Metody terapii poznawczo-behawioralnej (CBT) zostały opracowane i przebadane dla większości zaburzeń psychicznych. Z wyboru są stosowane w wielu chorobach. Terapia poznawczo-behawioralna zakłada, że procesy poznawcze stanowią centralny i przyczynowy czynnik rozwoju i utrzymania zaburzeń psychicznych. Natomiast zmiana w zachowaniu jest tym, co poprawi życie pacjenta. W tym momencie rozpoczyna się psychoterapia CBT.
Spis treści:
Psychologia behawioralna – co to jest?
Jakie są podstawowe zasady terapii poznawczo-behawioralnej?
Co odróżnia CBT od innych form terapii?
Kiedy psychoterapia poznawczo-behawioralna jest pomocna?
Kiedy zgłosić się do psychoterapeuty CBT?
Jak wygląda terapia poznawczo-behawioralna?
Czym jest terapia poznawcza?
Termin „poznawczy” pochodzi od łacińskiego „cognoscere” i oznacza „rozpoznawać”. W terapii poznawczej chodzi o to, aby jasno określić swoje myśli, postawy i oczekiwania. Celem jest zidentyfikowanie, a następnie zmiana fałszywych i obciążających przekonań. Często nie tylko same rzeczy i sytuacje powodują problemy, ale także zbyt duże znaczenie ma przywiązywanie się do pewnych utartych schematów.
Stresujący wzorzec myślowy to na przykład natychmiastowe wyciąganie negatywnych wniosków, uogólnianie ich i stosowanie w podobnych sytuacjach. Innym niepokojącym błędem jest myślenie katastrofizujące. Gdy dzieje się coś niepokojącego i pojawia się nadmierne zaniepokojenie nadchodzącą katastrofą. Takie wzorce myślowe czasami przeradzają się w „samospełniającą się przepowiednię” i utrudniają życie osobom dotkniętym chorobą. Na przykład, jeśli uważasz, że inni ludzie są nastawieni przeciwko Tobie, zachowujesz się negatywnie. Tym samym sprawiasz, że inni stają się dla Ciebie mniej przyjaźni.
Psychologia behawioralna – co to jest?
Na drugim końcu poznania stoi psychologia behawioralna, która zajmuje się opisem, wyjaśnieniem i przewidywaniem ludzkich zachowań. Celem jest wykorzystanie zaobserwowanego zachowania do wyciągnięcia wniosków na temat stanu psychicznego człowieka. Psychologia behawioralna interesuje się wszystkim, co można zaobserwować, na przykład mimiką i gestami. Szczególną rolę odgrywa tutaj analiza rozmów i działań pacjenta.
Terapia behawioralna
Terapia behawioralna zakłada, że na ludzkie zachowanie całkowicie wpływa środowisko. Wykorzystano tu założenie systemu bodziec-odpowiedź. Oznacza to, że zachowanie wynika z procesu uczenia się. Pewien bodziec wywołuje u ludzi reakcję psychologiczną. Związek między bodźcem a reakcją jest przechowywany i może być zapamiętany. To wyjaśnia, dlaczego na przykład sam widok strzykawki może wywołać strach przed zastrzykiem (bo wcześniej był bolesny). Dlatego behawioryści przywiązują dużą wagę do modelu uczenia się (także na błędach).
CBT – co to jest?
Terapia poznawczo-behawioralna (CBT) to podejście, które opiera się na założeniu, że to, jak myślisz, wpływa na to, jak się czujesz, a utrzymujące się negatywne wzorce myślenia prowadzą do depresji i poczucia bezradności. Terapia ta ma na celu przerwanie tego negatywnego cyklu, inną ocenę rzeczy i opracowanie nowych sposobów działania.
Nie chodzi tylko o „pozytywne” myślenie lub bagatelizowanie prawdziwych trudności życiowych. Chodzi o rozpoznawanie i zmianę własnych negatywnych lub nierealistycznych wzorców myślowych. Celem jest dostrzeganie różnicy między nieuniknionymi wyzwaniami życia a presją i lękami, które wynikają z Twoich własnych negatywnych schematów myślenia.
Jakie są podstawowe zasady terapii poznawczo-behawioralnej?
Podczas terapii CBT nauczysz się rozpoznawać i zmieniać niewłaściwe wzorce myślowe. Celem jest nie tylko odmienne myślenie, ale także, przy pomocy terapeuty, wprowadzanie realnych zmian w swoim codziennym życiu.
Psychoterapia poznawczo-behawioralna:
- opiera się na psychologii empirycznej,
- jest skoncentrowana na problemie identyfikowanym wspólnie przez Ciebie i terapeutę,
- zaczyna się od predysponowania, wyzwalania i utrzymywania stanów problemowych,
- jest zorientowana na cel i działanie,
- nie ogranicza się do otoczenia terapeutycznego,
- jest przejrzysta,
- powinna służyć jako „pomoc w samopomocy”,
- dąży do dalszego rozwoju i poprawy życia pacjenta w przyszłości,
- sprawia, że strategie rozwiązań są opracowywane wspólnie,
- skupia się na teraźniejszości.
Co odróżnia CBT od innych form terapii?
Terapia poznawczo-behawioralna jest zorientowana na problem. Chodzi o pracę nad konkretnymi bieżącymi kwestiami i znajdowanie dla nich rozwiązań. W przeciwieństwie do psychoanalizy, na przykład, niewiele zajmuje się przeszłością. Celem CBT jest raczej rozwiązywanie problemów tu i teraz. Nacisk kładziony jest na to, aby pacjent był w stanie jak najszybciej poradzić sobie z codziennym życiem bez pomocy terapeutycznej.
Nie oznacza to, że wpływ przeszłych wydarzeń nie ma znaczenia. Jednak przede wszystkim chodzi o rozpoznanie i zmianę obecnie stresujących wzorców myślowych i zachowań. Praktyczne ćwiczenia w terapii poznawczo-behawioralnej są istotną częścią terapii poznawczo-behawioralnej. Pomagają osiągnąć uzgodnione cele. Ich zakres jest omawiany i uzgadniany między terapeutą a klientem.
Kiedy psychoterapia poznawczo-behawioralna jest pomocna?
Terapia poznawczo-behawioralna jest stosowana w wielu chorobach psychicznych. Poniżej zostały wymienione niektóre zaburzenia, w których leczenie CBT może osiągnąć sukces.
Zaburzenia lękowe (ataki paniki, agorafobia, fobia społeczna, fobie specyficzne, zaburzenia lękowe uogólnione)
Na początku terapii poznawczo-behawioralnej np. w przypadku zaburzeń lękowych, prowadzona jest psychoedukacja, która ma na celu lepsze kontrolowanie lęku. Przeprowadzane są również ćwiczenia z ekspozycją na bodziec, aby móc zdobyć nowe doświadczenia radzenia sobie ze strachem w ramach terapii. Według analiz terapia poznawczo-behawioralna w dłuższej perspektywie jest najbardziej skuteczna w porównaniu z innymi metodami leczenia uogólnionego zaburzenia lękowego.
Zaburzenia afektywne dwubiegunowe
Terapia poznawczo-behawioralna w zaburzeniach afektywnych dwubiegunowych koncentruje się na identyfikacji osobistych stresorów. Powinny one zostać rozpoznane i zredukowane, aby następnie nauczyć się nowych wzorców zachowań. CBT obniża częstość nawrotów epizodów choroby, pomaga złagodzić ostre objawy i zapewnia zdrowe strategie radzenia sobie.
Zaburzenia obsesyjno-kompulsywne
Stopniowa ekspozycja ma kluczowe znaczenie dla terapii poznawczo-behawioralnej zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych. Ponadto prowadzona jest psychoedukacja, wypracowywane są ograniczenia jakości życia wynikające z przymusów oraz budowana jest motywacja do zmiany.
Depresja
Pierwotnie w leczeniu tej choroby była stosowana głównie terapia poznawcza. To w niej przyjmuje się, że dominujące negatywne myślenie odgrywa kluczową rolę w istnieniu depresji. W połączeniu z podejściem behawioralnym zakłada, że głównym celem jest wspieranie pacjentów w identyfikowaniu i zmienianiu negatywnych myśli, które pozytywnie wpłyną na codzienne czynności i funkcjonowanie.
Zaburzenia odżywiania
Anoreksja i bulimia mogą być skutecznie leczone za pomocą terapii poznawczo-behawioralnej. Elementy terapii obejmują samokontrolę, planowanie posiłków, analizę zachowań problemowych, kontrolę wyzwalaczy i reakcji, zarządzanie kryzysowe, ćwiczenia fizyczne, restrukturyzację poznawczą i wiele innych.
Schizofrenia
Celem terapii poznawczo-behawioralnej schizofrenii jest zmniejszenie i złagodzenie objawów psychotycznych oraz wspieranie aktywności społecznej i zawodowej. Odbywa się to poprzez strategie radzenia sobie, zachętę, rozpoznawanie objawów psychotycznych i zakazów oraz ocenę codziennego funkcjonowania.
Zaburzenia osobowości
W przypadkach zaburzenia osobowości CBT ma naprawić interakcje z innymi ludźmi poprzez poprawę doświadczenia i zachowania. Nie ma zmiany w osobowości pacjenta, ale są dostrzegalne różnice w jego codziennym funkcjonowaniu.
Ból przewlekły
Istnieje specyficzne poznawczo-behawioralno-terapeutyczne podejście do leczenia osób z przewlekłym bólem. Bierze się pod uwagę zachowanie związane z bólem i jego odczuwaniem przez jednostkę. Celem terapii jest opanowanie dolegliwości bólowych, a nie ich zmniejszenie. Poprawę jakości życia można osiągnąć za pomocą różnych strategii.
Kiedy zgłosić się do psychoterapeuty CBT?
Jeśli cierpisz na problemy psychologiczne, które tak bardzo wpływają na Twoje zachowanie, że często już sam siebie nie rozumiesz, terapia poznawczo-behawioralna jest odpowiednia dla Ciebie. Pomoże Ci uporządkować Twoje myśli i uczucia, a w konsekwencji skorygować Twoje zachowanie.
Zdecydowanie CBT pomaga w następujących problemach:
- depresja,
- zaburzenia lękowe,
- fobie,
- niska samoocena,
- perfekcjonizm,
- problemy ze stresem i przystosowaniem się do nowej sytuacji (np. utrata pracy, narodziny dziecka),
- radzenie sobie z przewlekłym fizycznym problemem zdrowotnym (np. przewlekły ból, zespół przewlekłego zmęczenia),
- zaburzenie obsesyjno-kompulsywne,
- psychozy,
- zaburzenie dysmorfii ciała,
- zaburzenia osobowości,
- zaburzenia odżywiania,
- problemy z agresją.
Jak wygląda terapia poznawczo-behawioralna?
Na początku terapii sesje odbywają się zwykle dwa razy w tygodniu, a w miarę postępów rzadziej. Czas trwania całego leczenia zależy od cech psychologicznych i osobistych wzorców zachowań pacjenta. Terapię można zakończyć po 20-40 godzinach lub kontynuować przez kilka miesięcy. Wielu chorych często pozostaje na leczeniu przez rok lub dłużej.
Celem psychoterapii jest odzyskanie kontroli nad własnym życiem. Pacjent poznaje różne techniki terapii poznawczo-behawioralnej, uświadamia sobie własne zachowania i wzorce myślowe oraz aktywnie nad nimi pracuje. Dowiaduje się, w jakich sytuacjach pojawia się na przykład stres poznawczy lub negatywne przekonania i jak wpływają one na jego uczucia. Wspólnie z terapeutą wypracowywany jest odpowiedni obraz siebie i sytuacji, tak aby uczucia czy myśli były mniej obciążające dla działań pacjenta.
W poradni psychologicznej Spokój w Głowie realizujemy sesje terapeutyczne w nurcie poznawczo-behawioralnym. Możesz skorzystać z pomocy certyfikowanych specjalistów, którzy mają bogate doświadczenie w prowadzeniu tej terapii u pacjentów z różnymi zaburzeniami i problemami.
Jeśli więc chcesz odzyskać kontrolę nad swoimi uczuciami, myślami i zachowaniem, nie wahaj się i już dziś umów się na spotkanie z psychoterapeutą CBT. Gwarantujemy, że pomoc naszych terapeutów odmieni Twoje życie i da szansę na lepszą przyszłość.
