Spożywanie alkoholu w czasie ciąży ma różnorodny wpływ na rozwój dziecka – pod względem biologicznym, psychologicznym i społecznym. Może prowadzić do Alkoholowego Zespołu Płodowego (FAS), który wiąże się z zaburzeniami fizycznymi oraz uszkodzeniami ośrodkowego układu nerwowego. FAS ma nie tylko negatywny wpływ na małe dzieci, ale także na osoby dorosłe. Dowiedz się, czym jest choroba FAS i jak wygląda jej leczenie.
Spis treści:
Dziecko z FAS – kryteria diagnostyczne
FAS a nieprawidłowości funkcjonalne OUN
Zespół FAS – sprzyjające czynniki ryzyka
Dorośli z FAS – jak sobie radzą?
Wtórne skutki FAS w dorosłym wieku
Jak leczy się alkoholowy zespół płodowy?
FAS choroba – czym jest?
Alkoholowy Zespół Płodowy (FAS) jest następstwem spożywania alkoholu w czasie ciąży. Opisuje różne niepełnosprawności, które występują u dziecka i są spowodowane spożywaniem alkoholu przez ciężarną matkę. Mogą się z tym wiązać uszkodzenia fizyczne i psychiczne oraz wady rozwojowe. Zespół FAS jest najcięższą formą zaburzeń w Spektrum Płodowych Zaburzeń Alkoholowych (FASD).
Wypijany w ciąży alkohol szczególnie wpływa na rozwój mózgu, serca, oczu i nerek dziecka. Kobiety uzależnione od alkoholu w czasie ciąży częściej rodzą dzieci z FAS. Zespół diagnozuje się zwykle w dzieciństwie, chociaż pierwsze objawy FAS są widoczne już po urodzeniu. Mimo to nie zawsze postawienie diagnozy jest tak oczywiste, dlatego czasami stawia się ją później, nawet w dorosłym życiu chorego.
Jakie są objawy FAS?
Objawy FAS mogą się różnić w zależności od osoby, w zależności od tego, ile alkoholu wypiła matka i na jakim etapie ciąży go spożywała. Typowe oznaki alkoholowego zespołu płodowego mogą obejmować takie charakterystyczne cechy fizyczne jak:
- mały obwód głowy,
- krótki, płaski nos,
- szeroki rozstaw oczu,
- opadające powieki,
- dodatkowe zagięcie nad wewnętrznym kącikiem powieki,
- powieki krótkie, wąskie i lekko skośne,
- brak lub ledwo zauważalna bruzda między nosem a ustami,
- cienka górna warga,
- słabo rozwinięta dolna szczęka, cofnięta żuchwa,
- rozszczep podniebienia,
- małe zęby,
- powolny wzrost (już w łonie matki),
- deformacje stawów,
- obniżone podstawowe napięcie mięśni szkieletowych,
- deformacja narządów wewnętrznych,
- zniekształcenie narządów płciowych.
Dzieci z FAS mogą doświadczać także innych problemów, które pojawiają się wraz z wiekiem. Mogą wystąpić trudności w uczeniu się, zaburzenia koncentracji uwagi, problemy ze słuchem lub wzrokiem oraz problemy z zachowaniem, takie jak impulsywność i nadpobudliwość.
Potrzebujesz pomocy, wsparcia psychologicznego?
Placówki naszych poradni znajdują się w:
- Warszawie – Sprawdź: Psycholog Warszawa
- Wołominie – Sprawdź: Psycholog Wołomin
Dziecko z FAS: kryteria diagnostyczne
Choroba FAS jest często trudna do zdiagnozowania, ponieważ jej oznaki i objawy nie zawsze są tak oczywiste. Najczęściej wstępną diagnozę stawia doświadczony pediatra na podstawie wyglądu i objawów u dziecka, którego matka piła alkohol w czasie ciąży. Aby jak najszybciej i jak najskuteczniej zidentyfikować alkoholowy zespół płodowy, eksperci opracowali kryteria diagnostyczne.
Rozpoznanie FAS opiera się na wytycznych, które obejmują cztery obszary:
- Występuje nieprawidłowy wzrost. Na przykład niezwykle niski poziom urodzeniowej masy ciała lub zmniejszona długość ciała albo zauważalnie niski wskaźnik masy ciała / wzrostu wraz z wiekiem.
- Charakterystyczne zmiany w budowie twarzy: wąska górna warga, brak lub ledwo zauważalna bruzda między nosem a ustami oraz zwężone szpary powiekowe.
- Jedna (lub więcej) nieprawidłowości ośrodkowego układu nerwowego takie jak niepełnosprawność intelektualna, zaburzenia mowy, zaburzenia uwagi itp.
- Ekspozycja na alkohol w życiu płodowym (matka spożywała alkohol w czasie ciąży).
Jeśli powyższe aspekty mają tylko częściowe zastosowanie, można zakładać, że dziecko cierpi z powodu częściowego FAS (pFAS). Dotyczy on najczęściej sytuacji, w których matka spożywała alkohol w okresie prenatalnym, a objawy u dziecka uwidocznione są głównie w zaburzeniach rozwoju poznawczego i emocjonalnego.
FAS a nieprawidłowości funkcjonalne OUN
Nieprawidłowości funkcjonalne ośrodkowego układu nerwowego (OUN) w przypadku zespołu FAS odnoszą się przede wszystkim do upośledzeń neuronalnych i zaburzeń, które objawiają się zaburzeniami rozwojowymi w różnych obszarach funkcjonalnych:
- rozwój intelektualny,
- rozwój mowy,
- rozwój motoryki małej,
- rozwój percepcji przestrzenno-wzrokowej i/lub umiejętności przestrzenno-konstrukcyjnych,
- rozwój umiejętności uczenia się lub pamięci,
- rozwój uwagi i rozwój funkcji wykonawczych,
- rozwój umiejętności liczenia,
- rozwój umiejętności społecznych.
Ponadto, możliwe jest rozpoznanie ARND (Neurorozwojowe Zaburzenia Zależne od Alkoholu). U osób dotkniętych tą chorobą na pierwszy plan wysuwa się dysfunkcja ośrodkowego układu nerwowego. Diagnozuje się je wówczas, gdy występuje (co najmniej) jedno zaburzenie ośrodkowego układu nerwowego (mała głowa, anomalie mózgu, ograniczone zdolności motoryczne, problemy ze słuchem, nieprawidłowy chód itp.), a matka przyznaje się do spożywania alkoholu w okresie ciąży.
Zespół FAS – sprzyjające czynniki ryzyka
Szczególnie w I i II trymestrze ciąży spożywanie alkoholu jest niebezpieczne dla zdrowego rozwoju nienarodzonego dziecka. Nawet jednorazowe spożycie napojów procentowych może być szkodliwe. Dodatkowe przyjmowanie różnych leków może sprzyjać wystąpieniu FAS.
Inne czynniki ryzyka, które wraz ze spożywaniem alkoholu w czasie ciąży mogą prowadzić do alkoholowego zespołu płodowego to:
- wiek ciężarnej (od 30 r.ż. ryzyko jest zwiększone),
- niedożywienie lub brak witamin,
- stres,
- wcześniejszy przypadek FAS w rodzinie.
Dlatego jedynym sposobem przeciwdziałania tej chorobie jest całkowite powstrzymanie się od spożywania alkoholu w czasie ciąży. Nawet niewielkie jego ilości mogą być niebezpieczne dla nienarodzonego dziecka. Ponadto rolą przyszłej matki jest zadbanie o siebie i zdrowie maluszka, czyli pilnowanie zbilansowanej diety, unikanie w jak największym stopniu stresu i regularne chodzenie na wizyty profilaktyczne do ginekologa-położnika.
Dorośli z FAS – jak sobie radzą?
Alkoholowy zespół płodowy to choroba, która może dotykać człowieka daleko poza niemowlęctwo i dzieciństwo. W rzeczywistości wiele osób z FAS ma trudności w wieku dorosłym i przez resztę swojego życia. Oprócz charakterystycznych objawów w swym wyglądzie fizycznym muszą zmagać się z szeregiem nieprawidłowości psychologicznych i neurologicznych.
Skutki psychiczne, które mogą wystąpić w wyniku FAS, obejmują:
- trudności w uczeniu się,
- kiepską pamięć,
- niski iloraz inteligencji,
- upośledzenie umysłowe,
- nadpobudliwość,
- impulsywność,
- słabe umiejętności społeczne,
- kłopoty z wykonywaniem zadań
- zwiększone ryzyko nadużywania i uzależnienia od alkoholu i narkotyków.
Większość osób dorosłych z FAS boryka się z problemami psychicznymi takimi jak depresja, fobia społeczna, objawy psychotyczne i zaburzenia obsesyjno-kompulsywne.
Wtórne skutki zespołu FAS w wieku dorosłym
Oprócz fizycznych i psychicznych skutków alkoholowego zespołu płodowego, dorośli z FAS są również narażeni na zwiększone ryzyko wtórnych skutków tego schorzenia. Jednym z istotnych skutków ubocznych FAS jest zwiększone ryzyko problemów prawnych. Osoby z FAS często mają konflikty z prawem, są zatrzymywane przez policję i trafiają do aresztu. W rzeczywistości nawet połowa wszystkich osób z FAS doświadcza problemów z prawem przynajmniej raz w życiu. Przestępstwa popełniane przez osoby z FAS są często spowodowane rozwojowymi i psychicznymi skutkami tej choroby. Na przykład dana osoba może kraść, ponieważ nie jest w stanie zrozumieć pojęcia własności.
Inne wtórne skutki, których dana osoba może doświadczyć w wyniku FAS, to problemy z utrzymaniem stałej pracy, trudności ze znalezieniem i utrzymaniem mieszkania oraz zarządzanie pieniędzmi. Często dorośli z FAS nie są w stanie samodzielnie poradzić sobie z codziennym życiem. Choroba ma negatywny wpływ na poziom ich wykształcenia, stan psychiczny i ogólną jakość życia. Mają trudności z obchodzeniem się z pieniędzmi, nie dotrzymują terminów, przeoczają zapłaty rachunków, nie kończą szkół, nie radzą sobie z podjętą pracą. Jeśli nie otrzymają odpowiedniej pomocy, często stają się bezdomni, uzależnieni od narkotyków lub alkoholu, wkraczają na drogę przestępstwa lub popadają w depresję. Wskaźnik samobójstw u osób z FAS jest również wysoki.
Niestety, alkoholowy zespół płodowy u dorosłych nie zawsze jest łatwy do zidentyfikowania, a rozpoznanie objawów może zająć lata. Osoby, które nie zostaną zdiagnozowane w młodym wieku, nie skorzystają z terapii i innych środków pomocy, mają duże trudności w codziennym funkcjonowaniu. Wiele osób z FAS wymaga specjalistycznej opieki, aby skutecznie radzić sobie z życiem. Na szczęście z pomocą psychologa są w stanie prowadzić produktywne i stosunkowo niezależne życie.
Jak leczy się alkoholowy zespół płodowy?
Nie ma lekarstwa na FAS. Nie ma cudownej tabletki, która wyleczyłaby chorego ze wszystkich dolegliwości. Leczenie FAS wymaga złagodzenia objawów i pomocy przy powikłaniach fizjologicznych. Ponadto należy udać się do psychoterapeuty, który zaoferuje pomoc w formie odpowiedniej terapii.
Psychologowie stosują szerokie podejście do zespołu FAS tak samo u dzieci, jak i u dorosłych. Ich pomoc obejmuje diagnozę i ustalenie procesu terapeutycznego nie tylko samego alkoholowego zespołu płodowego, ale często także zaburzeń współistniejących. Często wraz z FAS występuje trauma rozwojowa, zaburzenia przywiązania, depresja, lęki, zaburzenia uwagi i zaburzenia zachowań społecznych. Wiedza specjalisty jest niezbędna w planowaniu działań, które pomagają chorym w zrozumieniu postrzegania siebie i samoregulacji. Psycholog pomaga ustalić przyczyny często trudnych zachowań dzieci i młodzieży z FAS.
Dzieci, u których zdiagnozowano zespół FAS przed szóstym rokiem życia i które zostały wychowane w stabilnym, wspierającym środowisku, mają większe szanse na dobre samopoczucie. Lepiej radzą sobie w dorosłym życiu, mają mniejsze problemy w szkole i kontaktach z rówieśnikami. Dzieci dotknięte tym schorzeniem, które nie są diagnozowane ani nie otrzymują wsparcia, mogą mieć problemy przez całe życie z powodu trudności w uczeniu się i zachowaniu.
Zalecane jest również poradnictwo rodzinne dla rodziców lub opiekunów dzieci z FAS. Jeśli matka nadal zmaga się z nadużywaniem alkoholu po urodzeniu dziecka, pomoc terapeuty może pomóc w wychodzeniu z uzależnienia. To pierwszy krok w podróży do wyzdrowienia i osiągnięciu lepszego życia.
Wpis blogowy nie jest artykułem naukowym. Ma jedynie charakter informacyjny i nie zastąpi konsultacji ze specjalistą.
