Ostracyzm to zjawisko społeczne polegające na wykluczaniu jednostki lub grupy z aktywnego uczestnictwa w życiu społecznym. Osoby dotknięte ostracyzmem mogą być ignorowane, izolowane lub wykluczane z komunikacji i interakcji społecznych. Ostracyzm może prowadzić do poważnych skutków emocjonalnych i psychologicznych, takich jak obniżone poczucie własnej wartości, lęk i depresja. Wspieranie otwartej i inkluzywnej komunikacji jest kluczowe w przeciwdziałaniu ostracyzmowi.
Jeśli zmagasz się z ostracyzmem społecznym, jesteśmy tutaj, aby Ci pomóc. Nasza poradnia oferuje wsparcie i zrozumienie, pomagając Ci odzyskać pewność siebie i nawiązać zdrowe relacje.
Spis treści:
Ostracyzm społeczny i źródło zagrożenia
Jakie są konsekwencje ostracyzmu społecznego?
Ostracyzm społeczny – jak sobie radzić?
FAQ – Najczęściej Zadawane Pytania
Wstęp
Ostracyzm społeczny to bolesne zjawisko wykluczenia jednostki z życia społecznego, które może prowadzić do poważnych problemów emocjonalnych i psychologicznych. Jak rozpoznać ostracyzm i skutecznie sobie z nim radzić? W naszym artykule wyjaśniamy, czym jest ostracyzm społeczny, jakie są jego skutki oraz przedstawiamy strategie radzenia sobie z wykluczeniem. Zapraszam do lektury, aby dowiedzieć się więcej i znaleźć wsparcie.
Ostracyzm co to jest?
Ostracyzm społeczny można uznać za formę izolacji człowieka od innych osób, ale z tą różnicą, że zdarza się to komuś, kto wcześniej był częścią jakiejś grupy, był dostrzegany, podziwiany. Najczęściej takie wykluczenie dotyczy kogoś, kto był dobrze związany z ludźmi i z jakiegoś powodu nagle został całkowicie z niej usunięty. Ostracyzmy społeczny to coś niezwykle szkodliwego, ponieważ ludzie na ogół mają potrzebę życia z innymi osobami, wymiany doświadczeń i uczenia się od innych.
Czym jest ostracyzm?
Słowo ostracyzm pojawiło się po raz pierwszy w starożytnej Grecji, a dokładniej w Atenach i odnosiło się do rodzaju kary. Spotykała ona jednostki, głównie polityków, którzy dopuszczali się czynów uznanych przez społeczeństwo za niedopuszczalne. Proces przebiegał w następujący sposób: każdy obywatel pisał na kawałku ceramiki, zwanym ostraco (stąd słowo ostracyzm), imię osoby, którą chciałby wygnać z miasta. Kto otrzymał najwięcej nominacji, został ukarany wygnaniem.
Przez długi czas określenia ostracyzm używano głównie do osób, które kiedyś były sławne i które z czasem zostały zapomniane przez media i opinię publiczną. Chociaż jego użycie bardziej wiązano z celebrytami, prawda jest taka, że może przytrafić się także zwykłym osobom.
Przykłady ostracyzmu społecznego można spotkać na każdym kroku:
- matka i dzieci nie biorą pod uwagę zdania ojca w ważnych sprawach rodzinnych;
- koledzy i koleżanki z klasy nie chcą zapraszać na przyjęcia urodzinowe jednego z uczniów, ponieważ ma zespół Aspergera;
- grupa znajomych wyklucza z towarzystwa koleżankę, która oznajmia, że jest lesbijką;
- pracownicy jednego działu korporacji opracowywali plan nowej kampanii reklamowej, ale nie liczyli się ze zdaniem jednego członka grupy lub odrzucili jego pomoc;
- podczas imprezy firmowej nikt nie chce rozmawiać z córką prezesa.
W ten sposób ktoś, czyje zdanie zostawia się na boku, kogo się ignoruje, nie uwzględnia w planach, lekceważy lub komu okazuje się obojętność, cierpi na tzw. ostracyzm społeczny. Ten stan może przysporzyć ofierze wielu problemów.
Ostracyzm w pracy – przykłady
Ostracyzm w pracy można określić jako wykluczenie, odrzucenie lub zignorowanie jednostki (lub grupy) przez inną osobę (lub grupę). Takie działanie utrudnia nawiązanie lub utrzymanie pozytywnych relacji interpersonalnych, osiągnięcie sukcesu zawodowego lub utrzymywanie niekorzystnej reputacji w miejscu pracy. Ten rodzaj ataku może materializować się poprzez następujące zachowania.
Ostracyzm w miejscu pracy
- nieodzywanie się do pracownika,
- fizyczne odizolowanie go od współpracowników,
- nieuwzględnianie jego opinii,
- wykluczenie go z podejmowania decyzji,
- niedopuszczenie do integracji ze środowiskiem społecznym,
- wykluczanie w różnych zadaniach w miejscu pracy,
- niezapraszanie na imprezy towarzyskie organizowane poza godzinami pracy.
Jak wykluczenie różni się od mobbingu?
Wykluczenie społeczne to zachowanie, które wpływa na pracowników, którzy są jego ofiarami. Wiele osób utożsamia ostracyzm z mobbingiem. Mimo że te dwa zjawiska mają ze sobą wiele wspólnego, nie są tożsame. Mobbing ma konkretne podłoże, przyczynę, natomiast ostracyzm społeczny jest formą wykluczenia, która nie ma określonego i uzasadnionego bodźca. Dlatego takich działań nie określa się mobbingiem, a jedynie zalicza się do jednej z form mobbingu bezpośredniego.
Czym się charakteryzuje ostracyzm w pracy?
Ostracyzm w miejscu pracy jest swego rodzaju bronią, którą czasami trudno udokumentować i udowodnić. Będzie to więc zwykle bardzo subtelne i niejednoznaczne zachowanie, co utrudnia jego identyfikację. Wystarczy na przykład ignorowanie na spotkaniach działu. Takie działanie może być druzgocące dla ofiary, ale jednocześnie trudno będzie jej zademonstrować swoje racje i zareagować na taką sytuację. Ofiara może nawet wątpić, czy wykluczenie rzeczywiście ma miejsce, czy jest celowe. To prowadzi do upokorzenia i poczucia bezradności, ponieważ nie wie, jak zareagować. Wie, że konfrontacja z agresorem skłoni go do zaprzeczenia faktom.
Ostracyzm społeczny i źródło zagrożenia
Już Arystoteles nazwał człowieka „zwierzęciem społecznym”. Każdy człowiek odczuwa to, co psychologowie społeczni nazywają potrzebą przynależności, poczuciem bycia częścią grupy, łączenia się z innymi w bliskich i trwałych związkach. Relacje społeczne, które nawiązujesz (i te, które chciałbyś mieć) mogą zdominować Twoje myślenie i emocje. Aby uzyskać akceptację określonych grup, niektórzy robią wszystko, by zrobić na kimś lepsze wrażenie. Są nawet zdolni do wydawania ogromnych sum pieniędzy na zmianę swojego wizerunku (ubrania, kosmetyki, diety itp.).
Formy wykluczenia
Ostracyzm społeczny może przybierać różne formy, które wywołują silne negatywne emocje u osób doświadczających wykluczenia. Jedną z najczęstszych form jest izolacja społeczna, gdzie jednostka jest celowo ignorowana i pomijana w rozmowach, spotkaniach towarzyskich czy zawodowych.
Inną formą jest odrzucenie, które może objawiać się poprzez wykluczanie osoby z grupy, brak zaproszeń na wspólne wydarzenia czy świadome unikanie kontaktu. Wykluczenie może mieć również charakter werbalny, przejawiający się w obraźliwych komentarzach, plotkach czy publicznym poniżaniu.
Często subtelne formy ostracyzmu, takie jak niewidzialność, gdzie osoba jest traktowana jakby nie istniała, mogą być równie bolesne. Każda z tych form wykluczenia prowadzi do obniżenia samooceny, poczucia samotności i stresu, dlatego tak ważne jest rozpoznanie i przeciwdziałanie ostracyzmowi społecznemu w każdej jego postaci.
Niszczycielski wpływ wykluczenia społecznego na zdrowie psychiczne i samoocenę
Kiedy relacje z rodziną, przyjaciółmi i współpracownikami są zdrowe, Twoja samoocena poprawia się, czujesz się zdrowy i szczęśliwy. Jednocześnie, gdy czujesz się odizolowany lub odrzucony, odczuwasz niepokój, wiesz, że tracisz kontrolę, a życie wydaje się mieć mniej sensu.
Nic dziwnego, że dla ludzi – istot społecznych, dla których tak ważna jest potrzeba przynależności – ostracyzm społeczny może mieć niszczycielski wpływ. Każdy, kto doświadcza tego odrzucenia, odczuwa to na „własnej skórze”. Wykluczenie dotyka wszystkich, nawet bardzo silne osobowości. Szybko pojawia się reakcja emocjonalna: zwiększony stres, częściowa utrata poczucia własnej wartości i samokontroli oraz uczucie smutku i złości. Na poziomie mózgowym można powiązać rozwój tych uczuć z aktywnością w ośrodkach bólu.
Jakie są konsekwencje ostracyzmu społecznego?
Doświadczenie ostracyzmu negatywnie wpływa na podstawowe potrzeby przynależności, kontroli, samooceny i poczucia istnienia. Siła tych doświadczeń będzie zależała od szeregu aspektów, takich jak:
- postrzeganie poczucia niesprawiedliwości,
- oczekiwanie naprawy sytuacji,
- wartość relacji,
- alternatywne wyjścia z danych okoliczności,
- chroniczność lub ogólność,
- poniesione koszty odrzucenia.
Społeczny ostracyzm, czy to w życiu prywatnym, czy zawodowym jest szkodliwy. Odbiera jednostce, to, co najważniejsze: poczucie przynależności i prowadzi ją do przekonania, że nie jest dla nikogo ważna i że nie ma dla niej funkcji w tym świecie. Posiadanie tego przekonania o sobie jest wystarczająco złe i może stwarzać ryzyko różnych chorób.
Jakie są skutki ostracyzmu?
- Depresja: wykluczenie może zwiększać ryzyko tej choroby nawet o 80%. Dzieje się tak dlatego, że relacje osobiste mają wielką wagę dla zdrowia psychicznego i dobrego samopoczucia. Ich brak kończy się generowaniem ogromnej nierównowagi emocjonalnej, smutkiem i poczuciem braku wartości.
- Choroby sercowo-naczyniowe: należy pamiętać, że ciało i umysł są połączone, więc to, co wpływa na psychikę, może wpłynąć też fizycznie na organizm. Z tego powodu problemy emocjonalne związane z wykluczeniem mogą prowadzić do chorób serca i udaru.
- Osłabiony układ odpornościowy: poczucie izolacji może osłabić system immunologiczny i uczynić organizm mniej odpornym na choroby. Wytłumaczeniem tego jest fakt, że ludzie muszą żyć w grupach, więc samotność prowadzi ich do pozostawania w stanie ciągłej gotowości. Ten z kolei zwiększa ryzyko wyczerpania, wystąpienia stanów zapalnych i w konsekwencji zmniejsza zdolność organizmu do walki.
- Zwiększone ciśnienie krwi: innym problemem związanym z ostracyzmem społecznym jest wzrost ciśnienia krwi i wszelkie zagrożenia, jakie może nieść.
- Ryzyko przedwczesnej śmierci: najpoważniejszą konsekwencją wykluczenia jest przedwczesna śmierć z powodu wszystkich wyżej wymienionych problemów.
Ostracyzm społeczny – jak sobie radzić?
Najlepszym sposobem na uniknięcie ostracyzmu społecznego jest zadbanie o poczucie własnej wartości oraz wzmocnienie osobistych relacji z ludźmi, którzy naprawdę Cię wspierają i chcą dla Ciebie jak najlepiej. Co możesz zrobić?
Jak radzić sobie z ostracyzmem społecznym?
- Zadbaj o swoje samopoczucie. Rób rzeczy, które Cię bawią, są dla Ciebie przyjemne, które lubisz.
- Pielęgnuj ważne relacje z innymi. Każdy związek wymaga opieki, troski i uwagi. Każda osoba ma swój własny sposób na okazywanie tego, co czuje, więc rób to zgodnie ze swoją osobowością, ale też okazuj empatię innym. W ten sposób zbudujesz i utrzymasz silne więzi.
- Pamiętaj o dualności wszechświata. Życie to nie tylko branie, ale także dawanie. Dzięki tej wymianie masz możliwość łączenia się z otaczającymi Cię ludźmi. Jeśli chcesz mieć przy sobie kogoś, kto będzie dzielił się z Tobą swoim życiem, uczuciami, okaże pomoc i zainteresowanie, ważne jest, abyś zrobił to samo dla innych.
Ważne wskazówki w radzeniu sobie z wykluczeniem
- Zerwij stare więzy i nawiąż nowe znajomości. Jeśli ktoś działa na Ciebie toksycznie, odejdź. Skup się na poznawaniu nowych ludzi, zwłaszcza osób o podobnych zainteresowaniach do Twoich. Jeśli jesteś fanem pewnego rodzaju muzyki, udaj się na koncert. Wolisz czytanie książek? Zapisz się do dyskusyjnego klubu książki w lokalnej bibliotece. Masz wiele możliwości. Wystarczy z nich skorzystać.
- Wyjdź z domu. Odczuwanie wykluczenia nasila się, gdy jesteś sam. Wyjdź na spacer do parku, idź do galerii handlowej, pojedź na wycieczkę za miasto. Samo oglądanie ludzi pomoże Ci poczuć się lepiej.
- Stawiaj granice, uwalniaj i chroń się przed zrobieniem sobie krzywdy. W tym celu potrzebujesz asertywności i nauczenia się mówić „tak” i „nie”.
- Szukaj profesjonalnej pomocy. Jeśli ostracyzm społeczny bardzo wpłynął na jakość Twojego życia, psychikę, a Tobie towarzyszy samotność, warto skorzystać ze specjalistycznej pomocy. Psycholog lub psycholog online pozwoli Ci lepiej zrozumieć, co czujesz i znaleźć rozwiązania, aby wrócić do dobrego samopoczucia i nawiązywania relacji z innymi ludźmi.
Relacje społeczne są bardzo ważną częścią życia każdego człowieka. Dlatego pielęgnuj te, które są tego warte, porzuć destrukcyjne i pozwól zbliżyć się do siebie ludziom, którzy dostrzegają w Tobie wartościowego człowieka.
FAQ – Najczęściej Zadawane Pytania
Co to jest ostracyzm społeczny?
Ostracyzm społeczny to zjawisko polegające na wykluczaniu jednostki lub grupy z aktywnego uczestnictwa w życiu społecznym. Może przybierać formy izolacji, odrzucenia, ignorowania czy publicznego poniżania, prowadząc do poważnych skutków emocjonalnych i psychologicznych.
Jakie są objawy ostracyzmu społecznego?
Objawy ostracyzmu społecznego mogą obejmować uczucie izolacji, samotności, obniżenie samooceny, stres, depresję, a także fizyczne objawy, takie jak bóle głowy czy problemy ze snem. Osoby doświadczające ostracyzmu mogą również unikać sytuacji społecznych z obawy przed dalszym wykluczeniem.
Jakie są formy ostracyzmu społecznego?
Formy ostracyzmu społecznego obejmują izolację społeczną, odrzucenie, ignorowanie, wykluczanie z grupy, brak zaproszeń na wspólne wydarzenia, obraźliwe komentarze, plotki oraz publiczne poniżanie. Każda z tych form może prowadzić do poważnych konsekwencji dla zdrowia psychicznego i fizycznego osoby dotkniętej wykluczeniem.
Jak radzić sobie z ostracyzmem społecznym?
Aby radzić sobie z ostracyzmem społecznym, warto zadbać o swoje samopoczucie, pielęgnować ważne relacje, nawiązywać nowe znajomości, wyznaczać granice i szukać profesjonalnej pomocy. Wsparcie psychologa może pomóc w zrozumieniu uczuć związanych z wykluczeniem oraz w znalezieniu skutecznych strategii radzenia sobie z tą sytuacją.
Jakie są długoterminowe skutki ostracyzmu społecznego?
Długoterminowe skutki ostracyzmu społecznego mogą obejmować chroniczny stres, depresję, lęki, obniżenie samooceny, problemy zdrowotne, takie jak choroby sercowo-naczyniowe czy osłabiony układ odpornościowy. W skrajnych przypadkach wykluczenie społeczne może prowadzić do izolacji społecznej i trudności w nawiązywaniu nowych relacji.
