Niebieska Karta to dokument, który może stać się kluczem do ochrony ofiar przemocy domowej. Chociaż jej celem jest pomoc, niesie za sobą pewne konsekwencje dla sprawcy. Jak działa Niebieska Karta, jakie są jej skutki i w jaki sposób może wpłynąć na życie zaangażowanych osób? Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej o tym ważnym narzędziu interwencji, zapraszam do dalszej lektury.
Spis treści:
Czym jest zjawisko przemocy domowej?
Gdy kobieta jest ofiarą przemocy…
Kto może założyć Niebieską Kartę?
Co daje założenie Niebieskiej Karty?
W jakich sytuacjach można wszcząć procedurę Niebieskich Kart?
Jak wygląda wszczęcie procedury Niebieskiej Karty?
Etapy wszczęcia procedury Niebieskich Kart
Jak wygląda zakończenie procedury Niebieskiej Karty?
Jakie są konsekwencje Niebieskiej Karty?
Niebieska Karta a popełnienie przestępstwa
Czy można wycofać Niebieską Kartę?
Niebieska Karta a pomoc psychologa
Czym jest zjawisko przemocy domowej?
Rodzina jest miejscem, w którym uczymy się poznawać świat, nawiązywać relacje, komunikować się i rozwiązywać nasze problemy. Dowiadujemy się także, jak być mężczyznami i kobietami. Z tego powodu, rodzina odgrywa bardzo ważną rolę w kształtowaniu osobowości człowieka. Powinna być miejscem miłości, dobrej komunikacji, zrozumienia, szacunku i odpowiednich sposobów rozwiązywania konfliktów. Jednak z różnych powodów czasami dom rodzinny staje się punktem przemocy i nadużyć, w którym króluje strach, niepokój i niepewność.
Rzecznik Praw Obywatelskich Marcin Wiącek w swoim stanowisku wobec planowanych zmian w systemie przeciwdziałania i zwalczania przemocy domowej, podał dane statystyczne i podkreślił jednocześnie, że one nie oddają rzeczywistej skali zjawiska:
„Ogólna liczba osób dotkniętych przemocą w rodzinie wyniosła w 2019 r. 227 826. Zdecydowaną większość stanowiły kobiety (124 382 w porównaniu do 39 625 mężczyzn i 63 819 dzieci). A wśród zatrzymanych sprawców zdecydowaną większość stanowili mężczyźni (16 647 w porównaniu do 606 kobiet).[1]”
Przemoc domowa występuje, gdy dochodzi do nadużyć między członkami rodziny. Może mieć charakter fizyczny, psychiczny, seksualny lub ekonomiczny. W rodzinie możemy spotkać trzy najczęstsze rodzaje przemocy.
- Znęcanie się nad dziećmi przemoc wobec dziecka. Występuje, gdy przemoc dotyka dzieci i młodzież poniżej 18 roku życia i jest popełniana przez rodziców lub opiekunów.
- Przemoc ze strony partnera, która jak wynika ze statystyk, pochodzi głównie ze strony mężczyzn wobec kobiet.
- Przemoc wobec osób starszych, gdy nadużycie dotyka seniorów.
[1] https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/rpo-przemoc-domowa-wobec-kobiet-zwalczanie-ocena
Gdy kobieta jest ofiarą przemocy…
Jak wynika ze statystyk, to kobiety są najczęstszymi ofiarami przemocy domowej. Kiedy można mówić o tym, że kobieta zalicza się do osób dotkniętych przemocą? Kiedy tworzy z partnerem parę, niezależnie od tego, czy są małżeństwem i doświadcza którejkolwiek z różnych form nadużyć: fizycznych, psychicznych, ekonomicznych lub seksualnych.
Sprawcy przemocy domowej stosują różne taktyki toksycznych zachowań. Jakie są przejawy przemocy wobec kobiet?
Przemoc psychiczna
- Jeśli Twój partner lub mąż stale kontroluje wszystko, co robisz, z kim się spotykasz, uniemożliwia Ci widywanie się z rodziną lub uczestniczenie w zajęciach, albo mówi rzeczy typu „jesteś głupia, jesteś bezużyteczna”.
- Krytykuje sposób, w jaki wykonujesz prace w domu, jak się ubierasz lub Twój wygląd fizyczny.
- Gdy wszystko, co robisz, wydaje się niewłaściwe i wpada w złość, że w ogóle żyjesz.
Sprawdź także: Przemoc psychiczna – jak się bronić?
Przemoc fizyczna
Inną formą przemocy ze strony partnera są wszelkie zachowania, które mają na celu wyrządzenie szkody ciału. Na przykład, jeśli Twój partner popychał Cię, uderzał, kopał, dusił, atakował nożem lub pistoletem, jesteś ofiarą przemocy fizycznej. W najpoważniejszych przypadkach ta forma może nawet spowodować śmierć.
Przemoc seksualna
Występuje, gdy jeden z partnerów narzuca drugiej osobie akt seksualny wbrew jej woli. Jeśli Twój partner zmuszał Cię do uprawiania seksu lub innych aktów seksualnych, których nie chcesz lub które uważasz za upokarzające, stosuje wobec Ciebie przemoc seksualną. Nikt, nawet mąż, narzeczony czy partner, nie ma prawa zmuszać do jakiegokolwiek aktu seksualnego wbrew czyjejś woli.
Przemoc ekonomiczna
W wielu rodzinach to mężczyzna pracuje poza domem, by przynosić pieniądze. W takich przypadkach, jeśli Twój partner lub mąż, pomimo że ma pieniądze, nie daje Ci wystarczająco dużo na zaspokojenie minimalnych potrzeb rodziny lub kontroluje wszystkie wydatki, jesteś ofiarą przemocy ekonomicznej. Podobna sytuacja ma miejsce, gdy mężczyzna zabrania kobiecie pracować i zarabiać pieniądze.
Czym jest Niebieska Karta?
Niebieska Karta (NK) to potoczna nazwa całej procedury, która ma zapewnić bezpieczeństwo potencjalnym ofiarom przemocy domowej. Uściślając, tam, gdzie istnieje podejrzenie stosowania przemocy, można uruchomić postępowanie, rozpoczynane jest od wypełnienia Niebieskiej Karty A i kończące się na Niebieskiej Karcie D. Dlatego pełna nazwa to procedura Niebieskie Karty.
Kto może założyć Niebieską Kartę?
Niebieska Karta jest przeznaczona dla rodziny dotkniętej przemocą fizyczną, psychiczną lub szeroko rozumianą agresją. Może zostać założona przez przedstawicieli policji, pomocy społecznej oraz komisji pomagającej w rozwiązywaniu problemów alkoholowych, w związku z podejrzeniem przemocy w rodzinie.
Co daje założenie Niebieskiej Karty?
Przede wszystkim dokumentacja „Niebieskie Karty” jest sygnałem dla policji, że w danej rodzinie źle się dzieje. W ciągu 7 dni dzielnicowy ma obowiązek udać się na miejsce zgłoszenia i sprawdzić, co się dzieje na miejscu. Następnie jest zobligowany do udzielenia pomocy oraz systematycznego monitorowania sytuacji w danej rodzinie.
Z założenia Niebieska Karta ma na celu:
- zapobiec rozszerzaniu się skali dalszego stosowania przemocy wobec ofiary;
- zapewnić ochronę osób pokrzywdzonych przemocą;
- wszcząć działania pomocowe dla ofiar ze strony odpowiednich instytucji (np. Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej);
- koordynować działania podjęte wobec osób stosujących przemoc (np. zajęcia korekcyjno-edukacyjne);
- podnosić świadomość społeczeństwa na temat skali, przyczyn, objawów i skutków przemocy domowej;
- zbierać informacje o udzielonych formach pomocy.
W jakich sytuacjach można wszcząć procedurę Niebieskich Kart?
Niebieskie Karty można założyć w przypadku stosowania przemocy:
- fizycznej (bicie, kopanie, przypalanie, popychanie);
- psychicznej (wyśmiewanie, obrażanie, poniżanie, zastraszanie, grożenie);
- seksualnej (zmuszanie do współżycia lub innych aktów seksualnych, gwałt);
- ekonomicznej (wydzielanie pieniędzy, zabieranie rzeczy, kradzież pieniędzy, utrudnianie dostępu do środków do życia);
- związanej z uzależnieniem od alkoholu, narkotyków lub innych używek.
Jak wygląda wszczęcie procedury Niebieskiej Karty?
Założenie Niebieskiej Karty jest bezpłatne. Procedurę założenia Niebieskiej Karty można wszcząć na wniosek osoby doznającej przemocy w rodzinie lub innej osoby z zewnątrz (np. sąsiada, przyjaciela rodziny, dalszego krewnego). Powiadomienie o podejrzeniu lub doświadczaniu zachowań przemocowych należy złożyć w komisariacie policji osobiście, lub telefonicznie.
Można również zadzwonić na tzw. Niebieską Linię, czyli Ogólnopolskie Pogotowie dla Ofiar Przemocy w Rodzinie. Incydenty można zgłaszać przez całą dobę pod numerem Niebieskiej Linii tel. 801 120 002. Dla osób pokrzywdzonych udostępniona jest także pomoc prawników: tel. 22 666 28 50 w poniedziałki i wtorki w godz. 17.00–21.00 lub tel. 800 12 00 02 w środy w godz. 18.00 – 22.00.
Etapy wszczęcia procedury Niebieskich Kart
Procedura Niebieskiej Karty składa się z czterech etapów postępowania, które składa się na formularzach, czyli Kartach A, B, C i D.
Niebieska Karta A – wszczęcie procedury
Wypełnienie formularza Niebieskiej Karty rozpoczyna wszczęcie procedury (Niebieska Karta A). Wypełnia go wyłącznie jedna z uprawnionych do tego osób, która ma podejrzenia, że w danej rodzinie stosowana jest przemoc. Jest to:
- policjant,
- pracownik oświatowy,
- pracownik socjalny,
- przedstawiciel ochrony zdrowia,
- członek gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych.
Wypełniony dokument w ciągu 7 dni zostaje przekazany do funkcjonującego w każdej gminie Zespołu Interdyscyplinarnego. W ciągu kolejnych 3 dni przewodniczący tej grupy przekazuje informacje osobom, które wchodzą w jej skład. Następnie członkowie zespołu interdyscyplinarnego powołują Grupę Roboczą. W jej skład wchodzą odpowiedni specjaliści, którzy będą w stanie pomóc danej rodzinie, dla której wszczęto postępowanie. Może to być dzielnicowy, psycholog szkolny, pracownik socjalny, a także kurator sądowy.
Niebieska Karta B – informacje dla osoby doświadczającej przemocy
Na tym etapie osoba, która jest ofiarą przemocy domowej, otrzymuje Niebieską Kartę B. Są w niej uwzględnione informacje prawne i praktyczne formy przeciwdziałania przemocy, których wdrożenie założono w uruchomionej procedurze.
Niebieska Karta C – opracowanie indywidualnego planu pomocy
Powołana Grupa Robocza po zapoznaniu się ze szczegółami formularza Niebieskiej Karty A i przedyskutowaniu sytuacji w zespole, w ciągu 7-30 dni od zgłoszenia, zaprasza osobę poszkodowaną na spotkanie. Jego miejscem jest siedziba Zespołu Interdyscyplinarnego lub inne dogodne dla pokrzywdzonego miejsce.
W trakcie tego spotkania wypisana zostaje Niebieska Karta C, czyli ustalony wspólnie plan wsparcia dla ofiary przemocy domowej. Jest to tzw. indywidualny plan pomocy, który uwzględnia wszelkie potrzeby osoby pokrzywdzonej. Ustalony zakres działań musi być stale monitorowany np. przez kuratora, pracownika socjalnego lub dzielnicowego i modyfikowany, gdy zajdzie taka potrzeba.
Niebieska Karta D – działania wobec sprawcy przemocy
Niebieska Karta zawiera nie tylko plan pomocy ofierze, ale także sprawcy przemocy. Grupa Robocza wzywa na spotkanie również osobę, która podejmuje się niedopuszczalnych zachowań. Celem rozmów jest przekonanie sprawcy do zaprzestania stosowania przemocy. Informacje o przebiegu tej wizyty zostają opisane w Niebieskiej Karcie D. Podczas tego spotkania osoba stosująca przemoc jest informowana nie tylko o prawnej stronie konsekwencji stosowania przemocy, ale także o formach pomocy psychologicznej, jaką może uzyskać.
Jeżeli sytuacja jest poważna i pojawiają się kolejne zgłoszenia o stosowaniu przemocy w danej rodzinie (kolejne Karty A dołączane do całej dokumentacji), Zespół Interdyscyplinarny może wystąpić do prokuratora o zastosowanie środków zapobiegawczych. Przykładowe działania obejmują:
- dozór kuratora rodzinnego lub policji,
- tymczasowe aresztowanie,
- nakaz opuszczenia lokalu mieszkalnego przez sprawcę;
- zakaz zbliżania się do ofiary.
Jak wygląda zakończenie procedury Niebieskiej Karty?
W najlepszym przypadku zakończenie całej procedury Niebieskiej Karty następuje po kilku miesiącach. Zwykle realizacja indywidualnego planu opracowanego przez Grupę Roboczą przynosi pozytywne rezultaty. Niestety zdarzają się przypadki, że sprawca nic sobie nie robi z wszczęcia takiego postępowania i cała procedura ciągnie się latami.
Nie ma też określonego czasu na wygaśnięcie Niebieskiej Karty. Wręcz przeciwnie. Każdy kolejny akt przemocy należy zgłosić na policję. Ten fakt zostanie odnotowany na formularzu Niebieskiej Karty A i dołączony do pozostałej dokumentacji.
Zwyczajowo o zakończeniu całej procedury mówi się, gdy przemoc ustanie lub w sytuacjach, gdy istnieje przypuszczenie o uzasadnionym zaprzestaniu jej dalszego stosowania. Jeżeli nawet po kilku miesiącach znów dojdzie do ataku ze strony sprawcy, procedura może zostać ponownie uruchomiona.
Jakie są konsekwencje zakładania Niebieskiej Karty?
Założenie Niebieskich Kart ma z zasady pomóc ofierze i podjąć określone działania wobec sprawcy przemocy.
Konsekwencje założenia Niebieskiej Karty dla ofiary przemocy:
- zapewnienie bezpiecznego schronienia osobie dotkniętej przemocą domową,
- ochrona policji w stałym monitorowaniu sytuacji domowej,
- pomoc psychologiczna na rzecz osób dotkniętych przemocą,
- interwencja kryzysowa,
- poradnictwo medyczne,
- wsparcie prawne w sytuacji zaistnienia przemocy,
- pomoc w znalezieniu pracy,
- zlecenie wykonania badania lekarskiego (obdukcji) w celu ustalenia skali uszkodzeń ciała w przypadku przemocy fizycznej,
- pomoc w otrzymaniu lokalu socjalnego,
- wsparcie placówek socjalnych w zapewnieniu dostępu do codziennego wyżywienia,
- ochrona przed dalszym krzywdzeniem (np. sądowy zakaz zbliżania się sprawcy do ofiary),
- ułatwienie uzyskania rozwodu z orzeczeniem o winie współmałżonka (sprawcy przemocy),
- dowód w sprawie rozwodowej do żądania alimentów lub zadośćuczynienia od osoby stosującej przemoc.
Konsekwencje Niebieskiej Karty dla sprawcy przemocy obejmują głównie pomoc psychologiczną w radzeniu sobie z własnym zachowaniem, leczenie odwykowe oraz w uzasadnionych przypadkach odseparowanie podejrzanego od ofiary.
Niebieska Karta a popełnienie przestępstwa
Czy założenie Niebieskiej Karty jest równoznaczne z popełnieniem przestępstwa? To pytanie często pada z ust ofiar lub sprawców przemocy. Warto podkreślić, że ta procedura nie jest równoznaczna ze złożeniem zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa. Dlatego wobec sprawcy nie mogą zostać podjęte żadne działania, które wynikałyby z mocy naruszenia prawa (np. kara pozbawienia wolności). W związku z tym, jeśli ofiara myśli, że zakładając Niebieską Kartę, zaszkodzi w pracy sprawcy, który jest prezesem firmy, dyrektorem itp., jest w błędzie. Dopiero złożenie zawiadomienia o przestępstwie i wszczęcie takiego postępowania daje faktyczne konsekwencje prawne (np. zwolnienie ze stanowiska). Niebieska Karta może być w takim przypadku wykorzystana jako dowód procesowy w zgłoszonej sprawie.
Czy można wycofać Niebieską Kartę?
Istnieją trzy powody, dla których można założyć wniosek o wycofanie postępowania Niebieskich Kart:
- uzasadnione przypuszczenia, że sprawca zaprzestał stosowania przemocy;
- nie ma podstaw do podejmowania interwencji;
- udało się zrealizować opracowany dla rodziny indywidualny plan pomocy.
Poza tym istnieje jeszcze możliwość podważenia stosowności założenia Niebieskiej Karty. Czasami zdarza się, że w akcie zemsty lub chęci zaszkodzenia rodzinie, ktoś „życzliwy” składa zawiadomienie do odpowiedniego organu. W takiej sytuacji, gdy w domu nie ma mowy o przemocy, niesłusznie oskarżony powinien zebrać jak najwięcej dowodów swojej niewinności. Mogą to być zeznania bliskich, sąsiadów, nagrania, zdjęcia itp., które potwierdzą niesłuszność działań.
Niebieska Karta a pomoc psychologa
Coraz więcej kobiet i osób znajdujących się w trudnej sytuacji rodzinnej trafia na terapię do psychologa. Profesjonalne wsparcie psychologiczne jest niezbędne do przerwania cyklu przemocy domowej i rodzinnej w relacjach opartych na nadużyciach. Psychologowie pracują nie tylko z ofiarami przemocy domowej, ale także z osobami znęcającymi się nad ofiarami w związkach.
Pomoc psychologiczna może być udzielona poprzez indywidualną psychoterapię, gdzie poprzez serdeczne i aktywne słuchanie można usłyszeć, zrozumieć i wzmocnić zasoby ofiary. Oprócz opieki indywidualnej wsparcie psychologiczne może być udzielane również poprzez terapeutyczne grupy wsparcia.
Jeśli cierpisz lub doznałeś jakiejś formy przemocy, poszukaj pomocy, porozmawiaj i podziel się swoim bólem ze specjalistą. Chcemy Ci pomóc. Jesteś wiele wart! Twoje życie jest wiele warte! Wsparcie psychologa jest niezbędne, niezależnie od tego, czy procedura Niebieskiej Karty została już wdrożona, czy dopiero będzie uruchomiona.
? – Artykuł Monika Chrapińska-Krupa
? Jeżeli potrzebujesz pomocy, wsparcia psychologicznego placówki naszych poradni znajdują się w:
- Warszawie, Zobacz: Psycholog Warszawa
- Wołominie, Zobacz: Psycholog Wołomin
Wpis blogowy nie jest artykułem naukowym. Ma jedynie charakter informacyjny i nie zastąpi konsultacji ze specjalistą.
