W dzisiejszych czasach istnieje trend, który dyktuje, że musisz ciężko i długo pracować, by stać się kimś szanowanym lub by Twoja firma dobrze prosperowała. Wygląda więc na to, że ci, którzy są zaangażowani w swoją karierę, muszą spędzać weekendy i święta w biurze, ślęczeć nad komputerem i papierami, robiąc plany, raporty lub biegać na spotkania. Też tak masz? Uważaj, bo możesz być pracoholikiem…
Spis treści:
Pracoholizm – objawy, które świadczą o uzależnieniu
Test na pracoholizm – sprawdź, czy jesteś pracoholikiem
Pracoholik – objawy, które powinny zaniepokoić
Różnica między pracoholikami a osobami zaangażowanymi w pracę
Skutki i negatywne konsekwencje pracoholizmu
Jak odnieść zdrowy sukces zawodowy?
Pracoholik – kto to jest?
Jeśli pracujesz praktycznie bez przerwy i nie możesz kontemplować dnia wolnego bez myślenia o pracy, prawdopodobnie zamieniłeś się w pracoholika. Jest to ktoś, kto definiuje siebie wyłącznie przez swój zawód. Ktoś, kto jest zakładnikiem swojej działalności zawodowej i czuje się niekompletny poza swoimi profesjonalnymi obowiązkami. Zasadniczo jest to ktoś, kto w pełni poświęca swoje istnienie stanowisku lub firmie.
Termin pracoholizm ukuł już w 1971 roku amerykański psycholog Wayne Oates, który zdefiniował go jako uzależnienie od pracy. Wskazuje ono niekontrolowaną potrzebę nieustannego wykonywania obowiązków zawodowych. Jak każdy nałóg, bycie pracoholikiem nie jest do końca zdrowe, ponieważ każdy potrzebuje odpoczynku, wypoczynku i kontaktu z przyjaciółmi, rodziną i bliskimi.
W dzisiejszych czasach troska o pracę, by przeżyć, a nie tylko o życie, w którym trzeba pracować, jest coraz bardziej modna. Jednak, by zdefiniować kogoś jako pracoholika, oprócz czasu poświęconego na aktywność zawodową, konieczna jest ocena innych objawów pracoholizmu. Niezbędne jest również dokładne zdefiniowanie sytuacji emocjonalnej, w jakiej znajduje się osoba w chwilach odpoczynku, czy potrafi się dobrze bawić, odłączać się od pracy i cieszyć się sytuacją, która powinna być relaksująca.
Pracoholizm – objawy, które świadczą o uzależnieniu
Pracoholicy ustalają priorytety i porządkują swoje życie wokół pracy. Kiedy nie odczuwają presji, stresu i pośpiechu, wywołanych niezdrowym życiem zawodowym, które prowadzą, czują ogromną pustkę.
Objawy pracoholizmu, które mogą sugerować istnienie tego uzależnienia to:
- na poziomie fizjologicznym pojawiają się uogólnione objawy lękowe, takie jak napięcie mięśni, trudności z zasypianiem, bóle głowy, przykurcze mięśni itp.;
- na poziomie myślenia zwykle pojawia się drażliwość, potrzeba wykonywania większej ilości czynności związanych z obszarem pracy, przytłoczenie itp.
Pracoholizm daje o sobie znać, kiedy występuje:
- nadmiar czasu świadomie poświęconego na pracę (powyżej 12 godzin dziennie, praca w weekendy i święta) niewynikający z potrzeb ekonomicznych lub wymagań zawodowych;
- nadużywanie urządzeń elektronicznych, takich jak telefony komórkowe (kontrola poczty służbowej);
- obsesyjne myślenie i obawy związane z pracą (terminy, spotkania, strach przed utratą pracy);
- poświęcanie tylko kilku godzin na nocny sen z następującą drażliwością, przyrostem masy ciała, zaburzeniami psychofizycznymi;
- zubożenie emocjonalne, wahania nastroju i łatwa drażliwość;
- niepokój i panika po opuszczeniu miejsca pracy;
- nadużywanie używek takich jak kofeina.
Test na pracoholizm – sprawdź, czy jesteś pracoholikiem
„Czy jestem pracoholikiem?” – jeśli jest to pytanie, które przychodzi Ci do głowy częściej, niż byś chciał, odpowiedz na poniższe pytania.
- Czy chodzisz do pracy, nawet jeśli jesteś chory? TAK / NIE
- Czy trudno Ci poprosić o urlop lub nawet jeden wolny dzień? TAK / NIE
- Zasypiasz, myśląc o pracy? TAK / NIE
- Pracujesz lub czytasz materiały do pracy podczas posiłków? TAK / NIE
- Pierwszą rzeczą, którą robisz po przebudzeniu się rano, jest sprawdzenie służbowej poczty e-mail? TAK / NIE
- Czy członkowie Twojej rodziny narzekają na godziny, które spędzasz w pracy? TAK / NIE
- Praca nigdy Ci nie wystarcza, chcesz coraz więcej zajęć. TAK / NIE
- Masz dobrą pensję, ale nie masz czasu na jej wydanie? TAK / NIE
- Często odwołujesz spotkania z przyjaciółmi, bo musisz spędzać czas w pracy? TAK / NIE
- Czy Twoja praca jest dla Ciebie najważniejsza? TAK / NIE
- Jesteś bardziej podekscytowany swoją pracą niż czymkolwiek innym? TAK / NIE
- Zadajesz sobie pytanie „dlaczego muszę wykonać tę czynność?”, ale nie możesz przestać jej robić? TAK / NIE
- Czy opinia Twoich współpracowników / szefów ma dla Ciebie duże znaczenie? TAK / NIE
- Musiałeś zrezygnować ze swojego hobby na rzecz pracy? TAK / NIE
- Czy cierpisz na zaburzenia psychosomatyczne (ból pleców, ból głowy), które przeszkadzają Ci w pracy? TAK / NIE
- Czujesz się zmęczony, nawet jeśli Twój dzień nie był wyczerpujący? TAK / NIE
- Czy nadmiernie martwisz się o przyszłość, nawet gdy wszystko idzie dobrze? TAK / NIE
- Czy ciągle jesteś niezadowolony z wyników osiąganych w pracy? TAK / NIE
Jeśli odpowiedziałeś TAK więcej niż 5 razy, prawdopodobnie jesteś pracoholikiem (człowiekiem uzależnionym od pracy).
Pracoholik – objawy, które powinny zaniepokoić
Bycie zaangażowanym i zafascynowanym pracą, którą wykonujesz, jest bardzo pozytywną rzeczą, ale jest różnica między reprezentowaniem takiego nastawienia a byciem uzależnionym. Wówczas masz uczucie, że praca jest tym, od czego nie możesz się odłączyć. Nie chodzi już nawet o ilość zadań, które masz do wykonania, ale o to, jak bardzo jesteś w nie zaangażowany.
Jeśli utożsamiasz się z którymkolwiek z poniższych objawów, być może nadszedł czas, aby poszukać pomocy i spróbować przezwyciężyć ten problem.
- Lubisz wcześnie przychodzić do pracy i wychodzić jako ostatni. Ten drugi aspekt, zwłaszcza jeśli wykorzystujesz go po to, by zorganizować zadania na następny dzień, jest symptomem ostrzegawczym.
- W pracy nie robisz przerw. Zadaj sobie pytanie, czy jest to decyzja dobrowolna, czy mimowolna. Jeśli sam o tym decydujesz i jesz posiłek przed komputerem, czas zastanowić się nad swoim pracoholizmem.
- Zawsze mówisz o pracy. To Twój temat przewodni na spotkaniach z przyjaciółmi lub rodziną. Nieustannie opowiadasz o tym, co robisz, o swoim szefie lub współpracownikach, o wynagrodzeniach, awansach, zwolnieniach lub o jakichkolwiek kwestiach związanych ze środowiskiem pracy.
- Stresujesz się, gdy jesteś na wakacjach. Nie możesz się zrelaksować, a czas wolny uważasz za bezproduktywny. Denerwujesz się lub irytujesz, a Twój umysł nieustannie błądzi wokół obowiązków zawodowych.
- Nie masz hobby. Nie bierzesz udziału w innych czynnościach poza pracą. Masz problem z dbaniem o siebie i spędzaniem czasu z rodziną i przyjaciółmi.
- Nie potrafisz się dzielić pracą z innymi. Masz tendencję do myślenia, że inni mogą wykonać obowiązki gorzej.
- Cierpisz fizycznie. Przepracowanie może mieć skutki fizjologiczne, takie jak nerwobóle i migreny.
Jako pracoholik oczywiście nie rozpoznajesz problemu. Niechętnie przyznajesz się lub zaprzeczasz temu, że praca jest Twoją ucieczką i zarazem sensem życia. W związku z tym strach przed utratą pracy, szybkie tempo życia lub problemy w życiu prywatnym zwykle powodują, że jeszcze mocniej zatracasz się w świecie życia zawodowego.
Różnica między pracoholikami a osobami zaangażowanymi w pracę
Wielu pracoholików twierdzi, że poświęcenie życia na obowiązki zawodowe jest dla nich wygodne, a oni sami nie są uzależnieni od pracy, tylko bardzo mocno w nią zaangażowani. Warto więc wyjaśnić różnice między tymi dwoma profilami osób.
Zaangażowani w swoją pracę
To zmotywowani pracownicy, którzy z pasją podchodzą do swojej pracy, wykonują obowiązki należycie, z największym zaangażowaniem. Jednak po zakończeniu dnia odłączają się od pracy i odpoczywają, poświęcają czas na inne aktywności lub relaks, by następnego dnia wrócić z naładowanymi bateriami. Pracownicy ci często prowadzą pełne i zdrowe życie, atrakcyjne nie tylko pod względem zawodowym, ale też rodzinnym i rozrywkowym.
Człowiek mocno zaangażowany w swoją pracę:
- w niektóre dni zostaje w biurze do późna, jednak w inne dni poświęca czas dla siebie i swojej rodziny;
- wyznacza sobie cele i kiedy je skończy, wie, że czas przestać;
- jego praca jest produktywna, a w godzinach, które pracuje, koncentruje się na zadaniach;
- widzi, kiedy jego rodzina potrzebuje uwagi i potrafi wziąć wolne, by zrezygnować z pracy;
- pomimo relaksu, jest nadal pełen motywacji do pracy;
- ma swoje wzloty i upadki, ale zazwyczaj udaje mu się utrzymać kreatywność;
- ma czas na czytanie dla przyjemności, sport, oglądanie telewizji itp.
Pracoholicy
Nigdy nie są zadowoleni ze swojej pracy, więc pracują coraz dłużej. Nie udaje im się odłączyć od obowiązków zawodowych. W ciągu dnia nie znajdują nawet małej wolnej chwili na relaks. Nie odpoczywają wystarczająco długo, a zmęczenie narasta i odbija się na ich ciele i psychice. Zwykle żyją w konflikcie ze współpracownikami, członkami rodziny i przyjaciółmi.
W konsekwencji pracoholik:
- siedzi w biurze do późna w nocy, a jeśli nie ma zadań do wykonania, sam je tworzy;
- jego dzień nie jest produktywny i on to czuje, ale zamiast przestać, pracuje jeszcze ciężej;
- jego cele nie są dobrze zdefiniowane, podejmuje się wielu rzeczy, ale szybko traci koncentrację;
- nie ma czasu dla siebie, mówi, że zawsze jest zbyt zajęty;
- pracuje, pracuje i pracuje bez dnia wolnego;
- ma złe stosunki z bliskimi, bo żyje tylko dla pracy i nic więcej go nie interesuje.
Podsumowując, osoba zaangażowana w pracę kocha ją, pracuje po godzinach, ale wie, kiedy przestać i jak nadać priorytet innym działaniom. Pracoholik nie umie podzielić życia na obowiązki zawodowe i czas wolny, więc stawia pracę przed wszystkim innym.
Pracoholizm – przyczyny
Dla lepszego zrozumienia przyczyn tego zjawiska trzeba zwrócić uwagę na wewnętrzne i zewnętrzne wyzwalacze. Jeśli chodzi o przyczyny zewnętrzne, jako główne czynniki można wymienić:
- presję w pracy;
- nadmiar obowiązków zawodowych;
- rosnącą potrzebę ograniczania kosztów po stronie kadry zarządzającej kilku firm, co przekłada się na niezatrudnianie większej liczby pracowników;
- oczekiwania szefa, że pracownicy będą dostępni po pracy, w weekendy, a nawet na wakacjach;
- dodatkowe wynagrodzenie za nadgodziny.
Jeśli chodzi o czynniki wewnętrzne, można mówić o cechach osobowości, które przyczyniają się do powstawania pracoholizmu. Osoby uważane za pracoholików na ogół wyróżniają się następującymi cechami:
- mają tendencję do bycia altruistycznymi i posłusznymi;
- kierują się chęcią zadowalania wszystkich, nawet z ryzykiem poświęcenia swojego dobra;
- są na ogół pomysłowe i zorientowane na działanie;
- lubią wyzwania;
- mają dużą odporność na zmęczenie i brak snu;
- dobrze znoszą kilkugodzinną kompulsywną pracę.
Przyczyny pracoholizmu mogą być także związane z problemami organizacyjnymi, materialnymi i rodzinnymi.
- Brak organizacji może prowadzić do konieczności pracy po godzinach.
- Niektórzy szefowie nie wiedzą, jak lub nie chcą delegować zadań, więc wolą pracować więcej godzin niż powierzyć i rozdzielić obowiązki na innych.
- Są osoby, które w obawie przed utratą pracy lub uznania w oczach kolegów, lub przełożonych pracują więcej godzin, niż potrzeba.
- Niektórzy ludzie muszą pracować przez długie godziny, by zarobić potrzebne im środki finansowe.
- Czasami pracownik przedłuża swój dzień pracy, by nie wracać do domu, bo panuje w nim napięta atmosfera, ma problemy rodzinne itp.
Skutki i negatywne konsekwencje pracoholizmu
Osoba, która pracuje kompulsywnie, bardzo szkodzi swojemu zdrowiu fizycznemu. Nie zdając sobie z tego sprawy, zaczyna odczuwać pewien dyskomfort, który może wiązać się z konsekwencjami, jakie niesie ze sobą nadmierna praca.
- Przepracowanie i nagromadzenie stresu w pracy może prowadzić do syndromu wypalenia zawodowego. Zespół ten charakteryzuje się trwającym w czasie stanem wyczerpania fizycznego i psychicznego, zmieniającym osobowość i samoocenę pracownika.
- Pracoholik może również doświadczać depresji, poczucia winy i lęku.
- Obsesja na punkcie pracy zawodowej może doprowadzić do nerwicy, zawału serca lub udaru.
- Praca późno w nocy lub chodzenie spać i myślenie o zadaniach do wykonania zabierają godziny i jakość snu. Taka sytuacja może obniżyć wydajność pracownika, powodując również zmienne nastroje i wyczerpanie.
- Nadmierne zmęczenie może prowadzić do stosowania leków pobudzających w celu przezwyciężenia zmęczenia i potrzeby snu, co może skutkować uzależnieniem.
- Bycie pracoholikiem często kieruje do problemów w związku. Zaniedbywanie rodziny może prowadzić do silnych konfliktów, poważnych kłótni małżeńskich i rozwodów.
- Pracoholicy często wykazują brak zainteresowania relacjami interpersonalnymi niezwiązanymi z pracą, dlatego zmagają się z izolacją społeczną.
Pracoholik jest zazwyczaj zawsze niezadowolony z własnego działania, ponieważ jego obsesja na punkcie pracy zawsze sprawia, że chce być większym perfekcjonistą. Staje się coraz bardziej zależny od pochwał z zewnątrz, co może mieć negatywne konsekwencje dla jego samooceny, relacji międzyludzkich i zdrowia psychicznego.
Pracoholizm – leczenie
Pierwszym krokiem dla osoby uzależnionej od pracy jest rozpoznanie sytuacji. Gdy uznasz, że nie możesz żyć bez pracy lub Twoi bliscy narzekają na to, że pracujesz za dużo i mówisz tylko o obowiązkach zawodowych, musisz poszukać profesjonalnej pomocy. Ważne jest, aby udać się do specjalisty od uzależnień, który krok po kroku pomoże Ci pokonać Twój pracoholizm.
Najskuteczniejszym sposobem leczenia jest zwykle psychoterapia, która ma na celu poznanie przyczyn, które skłoniły pracoholika do skupienia swojego życia na środowisku pracy. W ten sposób i krok po kroku pracujesz nad swoimi przekonaniami na ten temat i zmieniasz schematy zachowań.
W poradni psychologicznej Spokój w głowie pracują psychologowie, którzy są zaangażowani w wyczerpującą pracę skoncentrowaną na pacjencie. Naszym priorytetem jest Twoje samopoczucie i naprawa tego, co zepsuł lub w czym przeszkodził Ci pracoholizm.
Jak odnieść zdrowy sukces zawodowy?
Wiele osób ma problemy z pogodzeniem życia osobistego i zawodowego. Z jednej strony chcą wieść spokojne życie rodzinne, a z drugiej pragną świętować sukcesy w pracy. Czy jest to możliwe? Tak, ale do tego potrzebne jest odpowiednie nastawienie i stosowanie się do kilku wskazówek, które pomogą Ci nie wpaść w pułapkę pracoholizmu.
- Ustal granice między pracą a życiem osobistym.
- Unikaj pozostawania w pracy po godzinach.
- Upewnij się, że robisz przerwy w ciągu dnia i bierzesz urlop.
- Naucz się delegować pracę innym.
- Nie wstydź się prosić o pomoc, gdy sam sobie nie radzisz.
- Nie odpowiadaj na e-maile służbowe po godzinach.
- Nie zabieraj ze sobą pracy do domu. Pod koniec dnia poświęć pięć minut na napisanie listy zadań, nad którymi musisz popracować jutro.
- Postaraj się znaleźć równowagę między pracą a życiem osobistym, naucz się mówić „NIE”. (Sprawdź: Co daje asertywność?)
- Wypracuj rutynę, której będziesz się trzymać (wygospodaruj czas na takie czynności, jak ćwiczenia, czytanie i relaks).
- Nie zaniedbuj hobby i rzeczy, które kochasz robić. Nie ma nic lepszego niż zabawna i satysfakcjonująca aktywność, która pozwoli odpocząć, zrównoważyć życie osobiste i zawodowe.
- Pracuj mądrze. Dłuższe godziny pracy niekoniecznie oznaczają, że wykonasz obowiązki szybciej i lepiej. Czas zacząć inteligentnie zarządzać swoimi działaniami i trzymać się ustalonego planu dnia.
Praca to nie wszystko. Możesz kochać to, co robisz, ale nie wolno Ci dopuścić do tego, by obowiązki zawodowe przysłoniły Twoje życie i odebrały radość z każdego dnia.