Konflikt jest nieodłącznym elementem życia każdego człowieka. Nieustannie pogrążasz się w różnych konfliktach, nie tylko z innymi ludźmi, ale także z samym sobą. Podejmowanie decyzji lub wybór najlepszego rozwiązania danego problemu także może wiązać się z konfliktem. Dlatego warto nauczyć się praktycznych sposobów rozwiązywania konfliktowych sytuacji.
Spis treści:
Rodzaje konfliktów – jakie są?
Sposoby rozwiązywania konfliktów – podstawowe zasady
Rozwiązywanie konfliktów – rola mediatora
Czym jest konflikt?
Konflikt jest nieodłącznym aspektem ludzkiego doświadczenia: od starć w dzieciństwie z towarzyszami zabaw, przez nieporozumienia między partnerami, którym często towarzyszy huśtawka pojednań i rozstań. Po kłótnie i problemy między małżonkami, rodzicami i dziećmi, współpracownikami, szefami i podwładnymi. Towarzyszy on człowiekowi przez całe życie.
Konflikt nie jest jednak przyjemnym doświadczeniem. Pozostawanie w stanie konfliktu zwiększa stres, niepokój lub przynajmniej powoduje niepewność, zmartwienie i dyskomfort. Na szczęście konflikty, na które jesteś narażony lub które wywołujesz nieumyślnie, nie mają poważnych konsekwencji. Można je szybko rozwiązać lub zignorować. Jednak przedłużający się lub poważny konflikt jest bardzo bolesny i może spowodować znaczne szkody psychiczne.
Źródła konfliktów
Konflikty najczęściej biorą się z braku skutecznej komunikacji. To właśnie nieporozumienia lub niedopowiedzenia są częstą przyczyną konfrontacji. Jak wiadomo, skuteczna komunikacja pozwala nie tylko zrozumieć różnice, które leżą u podstaw problemu, ale także zapobiega utracie kontroli nad całą sytuacją.
Przyczyny konfliktów mogą być różne, ponieważ istnieją różne ich rodzaje. Na przykład mogą wystąpić konflikty:
- małżeńskie,
- między dwiema firmami,
- emocjonalne u danej osoby,
- w relacjach z innymi np. teściową,
- międzypokoleniowe: rodzic-dziecko,
- polityczne między dwoma krajami,
- wiary między wyznawcami dwóch różnych religii,
- kompetencji między grupami zawodowymi.
Nie zawsze, ale często konflikt jest sygnałem, że dzieje się coś złego. Niekiedy może chodzić tylko o drobne nieporozumienie, a innym razem od dawna tłumiony problem. Konflikt czasami może być okazją do naprawienia tego, co było „zamiatane pod dywan”.
Rodzaje konfliktów – jakie są?
Przyczyny konfliktów mogą być różne, tak samo, jak ich treść, prawdziwość lub strony, które w nich uczestniczą. Najprościej konflikty dzieli się na trzy kategorie.
1. W zależności od ich prawdziwości konflikty mogą być:
- prawdziwe. Rzeczywiście istnieją i są spowodowane różnymi przyczynami np. strukturalnymi lub środowiskowymi (ekonomicznymi, prawnymi, relacyjnymi itp.).
- wyimaginowane. Wynikają z nieporozumień lub wyobrażeń. W tego typu konflikcie nie ma woli do jego powstania. Jest za to błędna interpretacja rzeczywistości.
- specjalnie stworzone. Nie są prawdziwe, ale w przeciwieństwie do wyimaginowanych, istnieje w nich intencja jednej ze stron, która na ogół chce osiągnąć coś dla siebie. Celowo tworzy konfliktową sytuację, co właściwie wiąże się z manipulacją.
2. W zależności od uczestników zaangażowanych w sytuację można mówić o konfliktach:
- intrapersonalnych. Zachodzą wewnętrznie w umyśle jednostki, dotyczą jej prywatnych myśli, wartości, emocji, zasad, wydarzeń, które ją spotykają.
- interpersonalnych. Pojawiają się w procesach interakcji między ludźmi. Zwykle szybko do nich dochodzi, ponieważ tylko jedna osoba musi poczuć się zaatakowana, aby rozpocząć falę nieporozumień. Mogą być spowodowane praktycznie każdym powodem, od zazdrości po konflikt interesów.
- wewnątrzgrupowych. Występują między członkami jednej grupy lub zespołu. Najczęściej pojawiają się z powodu różnic interpersonalnych lub dlatego, że niektórzy uczestnicy grupy nie podzielają jakiejś idei lub podejścia. Ten rodzaj konfliktu może zdestabilizować płynne funkcjonowanie zespołu lub grupy i wpłynąć na jego skuteczność i spójność działania.
- międzygrupowych. Jest konfliktem między różnymi grupami. Może stać się bardzo destrukcyjny, ponieważ w skrajnych przypadkach rodzi przemoc. Tego rodzaju konflikty dotyczą najczęściej uprzedzeń, ideologii lub sporów wojennych.
3. W zależności od treści może to być:
- konflikt interesów. Dotyczy motywacji i potrzeb każdej osoby lub grupy oraz zasobów, które są im dane w określonym czasie.
- konflikt relacyjny. Występuje między członkami rodziny, przyjaciółmi, znajomymi z pracy lub partnerami.
- konflikt wartości. Często dotyczy kultury i środowiska, w którym dana osoba dorastała. Może też mieć aspekt etyczny lub moralny, gdy ktoś musi podjąć decyzję niezgodną z wyznawanymi i respektowanymi wartościami.
- konflikt władzy. Dotyczy przede wszystkim środowisk pracy. Taki spór bardzo często wpływa na morale i wydajność pracowników.
- konflikt osobowości. Odnosi się do rozbieżności pomiędzy wyjątkowymi i nieelastycznymi osobowościami dwóch różnych osób.
Fazy konfliktu
Sam konflikt nie pojawia się nagle. Zanim dojdzie do jego powstania, musi przejść poszczególne etapy, które nie zawsze występują w takiej samej kolejności.
- Symptomy konfliktu. Muszą pojawić się warunki, które stwarzają okazję do powstania niezgodności celów i interesów.
- Postrzeganie sprzeczności. Odbywa się na gruncie subiektywnym (potrzeby, oczekiwania, emocje), jeśli jedna ze stron uzna, że ma inne stanowisko w danej sprawie.
- Obszar konfliktu zostaje poszerzony, dochodzi do jednostronnej i negatywnej oceny rywala, pojawiają się agresywne działania, groźby, pretensje, wywieranie presji.
- Następuje przerwanie otwartej konfrontacji. Nie ma mowy o porozumieniu i spokojnej rozmowie. W tej fazie podejmowane są decyzje o radykalnych działaniach.
- Rozpoczyna się walka o wszystko. Przeciwnik musi zostać zniszczony ze wszelką cenę.
- Zmęczenie i zniechęcenie. Po wyczerpującej walce zaczyna brakować sił. Strony konfliktu czują emocjonalne wyczerpanie i powoli dostrzegają, ile zasobów kosztowała cała konfrontacja.
Jak rozwiązywać konflikty?
Niezależnie od tego, jakie są i czego dotyczą, wszystkie rodzaje konfliktów charakteryzują się pewnego rodzaju niezgodnością lub opozycją. Od samego początku często do rozwiązania podchodzi się jak do zwalczania konkurencji. Tak też dzieje się w związku partnerskim, relacjach rodzinnych i małżeńskich. Dążysz do wygranej za wszelką cenę, kosztem przegranej drugiej osoby, co zwykle powoduje cierpienie. Jednak przy innych okazjach decydujesz się na poświęcenie, odpuszczasz, aby druga strona osiągnęła swój cel (częsta strategia u osób obawiających się odrzucenia). Jedną z najłatwiejszych opcji jest zwykle osiągnięcie porozumienia, w którym obie strony muszą częściowo zrezygnować ze swojego celu, aby osiągnąć kompromis.
Idealnym rozwiązaniem byłoby rozwiązanie danego problemu poprzez współpracę, znalezienie realnego sposobu dla wszystkich zaangażowanych stron na osiągnięcie tego, czego chcą (lub znalezienie trzeciej opcji, która jest realna dla wszystkich). Musisz jednak pamiętać, że czasami takie podejście jest w stanie na chwilę złagodzić objawy, ale problem nadal będzie istniał. Dlatego przed podjęciem jakichkolwiek działań, które mają na celu złagodzenie konfliktu, konieczne jest dotarcie do źródeł problemu.
Sposoby rozwiązywania konfliktów – podstawowe zasady
Jeśli chcesz rozwiązać konflikt, musisz stosować się do kilku ważnych zasad.
- Nie bagatelizuj istnienia problemu. Musisz poznać jego przyczynę, bo tylko wtedy możesz skutecznie rozwiązać konflikt.
- Staraj się być obiektywnym człowiekiem.
- Okazuj szacunek dla drugiej strony konfliktu.
- Odnoś się z grzecznością, unikaj agresji.
- Wyraź swoje opinie i konstruktywną krytykę.
- Wykaż empatię, spróbuj zrozumieć stanowisko drugiej strony.
- Słuchaj aktywnie i ze zrozumieniem.
- Bądź asertywny i elastyczny.
- Rozważ różne rozwiązania problemu.
Kiedy już ustalisz źródło problemu, należy skoncentrować się na rozstrzygnięciu konfliktu. Jest to bardzo ważny etap dla pozytywnego zakończenia sporu.
- Skoncentruj się na rozwiązaniu i nie wracaj w kółko do punktu wyjścia. Najlepszym sposobem na znalezienie rozwiązania jest skorzystanie z tzw. burzy mózgów, czyli pomysłów wszystkich stron zaangażowanych w konflikt.
- Rozwiązania muszą koncentrować się na zdefiniowaniu zmian w zachowaniu dwóch stron, a nie tylko tej, która powoduje problem. Czasami trzeba zacząć zmiany od siebie, aby ktoś inny również ustąpił.
- Stwórz i przeanalizuj listę plusów i minusów każdego z proponowanych rozwiązań.
- Monitoruj sytuację, by ocenić, czy osiągnięto właściwe rozwiązanie lub, czy należy wprowadzić jakiekolwiek korekty.
Rozwiązywanie konfliktów – rola mediatora
Nie czujesz się dobrze w rozwiązywaniu konfliktów? Od dawna szukasz dobrego rozwiązania, a spór nie ustępuje? Niezależnie od tego, czego i kogo dotyczy konflikt, możesz skorzystać z pomocy mediatora rodzinnego. Mediacja coraz bardziej zyskuje na znaczeniu w rozwiązywaniu konfliktów. Decydowanie się na tę metodę rozwiązywania różnic zdań na drodze negocjacji ma wiele zalet.
Jeśli konflikt dotyczy relacji damsko-męskich, z mężem, partnerem lub gruntu rodzic-dziecko, warto umówić się na wizytę do psychologa-mediatora. Jest on profesjonalistą odpowiedzialnym za prowadzenie procesu komunikacji między stronami podczas mediacji. Może decydować o kierunku samej interwencji, ale nie ma możliwości decydowania o formie rozwiązania problemu. Obecność psychologa, który jest przy okazji mediatorem, często pozwala stronom dotrzeć do źródła problemu.
Co więcej, taki specjalista może wskazać różne techniki radzenia sobie z konfliktami na przyszłość. Często kluczem do unikania sytuacji konfliktowych, zwłaszcza w związkach jest samopoznanie. Świadomość siebie, swojej wartości, zalet, ale także słabości, pozwala lepiej zrozumieć potrzebę zmian w swoim zachowaniu. Jeśli więc często stajesz się ofiarą konfliktów lub ich sprawcą, również skorzystaj z pomocy dobrego psychologa.
Rozważ uczestnictwo w treningu asertywności lub wyrażania i regulowania emocji. Ta zdolność wpływa bezpośrednio na poziom agresywności w komunikacji, a zachowanie spokoju jest przecież jednym z kluczy do skutecznego rozwiązywania konfliktów.
