Umieranie to niesłychanie przykry i trudny temat do omówienia z dziećmi. Ich opiekunowie stają nie tylko w obliczu wyzwania, jakim jest wspólne przeżycie żałoby, ale też zorganizowania pogrzebu. I tu rodzi się pytanie – czy na ostatnie pożegnanie zmarłego zabierać młodego człowieka? W tym artykule znajdziesz odpowiedzi na pytanie, czy dziecko powinno uczestniczyć w pogrzebie z perspektywy psychologa.
Spis treści:
Chronić dzieci, czy dać im szansę na doświadczenie śmierci?
Pozwól dziecku przeżywać żałobę
Czy dziecko powinno uczestniczyć w pogrzebie?
Kiedy nie brać dziecka na pogrzeb?
Rozmowę o śmierci warto przeprowadzić z dzieckiem już wtedy, gdy zaczyna zadawać egzystencjalne pytania. Bardzo często okazją do wyjaśnienia tego, czym jest przemijanie okazuje się odejście bliskiej osoby i późniejsze odwiedziny na jej mogile. Jednak między śmiercią, a późniejszą żałobą i celebrowaniem pamięci o zmarłym jest jeszcze coś, a mianowicie pogrzeb. Niezwykle podniosła, dostojna uroczystość, a zarazem okazja do ostatniego pożegnania. Czy w odprowadzaniu ciała na miejsce wiecznego spoczynku dorosłym powinny towarzyszyć dzieci? Przedstawiamy argumenty za i przeciw, pozostawiając osobom z najbliższego otoczenia podjęcie ostatecznej decyzji o tym, czy najmłodsi mogą wziąć udział w uroczystościach żałobnych.
Chronić dzieci, czy dać im szansę na doświadczenie śmierci?
Śmierć w wielu rodzinach to niestety najczęściej temat tabu. Nie chcemy rozmawiać o tym co bolesne, smutne, przytłaczające, lecz przecież nieuniknione. Potrzeba chronienia dzieci przed tymi przykrymi uczuciami jest w nas głęboko zakorzeniona już od pokoleń, dlatego bardzo wiele osób uważa, że cmentarz to nie miejsce dla dziecka.
Sakralne miejsca są otaczane należną im czcią, lecz to nie oznacza, że nie mogą odwiedzać ich dzieci. Przeciwnie – jeżeli zależy Ci na duchowym rozwoju pociechy możesz pokazywać jej obiekty kultu religijnego, które są dla Ciebie ważne. Także – a może zwłaszcza, cmentarz, na którym spoczywają już Wasi przodkowie. Podczas odwiedzin w takim miejscu otwórz się na pytania zadawane przez kilkulatka. Opowiedz, gdzie jesteście, dlaczego tu przychodzicie, co wyjątkowego jest w tym miejscu i jak należy się tutaj zachowywać. Śmierć nie powinna być tematem tabu, lecz stanowić element naturalnej edukacji i przystosowania do życia dziecka.
Pozwól dziecku przeżywać żałobę
Bez względu na to, czy dziecko wychowuje się w rodzinie religijnej czy miało już okazję odwiedzić cmentarz i porozmawiać z bliskimi o umieraniu musisz wiedzieć, że żałobę po stracie bliskiej osoby przeżyje na swój własny sposób. Pozwól mu na to! Wytłumacz, dlaczego babci, dziadka, wujka zabrakło wśród Was, co się stało i dlaczego jesteście smutni rozstaniem z nimi. Nazywaj uczucia takie jak smutek, tęsknota, ból, poczucie niesprawiedliwości, rozgoryczenie, złość. Cała ich masa towarzyszy przeżywaniu żałoby i warto dać im ujście. Dziecko też to czuje, ale nie zawsze potrafi prawidłowo nazwać targające nim emocje. Stąd mogą się pojawić zmiany w zachowaniu takie jak nerwowość, frustracja, żal, a nawet agresja. Rozmowa jest bardzo potrzebna na tym etapie!
Czy dziecko powinno uczestniczyć w pogrzebie?
Dziecko jest członkiem rodziny i, skoro zastanawiasz się, czy zabrać dziecko na pogrzeb, zapewne właśnie straciło bliską sobie osobę. Bez względu na to, ile lat ma Twoja pociecha, zasługuje na to, aby uczestniczyć w podniosłym wydarzeniu, które jednoczy całą rodzinę. Zdajesz sobie sprawę, że wyłączenie go ze wspólnego pożegnania może spowodować jeszcze większy smutek, niezrozumienie sytuacji, a nawet wszechogarniające poczucie osamotnienia?
Dlatego:
- porozmawiaj z dzieckiem i zapytaj, czy chce uczestniczyć w ostatnim pożegnaniu zmarłego,
- wytłumacz mu, czym jest pogrzeb, jak przebiega, jak będziecie ubrani, co będziecie robić – wizualizacja pomoże nie tylko dziecku, ale też Tobie w przeżyciu tego trudnego dnia,
- nie naciskaj, jeżeli dziecko nie będzie chciało brać udziału w pogrzebie – dajesz mu tę szansę, ale nie musi z niej skorzystać.
Z psychologicznego punktu widzenia udział dziecka w pogrzebie nie ma żadnych przeciwwskazań. Obcowanie z emocjami, nawet tymi negatywnymi jest bardzo budujące, pozwala naocznie poznać i lepiej zrozumieć otaczający świat, uczy wyrażania emocji, hartuje, buduje poczucie wspólny. Jest dużo argumentów, które przemawiają za tym, żeby najmłodsi uczestniczyli w ostatnim pożegnaniu zmarłego. Jednak nie zawsze jest to dla nich wskazane.
Kiedy nie brać dziecka na pogrzeb?
Jako najbliższy opiekun dziecka wiesz, jak bardzo jest ono wrażliwe, jak podchodzi do trudnych tematów, czego się boi. Jeżeli zastanawiasz się czy dziecko powinno uczestniczyć w pogrzebie weź pod uwagę jego charakter i możliwości. Maluchy poniżej 3. roku życiu mogą się poczuć przytłoczone – otoczone smutnymi dorosłymi ubranymi na czarno, w dziwnym miejscu, którego nigdy wcześniej nie widziały, mogą nie zrozumieć sytuacji. Wynika to przede wszystkim z:
- osobistej wrażliwości,
- niegotowości emocjonalnej i psychologicznej,
- braku zrozumienia dziwnej, nietypowej sytuacji.
Dlatego, jeżeli nie wiesz, czy zabrać dziecko na pogrzeb, nie musisz podejmować tej decyzji samodzielnie. Ze starszą pociechą możesz porozmawiać i zadać jej pytanie na temat gotowości do uczestnictwa w wydarzeniu. Zawsze też możesz skonsultować się z innymi członkami rodziny, jak również zwrócić się do psychologa.
