Zaburzenia osobowości są popularnym problemem społecznym i dosięgają osób w różnym wieku. Bardziej skłonne do występowania dysfunkcji są osoby, które na wczesnym etapie życia doznały odrzucenia, przeżyły traumę lub miały złe wzorce płynące ze środowiska, w którym się wychowywały. Nie bez znaczenia są obciążenia genetyczne. Często problem pojawia się w czasie intensywnego wzrostu (dojrzewania) i po jego zakończeniu. Wcześniej szereg dysfunkcji można wytłumaczyć np. rozwijającym się układem nerwowym, podczas którego psychika ludzka nadal się kształtuje.
Kiedy można uznać, że dana osoba cierpi na zaburzenia osobowości? Samodzielne postawienie diagnozy jest niemożliwe, dlatego lepiej skonsultować się ze specjalistą. Jeżeli potencjalny problem dotyczy osoby w młodym wieku, np. dziecka w wieku szkolnym czy nastolatka warto też skonsultować się z jego nauczycielami i psychologiem. Ich spostrzeżenia są cenne, bo dają obraz tego, jak człowiek zachowuje się w środowisku rówieśniczym.
Spis treści:
Zaburzenia osobowości – co to?
Zaburzenia osobowości – rodzaje
Poradnia psychologiczna w Wołominie – leczenie zaburzeń osobowości
Zaburzenia osobowości – co to?
Aby lepiej zrozumieć, czym są zaburzenia osobowości, trzeba poznać odpowiedź na pytanie – czym jest osobowość? W ten sposób określamy zbiór cech fizycznych oraz psychicznych, dyspozycje, skłonności danej osoby. W dużej mierze są one wrodzone, ale przez lata kształtują się pod wpływem otoczenia, w jakim człowiek żyje, ludzi, jakimi się otacza, wychowania, jakie otrzymuje. Niektóre ewoluują, inne pozostają na niskim poziomie, odbiegającym od tego, jaki prezentuje większość społeczeństwa.
Pierwsze niepokojące symptomy można odebrać w późnym dzieciństwie oraz w wieku młodzieńczym. Jednak zdarza się, że są one bagatelizowane albo dają o sobie znać dopiero po przekroczeniu progu dorosłości. Wtedy już trudno usprawiedliwiać dysharmonijne postawy burzą hormonalną czy młodzieńczym buntem.
Jeżeli podejrzewasz, że Ty lub bliska Ci osoba cierpi na zaburzenia osobowości, to skonsultuj swoje obawy z poradnią psychologiczną w Wołominie. Pracujący tu terapeuci specjalizują się w diagnozowaniu problemu, ale też pomagają swoim pacjentom osiągnąć i utrzymać równowagę. Dzięki terapii możliwe jest odzyskanie spokoju, komfortu i radości życia, a także normalne funkcjonowanie w społeczeństwie.
Objawy zaburzeń osobowości
Objawy zaburzeń osobowości są różne i zależą od tego, jakim typem jest dana osoba – czy przejawia irracjonalne lęki, jest aspołeczna, mocno niesamodzielna, trzyma się sztywnych reguł lub przeciwnie, żyje w świecie, w którym żadne zasady zdają się jej nie dotyczyć.
Objawy zaburzeń osobowości, które powinny wzbudzić czujność i być podstawą do rozszerzenia diagnostyki to:
- dysharmonijne postawy, skrajne zachowania – wrażenie, że dana osoba nie do końca kontroluje swoje działania, nie zawsze umie je racjonalnie wytłumaczyć, zachowuje się przesadnie względem sytuacji, która miała miejsce,
- niepokojące objawy nie są jednorazowe i nie mają znamion epizodów. Są długofalowe, o intensywnym przebiegu,
- brak podporządkowania się normom społecznym, niezwracanie uwagi na uczucia innych, niebranie odpowiedzialności za swoje zachowanie, niewystarczający poziom empatii względem innych osób,
- eskalacja problemów w wieku szkolnym i nastoletnim, które utrzymują się i nasilają aż do czasu osiągnięcia dojrzałości,
- złe samopoczucie – zarówno psychiczne (huśtawki nastrojów, popadanie w skrajności, skłonność do depresji), jak i fizyczne – z czasem mogą się pojawiać bóle brzucha, głowy, nudności, zmęczenie, bezsenność i wiele innych utrudniających normalne funkcjonowanie,
- problemy na płaszczyźnie zawodowej i życia rodzinnego – trudności w kontaktach z innymi ludźmi, brak odporności na krytykę, niezdolność do budowania trwałych relacji.
Zaburzenia osobowości – rodzaje
Wyróżniamy przynajmniej 9 rodzajów zaburzeń osobowości. Każda z nich daje inne objawy i determinuje odmienne zachowania. Zauważ, że niektóre z symptomów mogą wydawać się dość niewinne, np. trzymanie się na uboczu, dążenie do samotności. Czasem trudno jest ustalić od razu, czy mamy do czynienia z objawem zaburzenia osobowości, czy raczej cechami charakteru charakterystycznymi dla choleryka lub introwertyka. Pogłębiony wywiad psychologiczny, w tym także rozmowy z osobami z najbliższego otoczenia pozwalają psychologowi postawić jednoznaczną diagnozę, z wykluczeniem chorób neurologicznych czy mózgu (zdarza się, że to one odpowiadają np. za zachowania agresywne).
Osobowość narcystyczna
O osobowości narcystycznej mówimy wtedy, gdy dana osoba jest skoncentrowana na sobie, swoich potrzebach, pała tzw. „miłością własną” – często bardzo bezkrytycznie, oczekując tego samego od osób ze swojego otoczenia. Chętnie przyjmuje pochwały, lecz nie radzi sobie z krytyką.
Choć umiarkowane uwielbienie samego siebie jest wpisane w naturę człowieka, to u osób z osobowością narcystyczną dochodzi do przekroczenia cienkiej granicy, za którą czeka brak empatii, brak zrozumienia dla uczuć ludzi, kruche poczucie własnej wartości. Zbyt silna koncentracja na swoich pragnieniach i oczekiwaniach sprawia, że „narcyz” zamyka się na innych.
Śmiało, można stwierdzić, że taka osoba nie jest przystosowana do normalnego funkcjonowania w społeczeństwie czy nawiązywania bliższych relacji z innymi. Są one przez nią traumatyzowane – stale muszą być w gotowości, liczyć się z każdym wypowiedzianym słowem, nieść na barkach ciężar tego, że stale kogoś ranią, choć nie robią nic złego.
Osobowość borderline
Czasem objawy u danej osoby jednoznacznie wskazują na występowanie zaburzeń osobowości, ale bliższe przyjrzenie się jej zachowaniom uniemożliwia postawienie jednoznacznej diagnozy. W medycynie funkcjonuje określenie również na taką dysfunkcję, a jest nią borderline, czyli zaburzenia osobowości z pogranicza.
Zaburzenia osobowości borderline występują obecnie dosyć często i odnoszą się do osób, które wyrażają bardzo skrajne emocje – od miłości do nienawiści, od euforii do rozpaczy. Przeważają jednak uczucia negatywne i irracjonalne zachowania, takie jak:
- strach przed odrzuceniem i pustką,
- skłonność do podejmowania impulsywnych, nieracjonalnych decyzji,
- silna złość nieadekwatna do sytuacji.
Zaburzenia osobowości z pogranicza są silne i wyniszczające – zarówno dla samego chorego, jak i również dla osób z jego otoczenia. Trudno sobie wyobrazić życie z osobą, która w jednej chwili, kocha, a w drugiej nienawidzi. Bardzo często w parze z tymi trudnymi i niestabilnymi emocjami idą choroby takie jak anoreksja, bulimia, myśli samobójcze, skłonności do depresji, samookaleczania się. Najczęściej problemy zaczynają się w wieku nastoletnim, w czasie dorastania.
O ile nie dojdzie do szybkiej i skutecznej interwencji psychologicznej, zaburzenia osobowości borderline pogłębiają się i wymagają, oprócz psychoterapii (która często odbywa się także z udziałem bliskich) również leczenia farmakologicznego, a nawet hospitalizacji.
Warto interweniować szybko, gdyż zaburzenia osobowości borderline mogą przybierać niebezpieczny obrót, szkodzić samemu choremu, jak również osobom z jego otoczenia. Skłonności autodestrukcyjne, ale też popadanie w hazard czy podejmowanie ryzykownych, intensywnych czynności seksualnych zazwyczaj przynoszą wyniszczające rezultaty – długi, utratę majątku, stabilizacji, zerwanie relacji rodzinnych, nadszarpnięcie reputacji i wiele innych.
Osobowość histrioniczna
Osoba, która cierpi na to zaburzenie, zawsze chce być w centrum uwagi. O osobowości histrionicznej mówimy wtedy, gdy dążenie do zdobycia i utrzymania popularności czy uznania w oczach innych popycha chorego do prowokacji seksualnych, czy emocjonalnych, teatralnego wręcz dramatyzowania, wygłaszania własnych opinii i trzymania się ich często bez jakiegokolwiek uzasadnienia. Z drugiej strony taki człowiek łatwo ulega wpływom innych, chce się im przypodobać, dlatego nadmiernie koncentruje się na swoim wyglądzie, a jego zachowanie bywa nacechowane seksualnie, pełne niestosownych podtekstów czy uwodzicielskich gestów. Nietrudno się domyślić, że ma spore problemy z funkcjonowaniem w społeczeństwie, które odbiera go jako osobę samolubną i nachalną.
Osobowość antyspołeczna
Stronienie od ludzi, zachowanie, które odbiega od normy, często jest szkodliwe lub krzywdzące dla innych, a mimo tego nie wzbudza w chorym poczucia winy. Okłamywanie nawet bliskich osób po to, aby osiągnąć własne cele i korzyści. Brak kontroli nad złymi emocjami – irytacją, agresją, frustracją. Wyładowywanie się na innych. To tylko część objawów zaburzeń osobowości antyspołecznej. Nierzadko zachowanie takiego człowieka idzie w parze z nadużywaniem substancji psychoaktywnych czy nałogami takimi jak hazard. To dlatego, że w osobowości antyspołecznej zaburzone jest odczuwanie ryzyka, występuje większa odwaga, jeśli chodzi o podejmowanie aktywności nie do końca uzasadnionych czy racjonalnych.
Osobowość paranoiczna
Cierpienie z powodu osobowości paranoicznej najczęściej objawia się obsesyjnym szukaniem spisków, wysnuwaniem teorii spiskowych (często nieracjonalnych, niemających żadnego uzasadnienia), podejrzewaniem innych, również bliskich osób o to, że specjalnie działają na szkodę chorego. To absurdalna sytuacja, która bardzo męczy też rodzinę, przyjaciół, współpracowników.
Osobie, która podejrzewa ich o zmowę czy nieczyste intencje trudno zrozumieć, że jest inaczej niż sądzi. Każdy przejaw braku sympatii, znudzenia czy niezadowolenia postrzega jako osobisty atak na siebie. Jest nieufna, bardzo często kontroluje innych, zwłaszcza dzieci czy partnera podejrzewając go o zdradę. Brak zaufania do ludzi sprawia, że zamykają się w sobie, stronią od towarzystwa, nie otwierają się, nie zwierzają i nie opowiadają o sobie. Trudno im wybaczać, a męczące zachowania mają tendencję do powracania lub nasilania się z czasem. Nawet oczywiste dowody świadczące o niewinności innych osób nie są w stanie przekonać ich do zmiany swojej postawy obronnej.
Osobowość schizoidalna
Na ten typ zaburzeń cierpią najczęściej indywidualiści, osoby, które stronią od innych, nie wchodzą w głębsze relacje, wolą pracować w pojedynkę. Działania zespołowe nie są dla nich – wolą zaangażować się w pracę osobiście, traktując ją jako posłannictwo, misję, które są w stanie oddać się bez zastrzeżeń. Podobnie traktują hobby czy jakąkolwiek inną sprawę, w którą się zaangażują. Stronią od ludzi, ale szukają pocieszenia w zjawiskach nadprzyrodzonych, wierzą w szósty zmysł czy widzenie aury. Koncentrują się na odczuciach zmysłowych, odrzucając te doczesne, których faktycznie doświadcza człowiek zdrowy. Myślą dość abstrakcyjnie, ale przez to, że wykazują nadmierne lęki względem innych, nie zacieśniają relacji, trzymając osoby ze swojego otoczenia na dystans.
Osobowość unikająca
Osoba, która cierpi na zaburzenie osobowości unikającej, jak sama nazwa wskazuje, stroni od ludzi, nie potrzebuje kontaktów towarzyskich i nie wchodzi w relacje społeczne. Ma bardzo niską samoocenę i wiele kompleksów na swój temat, czuje się niepewnie, bo najbardziej boi się oceniania i negatywnych komunikatów w swoją stronę. Pracuje i żyje sama, w ten sposób chroniąc się przed krytyką, odrzuceniem, brakiem pochwały, wyśmianiem. Nie chce się rozczarować, dlatego unika jakichkolwiek konfrontacji, a przez to nie potrafi walczyć o swoje ani nie przybiera postawy asertywnej.
Dla rodziny i innych osób z otoczenia przebywanie z kimś, kto ma osobowość unikającą, jest trudnym doświadczeniem. Niemal niemożliwe jest zburzenie muru, jaki chory zbudował wokół siebie.
Osobowość zależna
Brak niesamodzielności można wyjaśnić u dzieci i nastolatków, ale kiedy dotyczy osoby dorosłej, to może świadczyć o osobowości zależnej. Człowiek, który ma zaburzenia charakterystyczne dla tej grupy:
- nie umie wyrażać własnego zdania,
- nie umie podejmować samodzielnych decyzji – nawet tych najprostszych,
- jest bierny,
- czuje się bezradny,
- oczekuje, że inni przejmą odpowiedzialność za jego życie,
- zgadza się z wszystkimi zasadami, regułami, oczekiwaniami, jakie wobec niego kierują inni,
- skupia się na własnym strachu przed samotnością, jest związany z innymi ludźmi za wszelką cenę.
Osoby dorosłe, które przejawiają przynajmniej kilka z powyższych zachowań, czują się bezradne, potrzebują asysty na każdym etapie swojego życia, mogą skonsultować swoje zaburzenia z terapeutą z poradni psychologicznej w Wołominie.
Osobowość zależna tylko pozornie wydaje się łatwa we współżyciu. W praktyce męczące jest to, że nigdy nie wychodzi z inicjatywą, nie ma własnych pomysłów, robi to, co inni, choć nie ma na to ochoty. Trudno oczekiwać od niej, że odejdzie od partnera, nawet jeśli ten będzie ją źle traktował. Gotowość do znoszenia nawet upokorzeń czy złego traktowania jest większa niż trach przed poniżeniem. Z perspektywy partnera może on czuć się pozbawiony prywatności i odpowiedzialny za drugą osobę w większym stopniu niż normalnie.
Osobowość anankastyczna
To ostatni rodzaj zaburzeń osobowości, który odnosi się do perfekcjonistów, osób bardzo ściśle przestrzegających reguł i pozbawionych elastyczności w swoich codziennych działaniach. Lęk przed zmianami czy niepowodzeniami sprawia, że dobrowolnie wycofują się oni z życia społecznego, rodzinnego, zawodowego. Choć na tym ostatnim obszarze wydają się idealnymi pracownikami, to w rzeczywistości są tak sumienne, skupione, postępujące zgodnie z odgórnym harmonogramem, że ciężko z nimi współpracować.
Osobowość anankastyczna cechuje się silnym przywiązaniem do tradycji, starych przedmiotów, do których odczuwają silne przywiązanie i sentymentalizm. Wszystko robi na czas, brak jej spontaniczności, elastyczności. Nie deleguje obowiązków na innych, bo nikt nie potrafi pracować czy działać tak dobrze, jak on.
Poradnia psychologiczna w Wołominie – leczenie zaburzeń osobowości
Czy zaburzenia osobowości można wyleczyć? W poradni psychologicznej w Wołominie pacjenci z osobowością anankastyczną, zależną czy paranoiczną mogą wziąć udział w terapii psychodynamicznej czy poznawczo-behawioralnej. Czasem pomocna jest farmakologia, jednak kluczem do sukcesu jest wewnętrzna motywacja pacjenta, zaufanie i otwartość w stosunku do terapeuty oraz to, w jakim stopniu dane cechy zostały w nim ugruntowane. Na pewno bardzo pomocne jest wsparcie najbliższych, stąd elementem terapii mogą być sesje z udziałem członków rodziny oraz partnerów.
Poradnia psychologiczna Spokój w Głowie jest miejscem, gdzie pacjenci obejmowani są troskliwą opieką. Najpierw terapeuta przeprowadza wywiad z chorym i jego bliskimi. Musi zebrać jak najwięcej informacji i dopiero na tej podstawie postawić diagnozę. Trzeba wykluczyć choroby neurologiczne, wady genetyczne lub inne, które są leczone farmakologiczne, a nie podczas psychoterapii. Czasem wymagane są dodatkowe konsultacje z innymi specjalistami lub dobór leków we współpracy z psychiatrą.
Najważniejsze jest jednak poczucie tego, że pacjent znalazł się pod dobrą opieką, a jego zachowania i niepokojące postawy nie będą się pogłębiać. Dobrze poprowadzone leczenie, wsparcie bliskich oraz wewnętrzna motywacja mogą przynieść najlepsze rezultaty.
