Samospełniająca się przepowiednia – efekt Pigmaliona – co to?

Istnieje teoria, że ​​jeśli naprawdę w coś się mocno wierzy lub czegoś pragnie, można to mieć, osiągnąć, być tym. To idea skupiająca wokół siebie pozytywne myślenie, siłę przekonań itd. Jednak ma też związek ze znanymi w psychologii koncepcjami, czyli tym, co nazywamy efektem Pigmaliona i samospełniającą się przepowiednią. Co to jest? Jaki wpływ ma na życie? Sprawdź!

Spis treści:

Od czego to się zaczęło? Mit o Pigmalionie

Efekt Pigmaliona – co to jest?

Jak działa samospełniająca się przepowiednia?

Samospełniające się proroctwo i fałszywa przepowiednia sytuacji

Samospełniająca się przepowiednia: przykłady

Efekt Pigmaliona i samospełniająca się przepowiednia – psychologia samorealizacji

Jak się nie dać negatywnemu działaniu samospełniających się przepowiedni?

Od czego to się zaczęło? Mit o Pigmalionie

Rzymski poeta Owidiusz opisał w przeszłości historię Pigmaliona, rzeźbiarza i króla z Cypru, który nie był żonaty. Postanowił żyć w czystości i celibacie, samotnie na wyspie, ponieważ nie wyrażał aprobaty na zachowanie kobiet w swoim regionie. Zdeterminowany, by dotrzymać obietnicy, Pigmalion poświęcił się jeszcze bardziej sztuce rzeźbiarskiej. Postanowił stworzyć pomnik, który byłby reprezentacją idealnej, zgodnej z jego wizją kobiety. Po ukończeniu dzieła artysta był zachwycony swoją rzeźbą. Jego podziw był tak wielki, a sama praca tak realistyczna, że nadał jej nawet imię, Galatea. Pigmalion zakochał się w wyrzeźbionej kobiecie, traktował ją jak żywą. Obdarowywał prezentami, całował, ubierał i pielęgnował. Wpadł nawet na pomysł, aby się z nią ożenić.

Zaczął marzyć o tym, by stała się żywą kobietą. Pigmalion modlił się do Afrodyty, prosząc ją o to, aby Galatea ożyła. W końcu bogini usłyszała jego prośby i przybyła do niego w nocy, aby spełnić to życzenie. Przez dotyk Afrodyty rzeźba ożyła i stała się żywą kobietą. Pigmalion był zachwycony, kiedy ujrzał Galateę w pełnej krasie i zakochał się w niej od pierwszego wejrzenia. Para zaczęła żyć wspólnie jako małżeństwo i spędziła wiele szczęśliwych lat razem.

Mit o Pigmalionie jest często interpretowany jako opowieść o tym, jak marzenia i wiara mogą ożywić rzeczywistość, ale też o tym, jak odpowiednia osoba może przemienić życie. Cała opowieść brzmi iluzorycznie. Jednak faktem jest, że analizując wszystko, dwaj amerykańscy psychologowie Robert Rosenthal i Lenore Jacobson, w latach 60. XX wieku przeprowadzili badania, które dały początek temu, co nazwali efektem Pigmaliona.

Efekt Pigmaliona – co to jest?

Wspomniani wcześniej badacze postanowili znaleźć odpowiedź na proste pytanie: „czy nasze oczekiwania naprawdę mają wpływ na rzeczywistość?”. Przeprowadzili więc ciekawy eksperyment, który dziś znany jest jako efekt Pigmaliona lub samospełniająca się przepowiednia.

W eksperymencie Rosenthal i Jacobsen podzielili klasę uczniów ze szkoły w Kalifornii na dwie grupy. W każdej z nich znajdowały się osoby o takich samych zdolnościach intelektualnych. Jednak nauczyciela, który miał prowadzić zajęcia w szkole, poinformowano, że jedna grupa prezentuje lepsze osiągnięcia niż druga.

Ta informacja sprawiła zmianę podejścia belfra do tych uczniów, których z góry uznano za „lepszych”. Miał wobec nich wyższe wymagania i oczekiwał, że sprawdzą się nawet w trudnych zadaniach. Co ciekawe, rzeczywiście pod koniec semestru uczniowie, od których więcej wymagano, mieli wyższe oceny, a przecież poziom intelektualny był taki sam w obu grupach. Jednak wiedza nauczyciela, że będzie miał do czynienia z jednym mądrzejszym zespołem młodych ludzi, wygenerowała przekonanie, że ci uczniowie będą lepiej pracować. W konsekwencji przez swoje świadome i nieświadome postawy belfer wpływał na różnicę wydajności studentów.

Wniosek z eksperymentu? Tworzenie wobec kogoś możliwych do ziszczenia się oczekiwań, sprawia, że te nadzieje się spełniają. Tak jak w przypadku wspomnianego wcześniej mitu. W rzeczywistości efekt Pigmaliona jest klasycznym przykładem samospełniającej się przepowiedni. Przekonania ludzi, zachęta, motywacja i pozytywne myślenie pomagają osiągnąć cel. Masz już pewnie tego świadomość i doświadczasz przejawów w swoim życiu. To, czego możesz nie wiedzieć, to to, że jeśli oczekiwania dotyczące innych są stosowane we właściwym kontekście, mogą prowadzić do prawdziwego sukcesu tej osoby i jej zmiany myślenia o sobie. A jeśli są negatywne, mogą wręcz spowodować katastrofę.

Jak działa samospełniająca się przepowiednia?

Efekt Pigmaliona został nawet okrzyknięty mianem proroctwa, jako typowy przykład samospełniającej się przepowiedni, którą w latach 40. XX wieku opisał socjolog Robert Merton. Zakłada ona, że ​​kiedy masz oczekiwania wobec czegoś lub kogoś, pomagasz mu je urzeczywistnić. Nawet podświadomie, kiedy inni mają wobec Ciebie wysokie oczekiwania, pracujesz, aby je osiągnąć. Dążysz do tego, zwłaszcza jeśli szanujesz tych ludzi i również oczekujesz szacunku od nich. Podobnie, gdy ktoś wierzy w Twoje możliwości, jest bardziej prawdopodobne, że Ty też w nie uwierzysz. W ten sposób oczekiwania prowadzą do większego wysiłku, który z kolei kończy się sukcesem i udowodnieniem, że możesz wszystko.

Koncepcja samospełniającej się przepowiedni nie jest nowa w psychologii. Od dawna zauważono, że oczekiwania danej osoby dotyczące zachowania innego człowieka mogą przyczynić się do działania zgodnego z tym, czego się od niego wyczekuje. W ten sposób widać efekty samospełniającej się przepowiedni. Innymi słowy, kiedy ludzie spodziewają się lub wierzą, że coś się wydarzy, zachowują się tak, jakby proroctwo było już prawdziwe, a zatem przepowiednia rzeczywiście się spełnia.

Z drugiej strony bardzo niskie lub negatywne oczekiwania obniżają samoocenę i zniechęcają do osiągnięcia czegoś „wielkiego”. Zjawisko samospełniającej się przepowiedni działa więc na zasadzie koła.

• Oczekiwania A wobec B wpływają na zachowanie A do B.
• Działania A mają wpływ na sposób, w jaki B widzi siebie.
• Obraz samego siebie B wpływa na jego własną wydajność.
• A potwierdza swoje oczekiwania i koło wraca do punktu wyjścia.

Dlatego negatywne nastawienie i brak wiary w drugiego człowieka, osłabiają jego możliwości.

Samospełniające się proroctwo i fałszywa przepowiednia sytuacji

Przepowiednie, które są narzucane i powtarzane, aż sam podmiot się zmieni, nie zawsze mają swoją pozytywną stronę. Coś, o czym mówiono, że jest prawdziwe, nawet jeśli jest fałszywe, też może wpłynąć na zachowanie ludzi. Albo ze strachu, albo z logicznego pomieszania faktów. Tak, że ich reakcja okazuje się urzeczywistnić proroctwo. Takie są negatywne efekty samospełniającej się przepowiedni, które bardzo często stają się przyczyną wielu problemów towarzyszących ludziom w życiu codziennym.

Weź na przykład pod uwagę swoje życie osobiste. Jeśli czujesz przegraną, postrzegasz się jako osobę z zerową inteligencją albo ogólnie złego człowieka, jest bardzo prawdopodobne, że wszystkie Twoje wyniki, także w innych dziedzinach, będą złe. Twój sposób myślenia ma duży wpływ na Twoje samopoczucie. Dlatego ważne jest, aby zdać sobie sprawę, że myśli są ważnym narzędziem do pozytywnego i szczęśliwego życia. Egzystencja w świetle negatywnych samospełniających się przepowiedni odbiera szansę na zmianę, nawet jeśli dajesz z siebie wszystko.

Świat zewnętrzny często zwraca uwagę na rzeczy, które znacząco kształtują osobowość i wartości. Podświadomie zaczynasz wierzyć w te rzeczy o sobie, niezależnie od tego, czy są one prawdziwe, czy nie. To jest właśnie efekt nazwany samospełniającym się proroctwem. Tylko poprzez internalizację pozytywnej afirmacji możesz dać swojej podświadomości impuls do nowej orientacji. Jeśli będziesz w nią wierzyć, powtarzać ją w kółko i pamiętać o niej, w końcu przeprogramujesz swoje myśli i uda Ci się trwale zmienić swoje uczucia na pozytywne.

Samospełniająca się przepowiednia: przykłady

Już wiesz, że samospełniające się proroctwa i oczekiwania dotyczące własnego zachowania mogą być pozytywne lub negatywne. To samo dotyczy przykładów intrapersonalnej samospełniającej się przepowiedni. Dzieje się tak cały czas, nie tylko w klasach szkolnych czy w pracy, ale także w rodzinach. Na przykład, kiedy mówisz swojemu dziecku: „Jesteś mądry, wiem o tym”, ono akceptuje Twoją opinię i zmienia swoją samoocenę. Niestety, ta sama zasada dotyczy również dzieci, których rodzice lub opiekunowie dokonują negatywnych ocen typu: „Jesteś głupi, dlaczego nie zwróciłeś uwagi na ten błąd?”. Jak myślisz? Co sobie pomyśli? Uwierzy w siebie, czy w to, że jest „głupie”?

Inne znane przykłady samospełniających się przepowiedni to różne sytuacje społeczne

• Udajesz się na spotkanie ze swoją starą klasą, ale Twój najlepszy przyjaciel z góry założył i wmówił Ci, że będzie ono nudne. I co? Rzeczywiście odbierasz je jako nieinteresujące.
• Twój szef dał Ci zadanie i powiedział, że być może nie wykonasz go dobrze za pierwszym razem. Wierzysz w to i ostatecznie wykonujesz zlecenie, które później musisz poprawiać kilka razy.
• Ktoś przekonuje Cię, że osoba, z którą masz spotkać się na pierwszej randce, nie pasuje do Ciebie, bo jest spod znaku Panny. Idziesz na spotkanie i mimo miłej aparycji tego człowieka, odrzucasz go, bo ma niepasujący do Ciebie znak zodiaku.
• Wierzysz, że będziesz się denerwować na rozmowie kwalifikacyjnej i jąkać. Tak też się dzieje.
• W pracy pojawia się nowy kolega. Ktoś zespołu rzuca hasło: „Ale z niego głupek!”. Nie zastanawiasz się, czy to prawda, tylko podzielasz tę opinię, bo każdy zaczyna odnosić się do niego z tej perspektywy.
• Osoby prześladowane w szkole mogą uwierzyć, że są „godne” takiego traktowania.
• Mężczyźni, którzy ponieśli dwie lub trzy porażki w zdobywaniu kobiet, mogą zacząć wierzyć, że nie będą w stanie nikogo zdobyć i przestają próbować.
• Kobiety, które przeżyły dwie lub trzy zdrady, mogą uwierzyć, że żaden mężczyzna nie jest dobry. Dlatego w każdym kolejnym związku zachowują się zazdrośnie i zaborczo, skutecznie pomagając partnerowi zrezygnować z tej relacji.
• Ktoś, kto pierwszy raz próbuje ugotować proste danie i przypala potrawę, może przekonać siebie, że jest kulinarnym beztalenciem. Nigdy więcej nie spróbuje bardziej wyszukanego przepisu.

Niektóre przykłady samospełniających się przepowiedni obejmują znane zjawiska psychologiczne. Na przykład efekt placebo. Jeśli pacjent uważa, że przyjmowane przez niego leki są skuteczne, to może odczuwać poprawę swojego zdrowia, nawet jeśli nie mają one żadnego działania terapeutycznego. Innym przejawem jest błędne koło przemocy. Kiedy jedna strona konfliktu oczekuje agresji ze strony drugiej, to sama zaczyna stosować przemoc, co prowadzi do wzajemnego nasilenia agresywnych działań.

Z kolei przykładem efektu Pigmaliona jest oczekiwanie rodziców, że dziecko będzie pracowało ciężej i przynosiło do domu same szóstki. Tak więc się dzieje, kiedy uczeń chce spełnić ambicje opiekunów. Negatywne efekty samospełniającego się proroctwa można obserwować także w tzw. wyścigu szczurów. Jeśli wiele osób próbuje osiągnąć ten sam cel (np. awans w pracy), to może to prowadzić do rywalizacji i braku współpracy między nimi. W konsekwencji trudno jest w ogóle w jakimś stopniu wybić się na tle innych i samemu zdobyć nagrodę.

Efekt Pigmaliona i samospełniająca się przepowiednia – psychologia samorealizacji

Pewne założenia i nieświadome zachowania mogą wpłynąć na spełnianie się przepowiedni. Oczekiwania jednostki, które są realizowane w ramach takich proroctw, stają się zniekształceniem poznawczym. Jest ono ściśle związane z efektem potwierdzenia. Ze względu na określone założenie, które przyjmujesz na temat czegoś, szukasz (nieświadomie) potwierdzenia tego przekonania. I równie mało świadomie zmieniasz swoje zachowanie. Tak więc podobnie jak w przypadku większości błędów poznawczych, wykrycie w życiu samospełniających się przepowiedni wymaga sporo wysiłku.

Jednak w pozytywnym aspekcie, zachowania danej osoby mogą ulec zmianom na lepsze. Ma to związek zwłaszcza z cyklem samorealizacji, który odnosi się do procesu rozwoju osobistego. To on prowadzi do osiągnięcia pełni potencjału jednostki. Według tej koncepcji, aby osiągnąć samorealizację, trzeba mieć jasno określone cele i motywacje, a także wierzyć w siebie i w swoje możliwości.

Dlatego efekt Pigmaliona, samospełniająca się przepowiednia i proces samorealizacji są ze sobą powiązane. Jeśli ktoś wierzy, że osiągnie swoje cele i działa w zgodzie z tą wiarą, to zwiększa swoje szanse na sukces. Z drugiej strony, negatywne przekonania i oczekiwania mogą utrudnić samorealizację i prowadzić do poczucia niskiej wartości oraz braku motywacji. Dlatego ważne jest, aby uświadamiać sobie swoje przekonania. Musisz korzystać tylko z ich pozytywnych aspektów, aby zwiększyć swoje szanse na osiągnięcie pełni własnego potencjału.

👉 Jeżeli potrzebujesz pomocy, wsparcia psychologicznego placówki naszych poradni znajdują się w:

• Warszawie, Zobacz: Psycholog Warszawa
• Wołominie, Zobacz: Psycholog Wołomin

Jak się nie dać negatywnemu działaniu samospełniających się przepowiedni?

Jeśli chcesz wzmocnić samorozwój i uniknąć negatywnych samospełniających się proroctw, musisz zmienić swoje nastawienie. Poprzez zrozumienie wpływu oczekiwań, jesteś w stanie aktywować pozytywne aspekty przepowiedni. Musisz też mieć świadomość, że Twoje oczekiwania wpływają także na innych, a zwłaszcza na dzieci.

Tylko, jak to zrobić? Jak uniknąć negatywnej mocy samospełniającego się proroctwa? Oto kilka wskazówek.

• Zacznij od uświadamiania sobie tworzonych oczekiwań.
• Nie formułuj opinii na dany temat na podstawie tego, co usłyszysz od innej osoby.
• Doceń i dostrzeż pozytywne strony ludzi lub sytuacji.
• Uważaj na swoje myśli (usuń ze słownika „nie”: zamiast „będzie niefajnie”, powiedz „na pewno będzie fajnie”).
• Zawsze próbuj znaleźć alternatywne wyjście z niekorzystnej sytuacji.
• Pamiętaj, że masz zdolność rozwiązywania swoich problemów, jak każdy inny.
• Zwracaj uwagę na sposób, w jaki mówisz i co mówisz przy swoich dzieciach.
• Pamiętaj, że dzieci lubią chłonąć to, co pochodzi od ważnych dla nich osób, czyli rodziców, dziadków, nauczycieli, rodzeństwa.
• Przeanalizuj swoje ograniczające przekonania stojące za negatywnymi proroctwami.
• Szukaj cennych doświadczeń w przeszłości, które pozwolą Ci zweryfikować „prawdziwość” przepowiedni.

Jak widać, rozpoznanie w sobie efektu Pigmaliona, jest możliwe. Dzięki świadomej refleksji możesz uświadomić sobie i zneutralizować negatywny wpływ samospełniających się przepowiedni na swoje życie. Rzeczywistość jest mniej ostateczna, niż Ci się wydaje. Jest plastyczna i dla każdego inna. Rzeczy, które widzisz wokół siebie, są tylko dla Ciebie takie, jakie są, ponieważ postrzegasz je w szczególny dla siebie sposób.

To, co masz tu i teraz, jest wynikiem Twojego specyficznego wyglądu, który może być inny. Twoich przekonań, które mogą być inne. Twojego stanu psychicznego, który może być inny. Życie może być zupełnie inne dla dwojga ludzi, którzy są dokładnie w tym samym miejscu, w tym samym czasie, widzą, słyszą, czują, wąchają i dotykają tych samych rzeczy.

Dlatego nie ulegaj negatywnej presji otoczenia. Obserwuj swoje zachowania i uczucia. Samoobserwacja pomaga zidentyfikować te proroctwa, które powodują szkody w Twoim samopoczuciu emocjonalnym, społecznym i zawodowym. Pamiętaj, że efekt przepowiedni działa tylko wtedy, gdy w niego uwierzysz.

Teksty na stronie mają charakter informacyjny i nie zastępują usług świadczonych przez profesjonalistów.