Bezsenność u dzieci i nastolatków

Problemy ze snem przestają być zmartwieniem wyłącznie osób dorosłych. Coraz częściej pojawia się także bezsenność u nastolatków i dzieci, co może powodować problemy w rozwoju biologicznym, poznawczym, behawioralnym i emocjonalnym. Badania przeprowadzone przez naukowców z Uniwersytetu Jagiellońskiego wskazują, że nawet 40 procent młodzieży może cierpieć na bezsenność. Jakie są sposoby na bezsenność nastolatków i młodszych dzieci, skąd ona wynika i jak pomóc młodemu człowiekowi? Kiedy może nam pomóc psycholog dziecięcy? Na wszystkie wątpliwości i pytania odpowie psycholog z wieloletnim doświadczeniem, Monika Chrapińska-Krupa.

Znaczenie snu

Z obliczeń wynika, że średnio każdy człowiek przesypia około 25 lat swojego życia. Sen wpływa na ograniczenie stresu i napięcia nerwowego, a dzieci w trakcie snu najintensywniej rosną, ponieważ wówczas wydziela się najwięcej hormonu wzrostu. Ile powinny spać nasze dzieci? Czas snu zależy od wieku i wynosi:

• 12-16 godzin dla dzieci w pierwszym roku życia,
• 11-14 godzin dla dzieci w wieku 1-2 lata
• 10-13 godzin dla dzieci w wieku przedszkolnym,
• 9-12 godzin dla dzieci w wieku szkolnym (od 7 do 12 lat),
• 8-10 godzin dla nastolatków w wieku 13-18 lat.

Przyczyny bezsenności u nastolatków i dzieci

Bezsenność u dzieci i nastolatków może pojawiać się jako problem wtórny – związany z innymi dolegliwościami lub chorobą – lub samoistnie, bez związku z innymi schorzeniami. Mówimy o niej wówczas, gdy problemy ze snem trwają przynajmniej miesiąc. W przypadku bezsenności pierwotnej jej przyczynami mogą być:

• stres,
• zaburzenia lękowe,
• niewłaściwa higiena snu,
• zła dieta (zwłaszcza spożywanie substancji pobudzających – kofeiny, guarany i napojów energetycznych, ale także
• zbyt późne i nieodpowiednio zbilansowane posiłki),
• zbyt dużo niebieskiego światła, zaburzającego wydzielanie melatoniny, czyli hormonu snu,
• problemy hormonalne,
• wybieranie rozrywki lub nauki zamiast odpoczynku.

Skutki problemów ze snem u nastolatków – nie lekceważ ich

Sen jest ważny dla każdego człowieka – wówczas nasz organizm regeneruje się i odpoczywa. W przypadku dzieci i młodzieży ma jednak szczególne znaczenie – podczas nocnego odpoczynku dzieci i młodzież zapamiętują i utrwalają zdobyte w ciągu dnia wiadomości. Brak snu może powodować:

• problemy z koncentracją i rozwiązywaniem problemów oraz zadań abstrakcyjnych (np. z matematyki),
• drażliwość, a nawet agresję,
• trudności z zapamiętywaniem i przyswajaniem wiedzy.

Sposoby na bezsenność u nastolatka

By wyeliminować problemy ze snem u dzieci, należy zastosować kilka sprawdzonych trików. Sposoby na bezsenność u nastolatków i dzieci to m.in.:

• unikanie drzemek w ciągu dnia,
• rozpoczęcie aktywności fizycznej,
• wprowadzenie rutyny i przyzwyczajeń – kąpiel, słuchanie wyciszającej muzyki, spokojna rozmowa lub czytanie książki (w formie papierowej) przed snem pozwolą się wyciszyć i przygotować do nocnego wypoczynku
• odłożenie na co najmniej godzinę przed snem urządzeń elektronicznych generujących niebieskie światło,
• zadbanie o całkowitą ciemność w pokoju (grube zasłony lub rolety),
• unikanie ciężkostrawnych potraw i napojów z kofeiną oraz teiną na godzinę przed położeniem się do łóżka,
• spanie w cichym pomieszczeniu – jeśli włączamy muzykę, to warto ustawić ją tak, by sama się wyłączyła, a nie grała przez całą noc,
• ćwiczenia relaksacyjne – joga, medytacje, ćwiczenia oddechowe.

Leczenie bezsenności u dzieci i nastolatków

Jeśli zadbanie o higienę snu nie przynosi oczekiwanych efektów, a bezsenność u nastolatków nie ustaje, warto zgłosić się po pomoc. W przypadku problemów ze snem można zastosować psychoterapię w nurcie poznawczo-behawioralnym. U dzieci takie leczenie polega m.in. na:

• ograniczaniu reakcji rodzica na płacz dziecka, które nie śpi – rodzic przebywa w pokoju, ale nie odzywa się do dziecka lub przychodzi jedynie co jakiś czas,
• wyjmowaniu z łóżeczka dziecka, które nie śpi, w celu spokojnej zabawy przez określony czas,
• opóźnienie pory kładzenia dziecka do łóżka, by skrócić czas usypiania – gdy dziecko będzie zasypiać szybko, porę stopniowo zmieniamy na wcześniejszą.

W przypadku nastolatków również istotne jest wprowadzenie pewnych zasad, takich jak:

• kładzenie się do łóżka tylko wtedy, gdy nastolatek odczuwa senność (w łóżku nie powinno się jeść, czytać książek, używać urządzeń elektronicznych),
• regulacja godzin snu – wstawanie codziennie o tej samej porze, również w weekendy.

W trakcie psychoterapii często konieczne jest obalenie zniekształconego sposobu myślenia nastolatka na temat snu i konsekwencji jego braku. W tym celu konfrontuje się je z rzeczywistymi, naukowymi twierdzeniami.

Psycholog dziecięcy – skuteczna pomoc na bezsenność nastolatków

Jeśli bezsenność nastolatków nie mija mimo wprowadzenia odpowiednich zasad higieny snu i sposobów relaksacji, warto skonsultować się ze specjalistą. Psycholog dziecięcy zdiagnozuje przyczyny zaburzeń i podpowie, jakie kroki podjąć, być może zalecając psychoterapię poznawczo-behawioralną, która pomoże w radzeniu sobie ze stresem czy zaburzeniami lękowymi, którym często towarzyszy bezsenność nastolatków.