Rozpoczęcie nauki w szkole dla niektórych dzieci bywa problematyczne i stresujące. Zmiana znanego środowiska, zasady i wyzwania… Trudności adaptacyjne mogą przytrafić się zarówno w szkole podstawowej, jak i na późniejszych etapach edukacji. Co to jest adaptacja? I jak pomóc uczniowi odnaleźć się w nowym środowisku?
Szkoła to nie tylko miejsce zdobywania wiedzy, ale też umiejętności społecznych. Dzieci nawiązują relację, uczą się radzenia sobie z sytuacjami stresowymi, jak również stają w obliczu konfliktów i konieczności ich rozwiązywania. Zanim na dobre odnajdą się w nowym otoczeniu i zbudują więzi z pozostałymi uczniami i nauczycielami, większość z nich spotkają trudności adaptacyjne.
Co to znaczy adaptacja?
Wspomniane trudności adaptacyjne uniemożliwiają dziecku normalne funkcjonowanie w grupie, co pośrednio przekłada się na trudności z nauką i koncentracją. Co to znaczy adaptacja? W szkole jest to zdolność do przystosowania się do nowego środowiska, przyswojenie obowiązujących w nim zasad, wejście w grupę i budowanie wspólnoty. Wymaga to dwustronnego zaangażowania – dziecko dopasowuje się do otoczenia, ale też samo wpływa na nie i może je regulować.
Nie wszystkie dzieci mają wrodzone umiejętności do nawiązywania kontaktów i wpasowania się w nowe otoczenie. W ich przypadku mówimy o trudnościach adaptacyjnych. Nie wszystkie są powodem do zmartwień. Często po kilku dniach sytuacja normuje się, a dziecko zaczyna budować nowe znajomości i przyjaźnie. Czasem problem z przystosowaniem trwa dłużej i wtedy pomocna może być konsultacja psychologiczna.
Z czego wynikają trudności adaptacyjne?
Warto odpowiedzieć sobie nie tylko na pytanie, co to jest adaptacja, ale też z czego wynikają trudności dziecka. Taka analiza powinna być poprzedzona wnikliwym poznaniem młodego człowieka. Ważne jest zarówno jego przystosowanie osobowe, jak i cechy charakteru czy dotychczasowe doświadczenia mają wpływ na przebieg adaptacji.
Istnieją też pewne czynniki zewnętrzne, które utrudniają wejście w nowe środowisko i funkcjonowanie w nim. Należą do nich:
- zbyt duża liczba osób w szkole i w klasie, a co za tym idzie wysoki poziom hałasu,
- różnica wieku między uczniami,
- wymagający nauczyciel,
- koledzy, którzy odrzucają dziecko, prześladują je,
- demotywujący system nagród i kar,
- zbyt duża ilość reguł do przestrzegania.
Wiele dzieci, szczególnie tych, które nie uczęszczały wcześniej do przedszkola, dopiero w szkole styka się z regulaminami, nowymi obowiązkami, koniecznością współpracowania z innymi w grupie. Dla niektórych z nich, zwłaszcza młodszych, problematyczne jest długotrwałe siedzenie w jednej pozycji i utrzymanie koncentracji przez całą lekcję. Kilka czynników nałożonych na siebie – zarówno wrażliwość ucznia, jak i jego problemy z przystosowaniem się do zasad panujących w szkole mogą powodować trudności adaptacyjne. Na szczęście na tym etapie zarówno nauczyciele, psychologowie, jak i sami rodzice mogą próbować pomóc dziecku.
Jak pomóc w adaptacji dziecka w szkole?
Zanim powiemy, jak pomóc dziecku, ustalmy, co to znaczy adaptacja. To proces polegający na przystosowaniu się dziecka do nowego środowiska i przyjęcie ról, które są mu narzucane przez nauczycieli. Trzeba pamiętać, że młodsze dzieci na tym etapie nadal mają wysoką wrażliwość i niską odporność (rzadziej cierpią na zaburzenia o podłożu neurologicznym). Dlatego warto wspierać ich poczucie własnej wartości oraz uczyć pozytywnego myślenia o sobie samym.
Jak pomóc dziecku w adaptacji? Można:
- inicjować prace w grupach mieszanych, aby dać dzieciom możliwość do bliższego poznania się,
- rozwijać hobby dziecka poprzez zapisanie go na zajęcia pozalekcyjne,
- organizowanie spotkań integracyjnych po szkole, np. zapraszanie kolegów do domu, wspólne zabawy na boisku,
- zauważanie sukcesów dziecka i podkreślanie jego pozytywnych cech,
- rozmawianie o emocjach, również za pomocą książek, gdzie dziecko może się identyfikować z bohaterami i w ten sposób uczyć się rozwiązywać problemy.
Trudności adaptacyjne zazwyczaj da się rozwiązać. Warto czujnie reagować na nastroje dziecka i wychwytywać jego problemy. Szybka reakcja pozwoli pomóc młodemu człowiekowi w odnalezieniu się w nowym środowisku i nawiązaniu pozytywnych relacji z rówieśnikami.
