Déjà Vu – na czym polega i skąd się bierze?

Szacuje się, że większość ludzi chociaż raz w życiu doświadczyła czegoś takiego jak zjawisko déjà vu. To dziwne uczucie przeżywania już takiej samej sytuacji, mimo że jest to niemożliwe, czasami przeraża, ale i intryguje. Zwłaszcza filozofów, psychologów i neurologów, którzy próbują rozwikłać, skąd się bierze ten fenomen. O co chodzi w déjà vu? Dowiedz się więcej.

Spis treści:

1. Déjà vu – na czym polega?

2. Skąd się bierze déjà vu?

3. Teorie naukowe na temat déjà vu

3.1 Jak jeszcze w nauce jest wyjaśniany temat przyczyn déjà vu?

4. Co ma wspólnego déjà vu z duchowością?

5. Dlaczego mamy déjà vu?

6. Jamais vu, czyli odwrócone déjà vu

7. Jak uniknąć déjà vu i podobnych zjawisk?

8. Ciekawostki o zjawisku déjà vu

Déjà vu – na czym polega?

Wyrażenie déjà vu pochodzi z języka francuskiego i oznacza coś w rodzaju „już to widziałem”. To bardzo dobrze wyjaśnia znaczenie tego zjawiska, ponieważ naprawdę ma się wrażenie, że się już widziało jakąś określoną sytuację. W rzeczywistości opisywane jest jako doświadczenie, w którym odczuwa się intensywne i niewyjaśnione poczucie znajomości tego, czego się akurat doznaje. Tak jakby to już się wydarzyło. Jednak takie myślenie jest całkowicie niewłaściwe, ponieważ w rzeczywistości dzieje się to po raz pierwszy.

Przykłady déjà vu. Jak to rozumieć? Na przykład podczas:

• wizyty w nowym miejscu, czujesz, że nie jest to Twoja pierwsza wizyta.
• rozmowy z kimś odnosisz wrażenie, że już odbyła się taka sama konwersacja w przeszłości.
• oglądania filmu lub czytania książki, masz poczucie, że to nie jest Twoje pierwsze spotkanie z tym obrazem.
• sytuacji, która przypomina Ci coś znajomego.
• spotkania z nieznaną osobą, która nie wydaje się obca, a wręcz masz poczucie, że towarzyszą Wam wspólne wspomnienia.
• wykonania nowego zadania lub czynności, gdy masz poczucie, że jesteś w stanie przewidzieć kolejne kroki.

Ciekawe zjawisko déjà vu, które wzbudza duże zainteresowanie wśród badaczy i zwykłych ludzi, spowodowało w ciągu lat powstanie kilku teorii na jego temat. Jednak pomimo tak wielu spekulacji, nie ma ostatecznego i jednego naukowo udowodnionego wyjaśnienia, skąd się ono bierze.

Skąd się bierze déjà vu?

Naukowiec Alan Brown, którego można uznać za eksperta w dziedzinie tego zjawiska, postanowił przejrzeć wszystko, co badacze napisali na temat déjà vu. Wiele z tego, co mógł znaleźć, miało posmak paranormalny, mający do czynienia ze zjawiskami nadprzyrodzonymi, takimi jak przeszłe życia lub zdolności paranormalne. Ale odszukał również badania, w których przeprowadzono ankietę wśród zwykłych ludzi na temat ich doświadczeń déjà vu. Ze wszystkich tych artykułów Brown był w stanie uzyskać kilka podstawowych informacji na temat tego zjawiska.

Na przykład ustalił, że:

• około 2/3 ludzi doświadcza déjà vu w pewnym momencie swojego życia;
• najczęstszym wyzwalaczem jest scena lub miejsce, a kolejnym rozmowa.

Zgłosił również sugestie zebrane z ponad stuletniej literatury medycznej dotyczące możliwego związku między déjà vu a niektórymi rodzajami napadów padaczkowych w mózgu. Okazuje się, że można uzyskać pewne wskazówki od ludzi, którzy zgłaszają występowanie zjawiska déjà vu częściej niż większość. Jedna taka grupa obejmuje osoby cierpiące na schorzenie zwane padaczką płata skroniowego. Powoduje ono, że komórki mózgowe wysyłają niekontrolowane sygnały elektryczne, które wpływają na każdą komórkę mózgu wokół nich, a czasem nawet na cały mózg. Sygnały te mogą przechodzić przez siebie jak kostki domina, z których jedna uderza w drugą itd. Nazywa się to napadem i może spowodować krótkotrwałą utratę kontroli nad swoimi myślami lub ruchami. Wiadomo, że u osób z padaczką skroniową napady rozpoczynają się w płacie skroniowym. Co ważne badani mieli déjà vu często przed atakiem padaczkowym. Dlatego wysnuto założenie, że wystąpienie tego zjawiska jest związane z płatem skroniowym mózgu.

U osób, które nie mają padaczki, déjà vu może być mini-napadem w płacie skroniowym, ale nie powoduje innych problemów, ponieważ ustaje, zanim zajdzie bardzo daleko. Wiąże się to z ideą, że odczuwamy déjà vu z powodu silnego poczucia znajomości. Sygnalizują ją komórki mózgowe w płacie skroniowym, ale jest zauważana i ignorowana przez inną część mózgu np. płat czołowy, który sprawdza, czy wszystkie docierające do niego sygnały mają sens.

Teorie naukowe na temat déjà vu

Jednym z głównych czynników utrudniających wykrycie odczuwania zjawiska déjà vu, jest to, że nie można przewidzieć, kiedy dana osoba będzie je miała. Przede wszystkim dlatego, że wszystko dzieje się całkowicie losowo. Może się zdarzyć, że ktoś doświadczy tego kilka razy lub wcale, więc nie ma możliwości prowadzenia badań poprzez analizę mózgu w dokładnym momencie. Pomimo tej przeszkody istnieją całkiem interesujące teorie, które pomagają naukowcom kierować ich badaniami.

Na początek warto wziąć pod uwagę opinię dwóch wielkich nazwisk w dziedzinie psychologii, którymi są Carl Gustav Jung i Zygmunt Freud. Dla tego pierwszego déjà vu jest po prostu wytworem zbiorowej nieświadomości. Dla Freuda zdarza się to, gdy ponownie przeżywasz nieświadomą traumę, ponieważ zwykle tłumisz złe wspomnienia jako mechanizm obronny. Jednak poczucie zażyłości może pozostać i wygenerować to zagmatwane wspomnienie.

Badania przeprowadzone na osobach, które doświadczały częstszego występowania déjà vu, zidentyfikowały oznaki atrofii w płacie skroniowym, strukturze mózgu odpowiedzialnej za zarządzanie wspomnieniami. Najbardziej akceptowaną tezą jest to, że déjà vu jest spowodowane wspomnianym wcześniej rodzajem „mini epizodu epilepsji”, który powoduje, że płat skroniowy traci synchronizację z innymi obszarami mózgu. W ten sposób niedawne wspomnienia, które są w świadomości, są wysyłane do rezerwuaru starych wspomnień, sprawiając, że teraźniejszość nabiera wyglądu przeszłości.

Jak jeszcze w nauce jest wyjaśniany temat przyczyn déjà vu?

• Déjà vu może być wynikiem pewnego rodzaju „niedopasowania” w tym, jak jednocześnie odczuwasz i postrzegasz otaczający Cię świat. Może na przykład czujesz coś znajomego i Twój umysł natychmiast przenosi się z powrotem do pierwszego razu, kiedy pojawił się ten zapach.
• Déjà vu jest spowodowane niewielkim opóźnieniem czasowym między świadomym przetwarzaniem bodźców percepcyjnych (sygnałów pochodzących z narządów zmysłów), których częścią jest pamięć krótkotrwała, a ich przetwarzaniem przez systemy mózgowe pamięci długotrwałej. Wtedy część umysłu, która nieświadomie zapisuje wspomnienia, byłaby nieco szybsza niż ta, która analizuje bodźce w czasie rzeczywistym.
• Uczucie déjà vu może wynikać z konfliktu w pamięci lub z błędnej rekonstrukcji doświadczeń. Możesz na przykład pomylić dwa podobne przeżycia i przypisać je do jednego wydarzenia, co prowadzi do zaburzenia wspomnień.
• Déjà vu może mieć związek z efektem podobieństwa między obecną sytuacją a wydarzeniami z przeszłości, której nie pamiętasz świadomie. Na przykład kojarzysz teraźniejszość z wcześniejszymi doświadczeniami, które zarejestrowały się w Twojej pamięci podprogowej.
• Niektórzy neurolodzy są przekonani, że jest to po prostu przypadkowe „odpalenie neuronów”, któremu może sprzyjać także przemęczenie lub stres.

Co ma wspólnego déjà vu z duchowością?

W różnych wierzeniach déjà vu ma specjalne znaczenie i trochę inne niż to, czego bronią naukowcy. Dla osób uduchowionych to poczucie, że już doświadczyło się czegoś konkretnego, jest rzeczywiste i dotyczy sytuacji, które miały miejsce w innych życiach. Wyjaśnieniem jest to, że wszyscy jesteśmy ewoluującymi duchami, więc to, czego doświadczamy w każdej reinkarnacji, przez którą przechodzimy, przyczynia się do takich przeżyć.

Tak więc w duchowej wizji wspomnienia przeżytych doświadczeń nie są wymazywane. Po prostu dlatego, że mają fundamentalne znaczenie dla każdego. Po to, aby móc uczyć się z przeszłych lekcji i brać je pod uwagę po przejściu do nowego życia. Wszystkie te wspomnienia są przechowywane w nieświadomości i wychodzą na jaw, gdy wyzwala je jakiś zewnętrzny bodziec, na przykład obrazy, zapachy i dźwięki. Wtedy można mieć déjà vu.

Dlaczego mamy déjà vu?

Chociaż umysłowe zjawisko déjà vu wciąż nie jest w pełni szczegółowo opisane, badania wskazują, że zjawisko to może mieć wieloczynnikowe korzenie. Oprócz tego, że mogą wynikać m.in. z napadów padaczkowych, omdleń, uszkodzeń płata skroniowego, silnych bólów migrenowych i schizofrenii, są też związane z niepatologicznymi sytuacjami.

Na przykład, kiedy masz wspomnienia uzyskane dzięki filmom i książkom, możesz mieć wrażenie, że już coś kiedyś widziałeś. Mylisz je z prawdziwymi wydarzeniami. Ponadto rozproszenie uwagi i brak pełnego skupienia w danej sytuacji mogą utrudniać wygenerowanie wyraźnych wspomnień. Przy ponownym ich doświadczeniu ma się wrażenie istnienia znajomej sytuacji. Déjà vu występuje także przy zatruciach (głównie alkoholem lub narkotykami), ale może też być skutkiem ubocznym przyjmowania niektórych leków. Często wiąże się występowanie tego zjawiska ze stanami przemęczenia.

Jamais vu, czyli odwrócone déjà vu

Znane jest także zjawisko zwane „jamais vu”, co oznacza po francusku „nigdy niewidziane”. Jest to odwrócone déjà vu. W przeciwieństwie do tego, które wywołuje wrażenie, że coś już widziano lub przeżyto wcześniej, jamais vu polega na tym, że masz poczucie, że coś jest Ci całkowicie obce, nawet jeśli jest to dla Ciebie dobrze znana rzecz lub osoba. Na przykład znajoma sytuacja jest nagle postrzegana jako dziwna i nieznana.

Dokładne przyczyny jamais vu są nadal niejasne, ale istnieje kilka teorii, które mogą je wyjaśnić. Jedną z możliwości jest to, że opiera się na zaburzeniu zdolności mózgu do przetwarzania wspomnień. Może to oznaczać, że znana sytuacja nie jest już właściwie powiązana z pamięcią i dlatego jest postrzegana jako obca.

Inna teoria głosi, że jamais vu jest spowodowane krótkotrwałym upośledzeniem procesu uwagi. Podczas gdy wysoki poziom skupienia zwykle pomaga poczuć się znajomo w danej sytuacji, jego niski poziom uwagi może sprawić, że postrzegasz coś jako obce zjawisko.

Ponadto jamais vu może wystąpić z różnych powodów, takich jak:

• stres lub niepokój;
• brak snu;
• odwodnienie;
• nadmierne spożycie alkoholu;
• zaburzenia neurologiczne, np. epilepsja lub demencja;
• zaburzenia psychiczne, np. depresja lub schizofrenia.

Ważne jest, aby pamiętać, że przyczyny mogą się różnić w zależności od osoby. Przykładem może być sytuacja, w której ktoś zestresowany doświadcza uczucia jamais vu podczas ważnego spotkania biznesowego, a inna osoba cierpiąca na epilepsję regularnie przechodzi przez napady jamais vu. Należy jednak zauważyć, że takie przeżycie jest zwykle tymczasowe, i podobnie jak ulotność zjawiska déjà vu, nie daje długoterminowych skutków ubocznych.

Jak uniknąć déjà vu i podobnych zjawisk?

Nie ma bezpośredniego sposobu na uniknięcie déjà vu, jamais vu czy innych zjawisk, ponieważ może to być normalna część ludzkiej percepcji. Istnieją jednak pewne kroki, które można podjąć, aby zmniejszyć ryzyko ich wystąpienia.

• Unikanie stresu i przepracowania: upośledzają pamięć i mogą powodować zapominanie lub błędne postrzeganie rzeczy. Wystarczająca ilość snu i unikanie stresu są ważne, aby zmniejszyć ryzyko takich zniekształconych wspomnień.
• Stronienie od rozpraszania uwagi: które może spowodować, że zapomnisz lub źle zrozumiesz ważne informacje. Pamiętaj, by zawsze skupiać się na otoczeniu i wykonywanych zadaniach.
• Ograniczenie lub unikanie spożywania alkoholu czy innych używek: mogą osłabiać pamięć i powodować zapominanie, lub błędne postrzeganie rzeczy.

W wielu przypadkach jamais vu, déjà vu czy inne doświadczenia, mogą ustąpić samoistnie, bez konieczności leczenia. Jednak, jeśli to konieczne i danej osobie przeszkadza częstotliwość występowania tych zjawisk, można zadbać o:

• techniki radzenia sobie ze stresem, takie jak progresywne rozluźnienie mięśni lub medytacja;
• poprawę nawyków związanych ze snem;
• utrzymanie zbilansowanej diety i odpowiedniego nawodnienia;
• leczenie podstawowych zaburzeń neurologicznych lub psychicznych;
• psychoterapię.

? Jeżeli potrzebujesz pomocy, wsparcia psychologicznego placówki naszych poradni znajdują się w:

• Warszawie, Sprawdź: Psycholog Warszawa
• Wołominie, Sprawdź: Psycholog Wołomin

Ciekawostki o zjawisku déjà vu

Chociaż zjawisko déjà vu nie doczekało się ustalenia jednej przyczyny jego występowania, przeprowadzone na całym świecie badania przyniosły kilka ważnych informacji na jego temat. Sprawdź poniższe ciekawostki, które są zbiorem tego, co przez ostatnie lata udało się ustalić psychologom, neurologom i innym badaczom.

• Nie ma normy czasowej, w której ktoś może mieć do czynienia z epizodem ani tego, jak często się pojawia. Jednak przyjmuje się, że déjà vu średnio „daje o sobie znać” raz w roku.
• Częściej tego zjawiska doświadczają osoby, które są przemęczone przez sytuacje dużego stresu, na przykład w burzliwych okresach życia, kiedy nie ma czasu na relaks umysłu.
• Osoby doświadczające déjà vu to zarówno kobiety, jak i mężczyźni. Nie ma uwarunkowań związanych z płcią, które czynią je mniej lub bardziej powszechnym zjawiskiem u pań lub panów.
• Wraz z wiekiem, a dokładniej po 25. roku życia, częstotliwość doświadczania déjà vu maleje.
• Zjawisko to występuje częściej u osób z wyższym wykształceniem.
• Ci, którzy dużo podróżują w różne miejsca, częściej doświadczają déjà vu.
• Niektórzy ludzie, którzy mieli wrażenie, że już coś przeżyli, stwierdzili, że znaleźli podobieństwa między wspomnieniem, o którym mowa, a snami, które mieli wcześniej.

Ponadto:

• Część badaczy uważa, że déjà vu może być związane z wysokim poziomem dopaminy w mózgu, hormonu odpowiedzialnego za odczuwanie przyjemności.
• Ludzie, którzy doświadczali déjà vu przynajmniej raz w życiu, stanowią dwie trzecie populacji.
• Przeciwieństwem déjà vu jest jamais vu, które odnosi się do wrażenia, że ​​coś już znanego staje się nieznane.
• Są ludzie, którzy wierzą, że tego rodzaju zjawiska są przejawami szóstego zmysłu pochodzącego z podświadomości.
• Jedną z powszechnie akceptowanych przyczyn déjà vu może być epizod rozdwojenia percepcji, w wyniku którego osoba przez chwilę patrzy na obiekt, zanim spojrzy na niego z całą swoją uwagą.
• Niektórzy badacze uważają déjà vu za rodzaj naturalnego testu pamięci. Tak więc, kiedy to zjawisko zdarza się komuś, oznacza to, że jego zdolność zapamiętywania informacji działa prawidłowo.
• Są uczeni, którzy twierdzą, że zjawisko to może być częścią proroczych snów, przynoszących informacje o przyszłych wydarzeniach.

Déjà vu to interesujące i niezwykłe doświadczenie, w którym coś wydaje się bardzo znajome, ale w rzeczywistości takie nie jest. Pokazuje, jak ludzka zdolność percepcji i pamięci jest złożona. A zapamiętywanie odbywa się poprzez szereg kroków, z których niektóre mogą się nie udać i prowadzić do powstawania takich ciekawych zjawisk.