Problem z agresywnymi dziećmi w szkole dotyka wielu polskich placówek. Dotyczy zarówno sytuacji, w której chcemy pomóc ofierze, jak również konieczności zdyscyplinowania oprawcy. Jednak napastnik często także sam jest ofiarą wymagającą wsparcia – nierzadko psychologicznego. Jak pomóc dzieciom? Jakie są rodzaje przemocy? I co zrobić, aby skutecznie rozwiązać problem agresji, która nierzadko paraliżuje funkcjonowanie klasy, a nawet większej grupy?
Dziecko agresywne w szkole zagraża innym i sobie
Oczywistym jest, że dziecko agresywne w szkole zagraża innym uczniom. Bez względu na to, czy dopuszcza się przemocy fizycznej czy psychicznej zagraża swobodzie oraz bezpieczeństwu innych. Na tym jednak nie koniec. Często swoim zachowaniem szkodzi również sobie – zostaje wykluczone z grupy, napiętnowane, mogą dotykać go problemy z identyfikacją, tożsamością czy obniżeniem poczucia własnej wartości.
Dlatego, chcąc skutecznie rozwiązać problem, trzeba zacząć od znalezienia jego genezy, ustalenia skali i rodzaju przemocy, jakiej dopuszcza się młody człowiek. Często jest to proces długi, a od tego, czy zakończy się sukcesem zależy m.in. to, czy w sprawę zostanie zaangażowany dobry psycholog. Niestety, obecnie w Polsce nie wszystkie szkoły zapewniają wsparcie psychologa na odpowiednim poziomie, stąd problem się pogłębia.
Agresywne dziecko w szkole – co robić?
Pedagodzy zazwyczaj są bezradni wobec dziecka, które terroryzuje swoje otoczenie. Sposoby dyscyplinowania go, takie jak wystawianie uwag, nagany, upomnienia słowne, rozmowy nie skutkują, a to właściwie jedyne narzędzia, do jakich mają dostęp nauczyciele. Tymczasem nie mogą pozwolić na to, aby inne dzieci czuły się zagrożone, bo zgodnie z przepisami polskiego prawa to szkoła ma obowiązek zapewnienia podopiecznym bezpieczeństwa w czasie lekcji i w przerwach między nimi. Za wypadek taki jak pobicie w szkole odpowiedzialność cywilną może ponieść nauczyciel sprawujący opiekę.
Dlatego wykluczone jest umniejszanie problemu lub ignorowanie agresywnego ucznia w szkole. Co robić? Reagować muszą pedagodzy, jak również rodzice, którzy zauważą u swojej pociechy niepokojące zachowania w domu (wskazujące na to, że dziecko może być ofiarą lub napastnikiem). Wówczas należy zgłosić to w szkole, korzystając z e-dziennika lub innych form komunikacji z nauczycielem czy dyrekcją. Dalsze postępowanie jest regulowane przez ustawę i powinno przebiegać zgodnie z procedurą przyjętą przez placówkę edukacyjną.
Agresywne dziecko w szkole – gdzie zgłosić?
Reakcja po stronie rodziców i pedagogów powinna być jednoznaczna. Nie może być akceptacji dla zachowania agresywnego dziecka w szkole. Gdzie zgłosić problem?
- Rodzic w pierwszej kolejności kieruje pismo do pedagoga oraz do dyrektora, który w tej samej formie powinien odpowiedzieć i ustosunkować się do zarzutów (powinien, po sprawdzeniu dowodów i zbadaniu sprawy objąć agresywnego ucznia nauczaniem indywidualnym).
- Dyrektor, działając na mocy rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 09.08.2017 r. § 2 ust. 2 pkt 4, § 3, § 23 powinien zaproponować rodzicom agresywnego ucznia objęcie go opieką psychologiczną.
- Dalsze kroki również należą do dyrektora – zgłasza on problem w sądzie rodzinnym, a nawet składa wniosek do kuratorium z prośbą o przeniesienie ucznia. Choć takie uprawnienia przysługują mu na mocy ustawy, to jednak rzadko z nich korzysta.
- Nierzadko, jeżeli w ocenie rodzica szkoła nie podejmuje wystarczających działań, o interwencje można poprosić w kuratorium, u wójta, burmistrza lub prezydenta.
Warto zbierać dowody na winę agresywnego dziecka w szkole. Np. po pobiciu w szkole trzeba udać się z ofiarą do lekarza, aby ten przeprowadził obdukcję oraz przygotował stosowną dokumentację stanu zdrowia dziecka. Często jest do niej załączana także opinia psychologa, gdyż konsekwencje pobicia w szkole są nie tylko fizyczne. Ofiara czuje się zastraszona, boi się, może nawet wpadać w stany depresyjne. Przesadą nie jest zgłoszenie pobicia w szkole na policji – to zajście jest traktowane tak, jak każde inne przestępstwo. Organy ścigania mogą skierować sprawę do rozpatrzenia przez sąd rodzinny.
Dziecko bije inne dzieci w szkole
Zastanawiając się nad tym, co zrobić, gdy dziecko bije inne dzieci w szkole, nie sposób pochylić się nad przyczyną takiego zachowania. Zazwyczaj podłożem agresji u młodego człowieka jest obserwacja i doświadczanie podobnych zachowań w najbliższym otoczeniu. Wcale nierzadko okazuje się, że agresor jest jednocześnie ofiarą przemocy domowej lub innej doświadczanej ze strony rówieśników. Trzeba podejść więc do problemu indywidualnie, w czym nieodzowna może się okazać terapia psychologiczna u psychologa dziecięcego. Bardzo często do poradni kierowani są młodzi ludzie, którzy nie radzą sobie z agresją, a swoją złość wyładowują na słabszych – pobicia w szkole, przekleństwa, znęcanie się psychiczne, nękanie. Przemoc przybiera różne formy.
Nawet najbardziej wrogo nastawionego nastolatka można spróbować „nawrócić”. Im szybciej podjęte zostaną stosowne kroki, tym lepiej. Na pewno w rozwiązanie problemu agresywnych dzieci w szkole musi być zaangażowanych więcej osób – rodzice, pedagodzy, dyrekcja, psycholog, nierzadko urzędnicy z kuratorium oświaty. Wspólnym wysiłkiem można:
- dotrzeć do agresywnego dziecka i poznać przyczyny jego złości – podstawą jest rozmowa, bez osądzania, napiętnowania, krytykowania,
- dostarczyć mu narzędzi do radzenia sobie ze złością i przekierowywania jej na inne aktywności,
- nauczenie dziecka nowych wzorców postępowania – rozróżniania dobra od zła.
Zdarza się, że przyczyną agresywnego zachowania są problemy zdrowotne, np. neurologiczne. Dlatego nie powinno się wykluczać konsultacji z pediatrą, który może zlecić badania lub konsultacje ze specjalistami.
Psychika dziecka i nastolatka cały czas się kształtuje. Szybka interwencja i pomoc – ofierze i napastnikowi jest kluczowa dla ich późniejszego rozwoju i umiejętności funkcjonowania w środowisku.
