i jest to również prosta forma reakcji emocjonalnej,
• etap III – pojawia się cierpienie. Jest to złożone zjawisko, na które składają się różne elementy emocjonalne, takie jak np. lęk, depresja i gniew. Na tym etapie charakterystyczne jest to, jak psychika wpływa na postrzeganie bólu, co wynika z tego, że reakcja na ból jest uzależniona od cech osobowości danej osoby, jej doświadczeń, poglądów na ból oraz sposobów radzenia sobie z nim,
• etap IV – są to zachowania bólowe, które są przedstawiane przez pacjenta, czyli jest to tzw. behawioralna ekspresja bólu. Tutaj można bardzo dobrze zauważyć, w jaki sposób ból wpływa na zachowania jednostki, a także na jej otoczenie i rodzinę.

Ból i jego wpływ na organizm

Przewlekły ból jest chorobą i jest on trudny w leczeniu, gdyż leczy się jego przyczynę i sam ból. Jeśli trwa zbyt długo, staje się przyczyną przewlekłego stresu. W takiej sytuacji dochodzi do zaburzenia wszystkich układów. Osoby, które zmagają się z chronicznym bólem, skarżą się na bezsenność, brak apetytu, rozdrażnienie oraz apatię. Dochodzi również do zmian w układzie nerwowym oraz w psychice. Taka osoba traci całą radość życia, gdyż skupia się tylko na bólu.

Psychologiczne aspekty związane z leczeniem bólu

W niektórych sytuacjach ból jest zjawiskiem pożądanym, ponieważ aktywizuje on organizm do podejmowania działania, co jest związane z reakcją „walcz i uciekaj”. Jednak długo trwający ból ma negatywny wpływ na zdrowie fizyczne oraz psychiczne. Dlatego ważne znaczenie ma leczenie przeciwbólowe. Jeśli jest to ból fizyczny, to pomóc może odpowiednio dobrana przez lekarza lub farmaceutę tabletka przeciwbólowa, a także fizjoterapia i rehabilitacja. Poza tym istotna jest również psychoterapia, dzięki czemu można nauczyć się radzenia sobie z bólem, ale też będzie można zwiększyć tolerancję na ból czy też zmienić podejście do stresu.

Referencje:

Przybyłko K., Walesa Cz., Psychologiczna problematyka bólu [w:] „Horyzonty Psychologii”, 2016, tom 6.

Ryshkovska N., Bohuta K., Kruta A., Pacjenci z bólem przewlekłym – specyfika diagnozy zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania [w:] „Psychiatria”, tom 13, nr 4, 2016.