Czasami każdemu może się zdarzyć, że zadziała wbrew sobie i własnym interesom. Ty też możesz czuć wyrzuty sumienia po zjedzeniu zbyt wielu słodyczy lub fast foodów, lub mieć ogromnego kaca moralnego po mocno zakrapianej imprezie. Kiedy jednak takie zachowania stają się sposobem radzenia sobie z samym sobą i swoimi problemami, można mówić o autoagresji. Co to jest? Czym się objawia i jak pomóc sobie lub bliskiej osobie? Dowiedz się więcej.
Spis treści:
Zachowania autodestrukcyjne – najczęstsze rodzaje
Autoagresja – co to jest?
Autoagresja jest na pierwszy rzut oka jednym z najbardziej zagadkowych i sprzecznych z samym sobą zaburzeń emocjonalnych. Jak to możliwe, że ktoś chciałby specjalnie zrobić sobie krzywdę? Wydaje się, że jest to sprzeczne z najwyraźniej oczywistym pragnieniem każdego, by szukać przyjemności i szczęścia. Jest coś niepokojącego w pragnieniu samookaleczenia, bicia się po głowie i twarzy, podejmowania ryzykownych działań i szukania cierpienia na siłę. Ludzie, którzy odkryją w sobie takie zachowania, często są nimi głęboko zaniepokojeni. Jednak nie potrafią poradzić sobie z ich zaprzestaniem, dlatego pogłębiają swój stan autodestrukcji.
Zachowania autodestrukcyjne w rzeczywistości nie są niczym niezwykłym. Rzeczywiście, czasami pojawiają się w bardzo wyraźnych i rozpoznawalnych formach, gdzie chęć zniszczenia siebie jest wyraźna i świadoma. Obejmują wtedy np. samookaleczenie, nadużywanie narkotyków lub dobrowolne narażanie się na przemoc innej osoby. Jednak o wiele bardziej powszechne są subtelne i kompulsywne formy autoagresji. Wówczas jednostka nie ma żadnej świadomości, że wyrządza sobie krzywdę, a jej zachowania skutecznie niszczą jej zdrowie i dobre samopoczucie.
Czym objawia się ta druga forma zachowań autodestrukcyjnych? Może ona dotyczyć m.in.
- obraźliwego zachowania;
- szukania upokorzeń;
- podchodzenia do wszystkiego z negatywnego punktu widzenia;
- ciągłego wikłania się w sprawy z góry skazane na niepowodzenia;
- stanowczego trzymania się destrukcyjnych sytuacji;
- stałe pozostawanie w pozycji ofiary.
Istnieje wiele sposobów, które można wykorzystać do świadomej lub nieświadomej autodestrukcji. Warto również zauważyć, że z szerszego punktu widzenia niektóre ideologie (czy to religijne, polityczne, czy inne) czerpią poczucie moralnej wyższości z czyjegoś cierpienia. W ten sposób przyciągają osoby, które szukają intelektualnego uzasadnienia dla swoich nieświadomych autodestrukcyjnych potrzeb.
Zachowania autodestrukcyjne – najczęstsze rodzaje
Wśród wielu rodzajów autoagresji istnieją takie zachowania, które można zaliczyć do bardzo powszechnych.
- Nadużywanie narkotyków lub alkoholu. Jest jedną z najczęstszych form zachowań autodestrukcyjnych, która prowadzi do uzależnienia.
- Cięcie różnych części ciała, może być wykorzystywane jako mechanizm radzenia sobie z zaburzeniami emocjonalnymi. Taka forma autodestrukcji szybko może przerodzić się w uzależnienie.
- Niezdrowe nawyki żywieniowe. Kompulsywne objadanie się lub głodzenie, może prowadzić do zaburzeń odżywiania, takich jak anoreksja lub bulimia.
- Zaniedbywanie siebie, czyli zaprzestanie dbania o swoje zdrowie fizyczne, dobrą dietę, ćwiczenia fizyczne lub wizyty u lekarza. Może również dotyczyć zdrowia psychicznego, zwłaszcza ignorowania swoich problemów z autoagresją.
- Negatywne myślenie. Nie pomaga, a jedynie pogłębia zachowania autodestrukcyjne. Na przykład: „Nie jestem w niczym dobry”, „Nikt mnie nie kocha”, „Jestem nikim” – takie schematy myślowe wprowadzają w mentalną rozpacz i są wykorzystywane do usprawiedliwiania autoagresji.
- Blokowanie przed zrobieniem rzeczy, które zrobiłyby wiele dobrego dla osoby z destrukcyjnym zachowaniem.
- Nieprzyjmowanie pomocy, gdy jest oferowana.
- Poświęcenie dla innych, czyli ciągłe odkładanie własnych potrzeb na rzecz zadowolenia kogoś innego.
- Odizolowania się od wszelkich form kontaktów towarzyskich.
- Użalanie się nad sobą i stawianie siebie w roli ofiary.
- Uciekanie do wszelkiego rodzaju nałogów behawioralnych: praca, oglądanie pornografii, przypadkowy seks, hazard, zakupoholizm.
- Samosabotaż relacji: zaborczość, zazdrość, przemoc psychiczna i fizyczna, manipulacja.
- Stawianie zbyt wysokich wymagań sobie i innym.
Autoagresja test
Zachowania autodestrukcyjne to działania, które wyrządzają Ci krzywdę fizyczną lub psychiczną. Może to być zarówno celowe, jak i niezamierzone. Niezależnie od przypadku, chęć kontrolowania tego zachowania jest zbyt silna. Rozwiąż ten test i dowiedz się, czy jesteś ofiarą takiego zachowania.
1. Czy kiedykolwiek próbowałeś popełnić samobójstwo?
a) Tak, wiele razy
b) Tylko kilka razy, kiedy było mi bardzo źle
c) Nigdy
2. Czy kiedykolwiek specjalnie się objadałeś?
a) Tak, wiele razy
b) Tylko kilka razy, kiedy było mi bardzo źle
c) Nigdy
3. Czy kiedykolwiek brałeś udział w jakimś impulsywnym lub ryzykownym zachowaniu seksualnym?
a) Tak, wiele razy
b) Tylko raz
c) Nigdy
4. Czy bierzesz narkotyki?
a) Tak i nie mogę przestać
b) Próbowałem tylko kilka razy dla zabawy
c) Nie
5. Czy kiedykolwiek dopuściłeś się samookaleczenia, takiego jak cięcie, wyrywanie włosów, bicie się po twarzy lub oparzenie ciała?
a) Tak i to wiele razy
b) Jeszcze nie, ale myślę że kiedyś spróbuję
c) Nigdy w życiu
6. Czy próbujesz się zmienić, aby zadowolić innych ludzi wokół siebie?
a) Tak
b) Czasami i tylko jeśli ktoś jest dla mnie bardzo ważny
c) Nie
7. Czy próbujesz na siłę zbliżyć się do kogoś, kto nie jest Tobą zainteresowany?
a) Tak
b) Czasami
c) Nie, po co to robić?
8. Czy lubisz się poniżać? (np. nazywać siebie człowiekiem głupim, nieatrakcyjnym)
a) Tak, często to robię
b) Tylko czasami, kiedy rzeczywiście zachowuję się głupio
c) Nigdy tego nie robię
9. Czy próbujesz zrobić sobie krzywdę, gdy jesteś zły lub smutny?
a) Zawsze, bo wtedy czuję się lepiej
b) Czasami, kiedy jest mi bardzo źle
c) Nie, nigdy tego nie robię
10. Czy kiedykolwiek doświadczyłeś jakiejś traumy w dzieciństwie?
a) Tak, a wspomnienia tego incydentu wciąż mnie prześladują
b) W młodości doszło do traumatycznych wydarzeń, ale dziś jest już dobrze
c) Nie doświadczyłem czegoś takiego
Im więcej odpowiedzi twierdzących „a”, tym szybciej należy skorzystać z pomocy psychologa. Autoagresja jest w tym przypadku poważnym problemem, który wymaga profesjonalnej terapii. Przewaga odpowiedzi „b” może świadczyć o skłonności do zachowań autodestrukcyjnych. W tym przypadku również zaleca się podjęcie wczesnej interwencji w celu rozwiązania swoich problemów, zanim rozwinie się osobowość autodestrukcyjna. Większość odpowiedzi „c” nie daje powodu do niepokoju.
Autoagresja u dzieci
Większość dzieci miewa od czasu do czasu napady złości lub wybuchy emocjonalne i jest to całkiem normalne. Zaniepokoić powinny jednak częste bunty, nieumiejętność kontrolowania swoich zachowań i autoagresja, która może pojawić się w wielu „nietypowych” zachowaniach. Problem zachowań destrukcyjnych bardzo często dotyczy młodzieży w okresie dojrzewania. Dlatego należy mieć świadomość ostrzeżeń o potencjalnym zagrożeniu.
Jak wygląda autoagresja u dzieci i nastolatków? Mogą to być:
- izolacja społeczna, wycofywanie się z kontaktów z przyjaciółmi i rodziną;
- zmiany nawyków żywieniowych (utrata apetytu lub napady objadania się);
- zaburzenia snu (bezsenność, lęki nocne, za dużo snu, długie drzemki w ciągu dnia);
- rozmawianie na czatach, pisanie na blogu lub szukanie w Internecie wiadomości na temat sposobów okaleczania i samobójstwa;
- picie alkoholu i zażywanie narkotyków;
- utrata zainteresowania czynnościami, które zawsze sprawiały przyjemność;
- spadek wyników w nauce;
- problemy z zachowaniem w szkole;
- obojętność na pochwały;
- angażowanie się w ryzykowne zachowania;
- niedbałość o swój wygląd;
- bałagan w pokoju;
- przejawy znudzenia, apatii, beznadziejności, drażliwości i melancholii;
- problemy z koncentracją, jasnym myśleniem i podejmowaniem decyzji.
Najlepszą strategią zapobiegania autoagresji u dzieci jest rozmowa. Nie bój się o tym mówić i pytać, zwłaszcza jeśli zauważysz znaki ostrzegawcze, o których wspomniano wyżej. Tylko pamiętaj: aby dialog przyniósł pozytywne efekty, musisz być otwarty na aktywne słuchanie. Jeśli skrytykujesz dziecko za to, co ma Ci do powiedzenia lub potraktujesz jego obawy jako „bzdury”, sprawisz, że poczuje się jeszcze gorzej. Dlatego bardzo pomocna jest taka rozmowa przeprowadzona pod fachowym okiem terapeuty rodzinnego.
Autoagresja – jak leczyć?
Jak pozbyć się nawyków autodestrukcyjnych? Odpowiedzią na to pytanie jest oczywiście wzięcie odpowiedzialności za swoje czyny. Warto skupić się na środowisku, w którym trudniej jest kontynuować złe zachowania. Można spróbować je zastąpić czymś nowym, pozytywnym i dobrym. Trzeba też przestać akceptować swoją autoagresję, ponieważ im dłuższe będzie usprawiedliwianie swoich autodestrukcyjnych wzorców zachowań, tym trudniejsze będzie podejmowanie niezbędnych kroków, aby je zmienić.
Trzeba pamiętać, że osoba autodestrukcyjna bardzo cierpi i sprawia, że cierpią też inni. Skupienie się na własnych potrzebach, unikanie kontaktów z osobami, które źle wpływają na samopoczucie czy skupienie się na realizacji swoich planów, mogą być trudne do realizacji, jeśli proces autodestrukcji jest zaawansowany. W wielu przypadkach niezbędna jest pomoc psychoterapeuty.
Leczenie autoagresji jest długie i czasami trudne. Nikt tak naprawdę nie chce przekopywać się przez cienie swojej przeszłości, aby odkryć rzeczy, które sprawiły mu wielki ból lub cierpienie. Ale jest to konieczne, by przetworzyć ciężkie emocje i uporać się z traumą. Dlatego w tym procesie niezbędne jest przewodnictwo terapeuty, który wybierze odpowiednią formę terapii i pokieruje nią tak, aby zachowania autodestrukcyjne więcej nie niszczyły życia chorego.
Jeśli Ty lub ktoś Tobie bliski, angażujecie się w zachowania autodestrukcyjne, najlepszym wyborem jest skorzystanie ze spersonalizowanej pomocy doświadczonego specjalisty z naszej poradni. Wiemy, jak pomóc osobom autoagresywnym i odmienić ich los na lepsze.
