Bullying – co to znaczy?

Konflikty między dziećmi i nastolatkami są powszechne, ponieważ jest to okres dojrzewania, niepewności i samopoznania. Jednak gdy nieporozumienia są częste i prowadzą do upokorzeń, a przede wszystkim zastraszania, to właśnie wtedy pojawia się bullying. Co to jest i jak sobie z tym radzić? Dowiedz się więcej.

Spis treści:

Bullying co to jest? Bullying po polsku co oznacza?

Jakie zachowania można uznać za bullying?

Prześladowanie w szkole – czym się objawia?

Skąd wiadomo, że dziecko jest prześladowane?

Bullying w szkole – kim są sprawcy i ofiary?

Bullying w szkole – strategie przeciwdziałania bullyingowi w szkole krok po kroku

Jak zapobiegać prześladowaniom w szkole?

Ofiara bullyingu – jak może pomóc rodzina?

Gdzie szukać pomocy w przypadku bullyingu?

Bullying – co to jest? Bullying po polsku co oznacza?

Słowo bullying po polsku oznacza zastraszanie, nękanie, prześladowanie. Można je zdefiniować jako przejaw chęci znęcania się nad osobą i narażania jej na sytuacje, które powodują, że znajduje się w stanie napięcia, boi się i jest wystraszona. Początkowo o bullyingu mówiono w kontekście „tradycyjnej” przemocy, mobbingu i specyficznym rodzaju agresji stosowanej przez jedną lub kilka osób wobec ofiary. Przez wiele lat uważano, że dotyczy on tylko środowiska pracy oraz relacji na płaszczyźnie zawodowej. Obecnie coraz częściej pojęcie to stosowane jest w sytuacjach dotyczących sprawców i ofiar agresji na gruncie szkolnym oraz w społecznościach uczniowsko-koleżeńskich.

Istnieją trzy charakterystyczne cechy, które pozwalają określić, czy daną sytuację związaną z agresją rówieśniczą można traktować w kategoriach bullyingu. Chodzi o:

• intencjonalność, czyli fakt, że sprawca dopuszcza się negatywnych działań celowo, z zamiarem skrzywdzenia kogoś;
• powtarzalność, czyli długotrwałe działania sprawcy i powtarzające się akty agresji wobec tej samej ofiary;
• nierównowagę sił pomiędzy sprawcą a ofiarą.

W ostatnich latach zaobserwowano istotny wzrost sytuacji nękania w kontekście szkolnym, zauważając, że takie praktyki przemocy w bardzo istotny sposób negatywnie wpłynęły na życie dzieci, młodzieży i dorosłych.

Jakie zachowania można uznać za bullying?

Bullying odnosi się do wszystkich form agresywnych postaw, zarówno werbalnych, jak i fizycznych, intencjonalnych i powtarzalnych, które mogą wystąpić bez oczywistej motywacji. Te formy przemocy są dokonywane przez jedną lub więcej osób. Powodują ból i udrękę, i mają na celu zastraszenie lub zaatakowanie innej osoby bez możliwości, lub zdolności do samoobrony. Są prowadzone w nierównych stosunkach sił lub władzy.

Zgodnie z tym tokiem rozumowania, przypadki krótkich kłótni i sporadycznych nieporozumień nie są uważane za bullying. Chociaż w tych sytuacjach konieczna jest również interwencja wychowawców i opiekunów, ważne jest, by wiedzieć, jak rozróżniać „zwykłe” problemy od zastraszania. Znęcanie się, nie ma określonego źródła. Zasadniczo nieletni cierpi z powodu zastraszania lub nękania, doznaje agresji słownej i fizycznej ze strony lidera-agresora i grupy kolegów z klasy, którzy go poniżają, szantażują, żartują i wykluczają z grupy klasowej.

Nieletni, który jest ofiarą, odbiera publicznie agresje grupy, znosi je indywidualnie i anonimowo. Nie prosi o pomoc żadnej osoby dorosłej ani rówieśnika, ponieważ pod jego adresem wysyłane są groźby. Przeżywa tę chwilę ze smutkiem, gniewem, strachem, poczuciem winy i wstydem. Zamyka się w sobie i oddziela się od innych kolegów z klasy. W systemie edukacyjnym nie ma jednomyślnego protokołu, określającego wytyczne, których należy przestrzegać w przypadku znęcania się w szkole. Ważne jest, żeby móc odróżniać szkolne nieporozumienia od bullyingu, który wywołuje bardzo negatywne konsekwencje.

Prześladowanie w szkole – czym się objawia?

Każdy, kto uważa, że ​​problem objawia się tylko werbalnie lub fizycznie, jest w błędzie. Bullying w szkole generuje wielką emocjonalną i psychologiczną traumę z powodu wykluczenia społecznego, przemocy, upokorzenia i samotności. Zastraszanie może przybrać różne postaci, a agresor może wykazywać różne zachowania wobec ofiary.

Prześladowanie werbalne:

• obrażanie;
• wyzywanie;
• przeklinanie;
• wyśmiewanie;
• nadawanie uwłaczających pseudonimów;
• obraźliwe żarty.

Zastraszanie fizyczne:

• uderzenie / bicie;
• kopnięcie;
• popychanie;
• zranienie ostrym przedmiotem;
• szczypanie;
• kradzież lub niszczenie mienia ofiary;
• rzucanie przedmiotami w ofiarę.

Znęcanie psychiczne:

• drażnienie;
• poniżanie;
• wyśmiewanie;
• izolowanie;
• ignorowanie;
• pogardzanie;
• dyskryminowanie;
• terroryzowanie i grożenie;
• tyranizowanie;
• szantażowanie;
• zastraszanie;
• zniesławienie;
• rozsiewanie plotek i robienie intryg.

Czasami bullying może też mieć charakter seksualny. Najczęściej zdarza się to wśród młodzieży, która w szkole średniej jest skłonna stosować nadużycia, zmuszanie, nękanie lub insynuowanie seksualnych kontekstów wobec swojej ofiary.

Skąd wiadomo, że dziecko jest prześladowane?

Nie ma wspólnej cechy, która jednoznacznie wskazuje na to, że jest się ofiarą bullyingu. W większości przypadków prześladowanie jest zgodne z tym samym wzorcem zachowania i sekwencją, jakiej doświadczają mobbingowane ofiary. „Najważniejszy” uczeń w klasie, zwany tyranem, atakuje kolegę w obecności większej liczby uczniów, nawet przy nauczycielach. Ci koledzy, którzy obserwują sytuację, są zwolennikami lidera i wspierają go w planowaniu jego agresywnych działań. Zachęcają go do publicznej agresji słownej, która niestety może w przyszłości przerodzić się w agresję fizyczną.

Każdy przejaw przemocy, którą otrzymuje ofiara, jest odbierana przez grupę jako osiągnięcie i zwiększa przywództwo agresora w klasie. Utrwala jego rolę lidera i łobuza, na który wyraziła zgodę większość grupy. Ofiara żyje ze wstydem, nie może się bronić. Czuje się upokorzona, samotna w całej tej sytuacji i winna, że nie jest w stanie powstrzymać aktów poniżenia, które otrzymuje.

Nieletni, który cierpi z powodu nękania, rozwija emocje smutku i niepokoju, które maskuje powagą i dystansem społecznym. Ofiary bullyingu mają trudności z wyjaśnieniem, co się z nimi dzieje, zarówno w domu, jak i w szkole, z obawy przed odwetem ze strony rówieśników. Warto zauważyć, że prześladowane dzieci przejawiają objawy nękania, które można wykryć wcześnie w domu. Są to:

• problemy ze snem lub bezsenność;
• utrata lub nadmierny apetyt;
• niechęć chodzenia do szkoły;
• unikanie kontaktu z rówieśnikami;
• nagłe zmiany nastroju;
• odmawianie udzielenia informacji o tym, co dzieje się w szkole;
• nierozmawianie o swoich kolegach i koleżankach z klasy;
• wezwania lub telefony ze szkoły, że dziecko nagle poczuło się gorzej fizycznie (ból głowy, biegunka, nudności, zasłabnięcie);
• smutek;
• płaczliwość;
• zmiany w ocenach i zachowaniu w szkole.

Trzeba pamiętać, że są to objawy powszechne dla zastraszania, gdy nie ma patologii fizycznej lub poznawczej, która je wyjaśnia. Zawsze warto udać się do psychologa, żeby potwierdzić swoje przypuszczenia.

Bullying w szkole – kim są sprawcy i ofiary?

Sprawca bullyingu na ogół ma przewrotny sposób myślenia. Jest świadomy swoich działań i tego, że jego ofiary nie lubią jego postaw, ale i tak je atakuje, żeby wyróżnić się w swojej grupie. W związku z tym prześladowca myśli, że będzie bardziej popularny i poczuje wewnętrzną moc swojej wartości poprzez eskalację tych działań.

Sprawcy prześladowań rówieśniczych to często osoby, które same borykają się z problemami wewnętrznymi. Mogą to być uczniowie, którzy czują się niezrozumiani, mają trudności z nawiązywaniem relacji z innymi lub po prostu chcą w ten sposób wyrazić swoją dominację. Często kierują się chęcią uzyskania uznania wśród innych uczniów, poprzez „stosowanie siły” względem słabszych. Istnieje też grupa sprawców, którzy mają trudności w radzeniu sobie z własnymi emocjami i frustracjami, co prowadzi ich do agresywnych zachowań w stosunku do innych.

Kim są ludzie zaangażowani w zastraszanie?

• Agresor, sprawca – osoba, która wykonuje całą prowokację. Może być to jeden człowiek lub grupa osób.
• Prowokacyjna ofiara – taka, która podejmuje działania odwetowe, próbuje się bronić, ale tylko pogarsza sytuację.
• Agresywna ofiara – osoba, która zaczyna być agresywna w stosunku do innych bardziej wrażliwych osób, które nie są zaangażowane w całą sytuację zastraszania.
• Typowa ofiara – to ofiara, która doświadcza bullyingu, cierpi i nie podejmuje odwetu.

Ofiary bullyingu – dlaczego są prześladowane?

Ofiary bullyingu to uczniowie, którzy z różnych przyczyn stają się celem ataków ze strony swoich rówieśników. Często są to osoby odbiegające od normy – zarówno jeśli chodzi o wygląd, jak i zachowanie. Może to być związane z ich wyjątkowością, np. talentami, które budzą zazdrość wśród innych, ale także z pewnymi cechami charakteru, które sprawiają, że trudniej im się bronić przed atakami.

Typowym celem zastraszania jest typ osoby, która nie pasuje do norm społecznych uznawanych za „normalne”. Powody mogą być różne: fizyczne, psychologiczne lub behawioralne. Zazwyczaj agresorzy wybierają na ofiary kogoś innego od siebie, słabszego, takiego, kto czymś wyróżnia się na tle społeczeństwa.

Dlatego ofiarami bullyingu są najczęściej  osoby:

• z nadwagą lub zbyt szczupłe;
• o niższym lub bardzo wysokim wzroście;
• niepasujące do standardów urody narzuconych przez społeczeństwo;
• o niższym statusie społeczno-ekonomicznym;
• homoseksualiści;
• z trudnościami w nauce;
• mające niską samoocenę;
• bardzo nieśmiałe;
• z osiągnięciami, które mają znakomite wyniki w nauce, czym budzą zazdrość i zemstę u mniej pilnych uczniów.

Warto zwrócić uwagę, że ofiary bullyingu nierzadko borykają się z obniżonym poczuciem własnej wartości, co dodatkowo utrudnia im stawienie czoła agresorom.

Zrozumienie mechanizmów stojących za bullyingiem w szkole oraz charakterystyki sprawców i ofiar jest kluczem do efektywnego przeciwdziałania temu zjawisku w środowisku szkolnym. Wiedza ta pozwala na bardziej świadome działanie na rzecz zapobiegania prześladowaniom oraz wspierania ofiar w ich trudnej sytuacji.

Bullying w szkole – strategie przeciwdziałania bullyingowi w szkole krok po kroku

W walce z bullyingiem w szkole ważne jest podejmowanie skoordynowanych działań przez całą społeczność szkolną:

1. Edukacja i świadomość – Ważne jest, aby edukować uczniów, nauczycieli i rodziców na temat tego, czym jest bullying, jakie są jego konsekwencje i jak można go zapobiegać.
2. Komunikacja – Dzieci i młodzież powinny wiedzieć, że mogą porozmawiać o tym, co je niepokoi, z dorosłymi w szkole i w domu. Dorosłym, z kolei, powinno zależeć na budowaniu takich relacji z dziećmi, by te czuły się swobodnie, wyrażając swoje obawy.
3. Procedury zgłaszania – W każdej szkole powinien istnieć wyraźny system zgłaszania incydentów związanych z zastraszaniem, który gwarantuje anonimowość i chroni ofiarę przed odwetem.
4. Programy prewencyjne – Wprowadzenie programów prewencyjnych, takich jak warsztaty, szkolenia czy lekcje poświęcone problemowi przemocy rówieśniczej.
5. Wsparcie dla ofiar – Dostarczenie wsparcia psychologicznego dla ofiar zastraszania, tak by mogły przepracować swoje traumatyczne doświadczenia.
6. Praca z agresorami – Współpraca z osobami, które dopuszczają się bullyingu w szkole, jest równie ważna, jak pomoc ofiarom. Często za agresywnym zachowaniem kryją się różne problemy osobiste.
7. Monitorowanie sytuacji w szkole – Regularne obserwacje zachowania uczniów, ankiety czy rozmowy z uczniami pomogą w identyfikacji problemów oraz w ocenie skuteczności wdrożonych rozwiązań.
8. Zaangażowanie rodziców – Rodzice powinni być informowani o problemie bullyingu w szkole, a także być zachęcani do współpracy ze szkołą w zakresie jego zapobiegania.
9. Stworzenie środowiska sprzyjającego – Budowanie atmosfery wzajemnego szacunku, gdzie różnorodność jest ceniona, a nękanie i dyskryminacja nie są tolerowane.

Bullying w szkole to problem, który dotyka wielu uczniów. Jednak dzięki skoordynowanym działaniom całej społeczności szkolnej możliwe jest stworzenie środowiska, w którym każdy uczeń czuje się bezpieczny i szanowany.

Jak zapobiegać prześladowaniom w szkole?

Bullying w szkole został uznany za jeden z największych problemów, z jakimi borykają się uczniowie na całym świecie. Uznany za rodzaj przemocy, w której ktoś świadomie lub poprzez akty zastraszania, groźby, przezwiska, obelgi, komentarze, które systematycznie przeradzają się w przemoc fizyczną i/lub psychiczną, pokazuje, że może zaszkodzić rozwojowi uczniów, głównie w aspekcie społecznym i psychologicznym. Dlatego należy podjąć wszelkie możliwe działania, żeby pomóc ofierze i rozwiązać problem bullyingu w szkole. Nie jest to łatwe zadanie i wymaga zaangażowania zarówno członków społeczności szkolnej: dyrektorów, nauczycieli, pracowników i uczniów, jak i samej rodziny.

Do szkoły należy praca nad kwestią poszanowania różnic w programie nauczania. Temat ten można zawrzeć w ciągach zajęć wychowawczych. Ważne jest, by uczniowie byli świadomi znaczenia szacunku dla innych, zarówno w szkole, jak i poza nią.

Szkoła może także tworzyć projekty interdyscyplinarne o bardziej kompleksowym charakterze. Tygodnie tematyczne, sesje filmowe, debaty z gośćmi, wykłady, spotkania z psychologami itp. Istnieje wiele sposobów na stworzenie pozytywnego, pełnego szacunku i bezpiecznego środowiska szkolnego poprzez zwiększanie świadomość młodych ludzi. Innym ważnym środkiem są otwarte kanały komunikacji. Pedagog szkolny, psycholog, doradca zawodowy, nauczyciele i dyrektorzy zawsze powinni chętnie słuchać uczniów i okazywać im empatię, by czuli się swobodnie podczas rozmowy o swoich problemach.

Ofiara bullyingu – jak może pomóc rodzina?

Rodzice mogą pomóc swoim dzieciom zrozumieć, czym jest znęcanie się i jak mogą się bezpiecznie bronić. Ważne jest podkreślanie od najmłodszych lat, że prześladowanie innych jest niedopuszczalne. Warto też upewnić się, że dzieci wiedzą, jak uzyskać pomoc.

Rodzice mogą utrzymywać otwartą komunikację i dialog ze swoimi dziećmi. Często z nimi rozmawiać, słuchać i zadawać pytania dotyczące szkoły oraz relacji z rówieśnikami. Mogą zachęcać swoje pociechy do zgłaszania sytuacji zastraszania zaufanej osobie dorosłej (na przykład rodzicom, nauczycielowi, psychologowi). Nawet jeśli rodzice nie są w stanie bezpośrednio rozwiązać problemu, mogą zapewnić pocieszenie, wsparcie i poradę.

Jeśli dziecko przyznało się do bycia ofiarą zastraszania lub znęcania, nie ignoruj tej sytuacji. Słuchaj uważnie i empatycznie. Nie zachęcaj do reagowania na sprawcę bardziej agresywnym zachowaniem. Umów się na spotkanie z wychowawcą klasy, dyrektorem i psychologiem szkolnym. Wyjaśnij, że zwracasz się do nich, żeby znaleźć wspólne rozwiązanie i bądź cierpliwy, pozostając w kontakcie ze szkołą, gdy problem zostanie rozwiązany. Zachęcaj dziecko, żeby nadal z Tobą rozmawiało. Daj mu wsparcie, okazuj miłość i przypominaj, że nie jest pozostawione bez pomocy.

Gdzie szukać pomocy w przypadku bullyingu?

Psychologowie często w swoich gabinetach przyjmują rodziców przytłoczonych sytuacją zastraszania swoich dzieci przez rówieśników. Rodzice opisują nagłe zmiany, jakie przejawiają ich pociechy po cierpieniu spowodowanym przez kolegów, nękanie, segregację lub wykluczenie. Rodzice zgłaszają się po pomoc nie tylko dla siebie, ale przede wszystkim dla swoich dzieci.

Bullying nie musi być odczuwany przez ofiarę przez długi czas, żeby mogła rozpocząć terapię psychologiczną. Czasami już kilka okazjonalnych aktów agresywnych zachowań w grupie może spełniać wszystkie niezbędne cechy, żeby być przejawem doświadczania znęcania. Pomocy można szukać u psychologa szkolnego lub bardziej komfortowo w poradni psychologicznej. Możliwe są również konsultacje z psychologiem online, które nie zmuszają do osobistego stawienia się w gabinecie.

Wszyscy pracownicy oświaty, zdrowia i opieki społecznej, a także rodzina, która opiekuje się nieletnim, są odpowiedzialni za życie i zdrowie ofiary narażonej na sytuację bullyingu. Czekanie, aż prześladowany sam wyjaśni agresywną sytuację, nie powinno tłumaczyć odwlekania podjęcia działań, interwencyjnych. Edukacja w domu i w klasie na temat zapobiegania tej formie przemocy i opcji uzyskania pomocy, jest najlepszym narzędziem ochrony dziecka przed skutkami bullyingu.

👉 Jeżeli potrzebujesz pomocy, wsparcia psychologicznego placówki naszych poradni znajdują się w:

• Warszawie, Zobacz: Psycholog Warszawa
• Wołominie, Zobacz: Psycholog Wołomin

Wpis blogowy nie jest artykułem naukowym. Ma jedynie charakter informacyjny i nie zastąpi konsultacji ze specjalistą.