Pandemia w Polsce a zdrowie psychiczne

Choć wydaje się, że najtrudniejsze momenty pandemii są już za nami, to okazuje się, że jej skutki są nadal odczuwalne i szybko nie znikną. Wiele osób skarży się na to, że ostatnie miesiące mocno nadszarpnęły ich zdrowie psychiczne, a w niektórych przypadkach przyczyniły się do rozwoju depresji czy nerwicy lękowej. To dobry moment, aby zastanowić się, co wpływa na zdrowie psychiczne, jak przygotować się do ewentualnej kolejnej fali i kiedy pandemia się skończy.

Spis treści:

Koronawirus wpływa nie tylko na ciało!

Jak pandemia w Polsce wpłynęła na dzieci i młodzież?

Kwarantanna i izolacja a depresja!

Pandemia w Polsce – objawy, które mogą świadczyć o problemach ze zdrowiem psychicznym!

Trudne emocje podczas kwarantanny i izolacji domowej

Jakie emocje towarzyszą podczas kwarantanny lub izolacji domowej?

Jak dbać o zdrowie psychiczne w pandemii?

Co wpływa na zdrowie psychiczne?

Kto jest szczególnie narażony na problemy ze zdrowiem psychicznym?

Lęk przed utratą pracy

Pandemia, kwarantanna i izolacja domowa, jak przetrwać?

Koronawirus wpływa nie tylko na ciało!

Koronawirus to choroba, która atakuje układ oddechowy. Osłabia zatem ciało, ale ogromnym błędem byłoby pominięcie tego, jak negatywnie wpływa na zdrowie psychiczne. Okazuje się, że wiele osób, nawet tych, które nie zachorowały na Covid-19 ani nie miały w bezpośrednim otoczeniu osoby cierpiącej na tę chorobę, odczuło obciążające skutki życia w czasach pandemicznych.

Koronawirus:

• wywołuje ogromne napięcie związane z niepewną przyszłością, lękiem o utratę pracy, zdrowie i bezpieczeństwo najbliższych,
• wywołuje strach przed utratą lub zmniejszeniem dochodów,
• wywołuje wewnętrzny sprzeciw przeciwko restrykcjom,
• osłabia więzi międzyludzkie, kiedy rodzina czy przyjaciele nie mogą się spotykać i spędzać razem świąt,
• wywołuje zespół stresu pourazowego.

Spora część problemów ze zdrowiem psychicznym, tak samo jak uczucie ogromnego zmęczenia czy znużenia, może pojawić się, paradoksalnie, dopiero wtedy gdy pandemia w Polsce będzie wygasać. Z czego to wynika? Z faktu, że okres narodowej kwarantanny był czasem zbiorowej mobilizacji. Ludzie zostawali w domach, by chronić siebie i innych, jednoczyli się we wspólnej misji i mieli jasny cel przed sobą. Poziom adrenaliny utrzymywał się na wysokim poziomie, a dostosowanie się do pandemicznej rzeczywistości jawiło się jako wyzwanie.

Z czasem emocje zaczęły opadać, pojawiła się tęsknota za normalnym życiem, sportem uprawianym na świeżym powietrzu, korzystaniem z rozrywek, spotkaniami twarzą w twarz. Do tego doszedł bunt, zawiedzenie wywołane niektórymi politycznymi decyzjami, poczucie bezradności. Kiedy pandemia się skończy, stres pourazowy zostanie. Co gorsza, nie dotyczy on wyłącznie dorosłych, ale w ogromnej mierze także dzieci i młodzieży.

Jak pandemia w Polsce wpłynęła na dzieci i młodzież?

Najmłodsi w okresie pandemii mieli równie ciężko jak dorośli. Nie należy podważać tego, jak źle się czuli odsunięci od codziennych szkolnych dobrze znanych obowiązków, z zaburzonym harmonogramem dnia, z dala od przyjaciół i kolegów z podwórka. Nawet małym dzieciom udzielał się stres rodziców, a do uszu wpadały wieści o pandemii ze świata i z Polski.

Pojawienie się maseczek na twarzach rodziców, sąsiadów, cioć z przedszkola, konieczność dezynfekowania rąk, nowe zasady i reguły – dla zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży czas narodowej kwarantanny był równie trudny. Nic więc dziwnego, że u psychologów znalazło się tak wielu młodych pacjentów potrzebujących pomocy, zwłaszcza przed powrotem do szkoły.

Kwarantanna i izolacja a depresja!

Czy istnieje związek między kwarantanną i izolacją a depresją? Okazuje się, że tak i jest on dość wyraźny. Dlaczego? Co wpływa na pogorszenie samopoczucia? Przede wszystkim:

• poczucie osamotnienia, odosobnienia,
• strach o zdrowie własne i bliskich,
• poczucie stygmatyzacji i wykluczenia,
• odsunięcie od obowiązków zawodowych i rozrywki,
• wszechobecne informacje o pandemii, głównie czarne scenariusze, ostrzeżenia, statystyki zgonów i zachorowań.

Chorzy lub zagrożeni chorobą poprzez bezpośredni kontakt z chorym na Covid-19 często są zostawiani sobie. Choć wraz z postępem pandemii powstały instytucje pomagające przebywającym w izolacji wiele osób skarżyło się na uczucie osamotnienia i stosunkowo przyziemne problemy, które w czasie kwarantanny urosły do ogromnej rangi. Jak wyprowadzić psa na spacer? Jak zrobić zakupy, gdy w mieście nie ma sklepu oferującego dowóz? Jak wyrzucić śmieci? Z czasem udało się wypracować szereg świetnie funkcjonujących mechanizmów, a żyjący do tej pory obok siebie zaczęli być bardziej wrażliwi na potrzeby swoich sąsiadów czy członków rodziny. Jak widać, koronawirus ma też swoje dobre aspekty i to na nich, w miarę możliwości, warto się koncentrować.

Depresja wywołana kwarantanną czy izolacją to także efekt wyolbrzymionej narracji, szalejącej wyobraźni i wrażenia, że traci się kontrolę nad swoim życiem. Dlaczego tak się dzieje? Bo sceny, które do tej pory oglądałeś wyłącznie na ekranie telewizora, teraz okazują się bardziej realne niż kiedykolwiek wcześniej. Doskwierające jest też to, że po części utracona zostaje wolność. Dopiero wtedy można z całą pewnością uświadomić sobie, jak bardzo ważna dla człowieka jest swoboda w codziennych działaniach, bez oglądania się na to, czy Twoje miasto zostało zakwalifikowane do zielonej czy czerwonej strefy.

Pandemia w Polsce – objawy, które mogą świadczyć o problemach ze zdrowiem psychicznym!

Pandemia trwa już długo, dlatego naukowcy zebrali już na jej temat sporo danych, przeprowadzono wiele interesujących badań oraz obserwacji. Co z nich wynika? Że tym, co wpływa na zdrowie psychiczne, ale też fizyczne jest strach przed chorobą, koniecznością odbycia kwarantanny, lęk przed utratą pracy oraz odizolowaniem społecznym.

Życie w ciągłym stresie nie jest dobre nigdy i dla nikogo, dlatego może dawać nieprzyjemne objawy także fizyczne, a nawet ataki paniki. Zalicza się do nich problemy żołądkowe (biegunki, mdłości), zmęczenie, przyspieszone bicie serca, trzęsące się dłonie. Innym poważnym objawem jest bezsenność, która może wywoływać nerwowość, a im bardziej chcesz zasnąć, tym trudniej jest Ci się zrelaksować. To błędne koło, które sprawia, że Twoje myśli kręcą się wokół jednej myśli – kiedy pandemia się skończy? Jak się tego pozbyć? Spróbuj przed snem wyciszyć się, zamiast oglądania telewizji posłuchaj relaksacyjnej muzyki, zrób trening z jogi czy podejmij inną odprężającą aktywność.

Trudne emocje podczas kwarantanny i izolacji domowej

Powyższe powoduje pojawianie się trudnych emocji – wiele z nich mogło Ci być dotychczas zupełnie obcych! Tęsknota za rodziną i przyjaciółmi, z którymi wcześniej spotykałeś się regularnie i spędzałeś długie godziny na rozmowach twarzą w twarz, wycieczkach, grach w planszówki. Brak motywacji do tego, aby się ładnie ubrać, pomalować przed wyjściem z domu – praca zdalna tego od Ciebie nie wymagała. Brak możliwości wyjścia do ulubionej restauracji czy na koncert i towarzysząca temu nostalgia, frustracja, złość, smutek?

Lista emocji, które towarzyszą nam w czasach pandemicznych, może być naprawdę długa. Jak sobie poradzić z negatywnymi myślami i uczuciami? W mediach społecznościowych szybko zawrzało – zaroiło się od pomysłów na kreatywne wykorzystanie czasu narodowej kwarantanny. Ćwiczenia na dywanie, decoupage, nadrabianie zaległości czytelniczych i filmowych, wymyślanie ciekawych zabaw dla dzieci, realizowanie własnych pasji, znalezienie nowego hobby, uprawianie ogródka na balkonie… ogromny natłok inspiracji z jednej strony był motywujący i dawał sporo pomysłów na spędzanie czasu w czterech ścianach.

Z drugiej strony wywierał presję, bo osoby, które przeszły na pracę zdalną, a w dodatku sprawowały w tym czasie opiekę nad dziećmi, gdy ich szkoły i przedszkola pozostawały zamknięte czuli się przytłoczeni! Pytania: „Czy jestem złą matką / złym ojcem” pojawiały się bardzo często zwłaszcza na psychoterapiach.

Jakie emocje towarzyszą podczas kwarantanny lub izolacji domowej?

Kwarantanna to nic innego jak odizolowanie od reszty społeczeństwa. Ma ograniczać transmisję wirusa, dlatego z logicznego punktu widzenia jest posunięciem słusznym i koniecznym. Jednak większość osób, które doświadczyły 2-tygodniowej kwarantanny postrzegają ten czas jako trudny i… samotny. Kontaktów na żywo nie zastąpią rozmowy telefoniczne czy przez Skype, a joggingu na świeżym powietrzu – treningi przed telewizorem.

Najogólniej mówiąc, kwarantanna czy izolacja domowa to stan, któremu towarzyszy:

• lęk przed utratą pracy, odrzuceniem, wykluczeniem społecznym – często jest to niezwykle szkodliwy dla zdrowia i samopoczucia strach przewlekły,
• poczucie osamotnienia, pustki, oderwania od rzeczywistości,
• tęsknota za możliwością wyjścia na zewnątrz, spotkania z bliskimi osobami.

Co najmocniej wpływa na zdrowie psychiczne Polaków? Okazuje się, że jest to właśnie strach – nie jednorazowy, lecz długofalowy, który chwilami zaostrza się, a potem łagodnieje. Nawet jeśli myślisz, że przeminął wraz z tym, jak nadchodzi koniec pandemii, to potem może wrócić w najmniej spodziewanym momencie w formie np. stresu pourazowego. Tych emocji nie da się schować i zamaskować, trzeba je przepracować. Jak sobie z nim radzić, aby w razie kolejnej fali pandemii pozostać silnym? Co wpływa na zdrowie psychiczne dorosłych oraz dzieci?

Jak dbać o zdrowie psychiczne w pandemii?

W pandemii wszyscy skupiają się na ochronie zdrowia – głównie fizycznego. A co z kondycją psychiczną człowieka? Jest ona równie ważna, a utrzymanie jej w dobrej formie pozwala przetrwać nawet najtrudniejsze doświadczenia. Niestety często bywa bagatelizowana, o czym świadczy to, że ludzie z zaburzeniami, odczuwający lęk przed utratą pracy i zachorowaniem zbyt późno sięgają po profesjonalną pomoc lekarską.

Zatem, jak dbać o zdrowie psychiczne w pandemii? Mamy kilka wskazówek, w razie, gdyby jesienna aura i kolejna fala Covid-19 miała negatywnie wpłynąć na Ciebie i obniżyć samopoczucie.

1. Ogranicz do minimum oglądanie serwisów informacyjnych, czytanie wiadomości dotyczących statystyk na temat pandemii w Polsce. To trudne, bo każdy z nas chce być dobrze poinformowany i znajdować się w centrum wydarzeń (nawet, jeśli oznacza to codzienne włączenie telewizora czy radia). Zrezygnuj z ciągłego odświeżania stron internetowych w pracy – wystarczy, że zapoznasz się z nimi raz dziennie, a potem jeszcze rzadziej.
2. Pozostań w kontakcie z bliskimi. Kiedy nie ma ograniczeń dotyczących spotykania się, nie rezygnuj z kontaktów towarzyskich. Możesz podtrzymywać je na wiele sposobów, nie tylko podczas spotkań w restauracji, ale też wspólnych spacerów, rozmów telefonicznych i wideokonferencji.
3. Nie rezygnuj z aktywności fizycznych – nawet przebywając w domu, możesz ćwiczyć. Korzystaj z rowerka stacjonarnego, trenuj na orbitreku, korzystaj z treningów online, które możesz obejrzeć za darmo na YouTube.
4. Wprowadź swój plan dnia i realizuj go. Nadmiar obowiązków i chaos to najgorsze połączenie. A wystarczy opracować plan dnia dla siebie i pozostałych domowników i próbować go przestrzegać. Zaznacz godzinę pobudki, rozpoczęcia i zakończenia pracy, aktywności fizycznych, obowiązków domowych, rozrywek.
5. Znajdź sobie hobby. Chodzi o to, żeby czas spędzony w domu w miarę możliwości jak najlepiej wykorzystać. Unikaj jednak używek – alkohol czy środki odurzające przynoszą tylko chwilową poprawę nastroju, ale znacznie częściej prowadzą do uzależnień.
6. Poszukaj pomocy dla siebie lub bliskiej osoby. Nie czekaj, kiedy pandemia się skończy. Jeżeli odczuwasz przewlekły stres, nie radzisz sobie z negatywnymi myślami, masz huśtawki nastrojów, wpadasz w depresję, odczuwasz marazm i niechęć do jakichkolwiek działań (albo zauważasz te objawy u innych osób).

Pamiętaj o sobie i o innych osobach. Wzajemne wspieranie się przynosi najlepsze rezultaty, a przede wszystkim daje poczucie wspólnoty i pozwala się zjednoczyć w walce ze wspólnym wrogiem. Już sama ta świadomość może uratować zdrowie psychiczne słabszych osób, które zastanawiają się, kiedy pandemia się skończy i jak będzie wyglądało życie po niej. Choć na razie eksperci są zgodni, że temat koronawirusa pozostanie żywy jeszcze przez dłuższy czas, to trzeba mieć nadzieję, że najgorszy etap pandemii w Polsce jest już za nami. Dowodem na to, mogą być przeprowadzone szczepienia i stale rosnąca liczba osób, które przyjęły pełne dwie dawki szczepionki.

Co wpływa na zdrowie psychiczne?

Warto przyjrzeć się temu, co wpływa na zdrowie psychiczne, bo są to czynniki, które pośrednio determinują też stan zdrowia fizycznego. W pandemii, jak już wiesz, jedno i drugie jest z sobą mocno skorelowane, dlatego:

• zadbaj o jakość snu – wysypiaj się, śpiąc przynajmniej 6, a najlepiej 8-9 godzin na dobę. Oprócz właściwego snu nocnego, jeśli tylko możesz, pozwól sobie na krótką, nawet 15-minutową drzemkę regeneracyjną,
• uprawiaj sport – nie muszą to być wyczerpujące ćwiczenia ani mordercze treningi. Wystarczą spacery, szybki marsz, wyprawa do lasu, na siłownie pod chmurką, jazda rowerem, pływanie. Ważna jest regularność – ćwicz około 3 razy w tygodniu przez około godzinę. Odczujesz nie tylko poprawę zdrowia psychicznego, ale też zredukujesz wagę, wzmocnisz ciało, poziom stresu i irytacji spadnie,
• odpowiednio się odżywiaj – zdrowa dieta ma ogromne znaczenie dla Twojego zdrowia i samopoczucia. Dostarczanie organizmowi witamin i minerałów wraz z pożywieniem pozwala na uzupełnianie niedoborów, a nawet niedopuszczanie do ich wystąpienia. Przypilnuj tego, aby jeść różnorodnie i regularnie, zrezygnuj z fast foodów, nadmiaru kawy, herbaty i napojów bąbelkowych. Jeżeli nie masz czasu czy ochoty na regularne gotowanie rozważ skorzystanie z diety pudełkowej. Zdrowe cateringi są obecnie bardzo popularne,
• spotykaj się z ludźmi – nawet, jeśli lubisz samotność, a od szalonej imprezy w klubie wolisz wieczór pod kocem z książką, to nie rezygnuj z kontaktów społecznych. Czas izolacji jasno pokazał, że człowiek to istota, która potrzebuje towarzystwa! Nawet jeśli miałaby to być rozmowa telefoniczna czy przez Skype, to warto ją odbyć dla podtrzymania więzi,
• wychodź na zewnątrz – o ile nie ma nakazu pozostania w domu i opuszczania go wyłącznie w ściśle określonych sytuacjach, o tyle warto jest spacerować, uprawiać sporty, jeździć na wycieczki, brać udział w wydarzeniach rozrywkowych i kulturalnych. To ważne zwłaszcza, jeśli w swoim domu nie tylko mieszkasz, ale też pracujesz,
• unikaj stresu i sytuacji (oraz ludzi), którzy go wywołują – dzisiaj to trudne, ale wcale nie niemożliwe. Warto próbować patrzeć na sytuację ze zdrowym dystansem, nie angażować się we wszystkie konflikty czy trudne sprawy, próbować myśleć pozytywnie i wreszcie opanować skuteczne techniki relaksacyjne.

Jak widzisz powyższe wskazówki nie są niczym szczególnym, wymagającym rewolucji w życiu czy ogromnego wysiłku. Okazuje się, że dbanie o potrzeby swoje i swoich bliskich może być najlepszą receptą na to, jak dbać o zdrowie psychiczne. A kiedy pandemia się skończy, to dobre nawyki zostaną z Tobą i na pewno pozytywnie wpłyną na jakość przyszłego życia.

Kto jest szczególnie narażony na problemy ze zdrowiem psychicznym?

Jak to się dzieje, że niektórzy traktują pandemię, jako wyzwanie, kolejną trudność, którą należy pokonać, a dla innych jest ona ogromnym, wręcz niemożliwym do uniesienia ciężarem? Trzeba zacząć od tego, że każdy z nas jest inny i co innego wpływa na zdrowie psychiczne każdej osoby. Jednak okazuje się, że bardziej narażeni są ci, którzy jeszcze przed wybuchem pandemii w Polsce leczyli się psychologicznie. Jeżeli Ty lub ktoś z Twoich bliskich borykał się wcześniej ze stanami depresyjnymi lub zaburzeniami lękowymi, to z dużym prawdopodobieństwem znalazł się w grupie ponad 50% osób, które skutki pandemii odczuły bardziej boleśnie niż pozostała część społeczeństwa.

Co wpływa na pogorszenie stanu zdrowia psychicznego szczególnie u osób z grupy podwyższonego ryzyka?

• Trudne emocje, takie jak złość, lęk, drażliwość, smutek i poczucie bezradności oraz samotności,
• zamartwianie się, analizowanie, wybieganie myślami w przyszłość,
• utrata zainteresowania swoimi pasjami, pracą, rozrywkami, nieumiejętność relaksowania się i korzystania z przyjemności, brak zaangażowania,
• strach przed samą chorobą, jej skutkami, skierowaniem na przymusową kwarantannę,
• narzucane obostrzenia, ograniczenia, restrykcje, wszechobecne zakazy i nakazy, przypomnienia o noszeniu maseczki i utrzymywaniu dystansu społecznego,
• poczucie utraty kontroli, ograniczenie swobody i wolności w przemieszczaniu się, korzystaniu z rozrywek,
• problemy ze snem (powodują nie tylko zmęczenie fizyczne całego organizmu, ale też negatywnie wpływają na psychikę).

Osoby, które już wcześniej w „spokojnych i normalnych” czasach miały problemy z odnalezieniem się w społeczeństwie, w czasach covidowych mogą cierpieć bardziej niż pozostali. Emocje, które im towarzyszą są bardzo silne, niekiedy niemożliwe do zrozumienia czy przepracowania bez pomocy dobrego psychoterapeuty. Pocieszeniem jest to, że wiele terapii jest prowadzonych zdalnie, online dlatego dostęp do nich jest bardzo łatwy.

Lęk przed utratą pracy

Chociaż mówi się, że zdrowie jest najważniejsze, to w kontekście pandemii koronawirusa ludziom towarzyszył także bardzo silny lęk przed utratą pracy. W rzeczywistości wiele branż pośrednio lub bezpośrednio ucierpiało na wprowadzonych ograniczeniach i restrykcjach. Wiele firm z sektora turystyki, rozrywki, gastronomii borykało się z ogromnymi trudnościami, część niestety upadła. Dla pracowników oznaczało to:

• utratę zatrudnienia,
• konieczność skorzystania z urlopu bezpłatnego,
• zmniejszenie wymiaru zatrudnienia (np. z całego na pół etatu),
• zmianę miejsca wykonywania obowiązków (z biura do domu),
• zmianę zakresu obowiązków.

Osoby, które mają dzieci stanęły przed jeszcze jednym wyzwaniem, jakim był nie tylko lęk przed utratą pracy, ale konieczność pogodzenia obowiązków zawodowych z domowymi. Byli w tych miesiącach nie tylko pracownikami, ale też nadzorowali naukę zdalną swoich pociech i szereg innych, codziennych zadań, od których przecież nie ma urlopu. Takie zaangażowanie dla wielu było wyczerpujące, a powodowało nie tylko zmęczenie, ale też zmniejszenie wydajności w pracy czy wzrost ryzyka wystąpienia błędów.

Pandemia, kwarantanna i izolacja domowa, jak przetrwać?

Chociaż widmo izolacji takiej jak ta z marca, kwietnia i maja 2020 roku zdaje się nas nie dotyczyć, to jednak może się okazać, że kolejne fale pandemii przyjdą i – w większym lub mniejszym stopniu wymuszą na nas zmiany zachowania i przyzwyczajeń.

Widmo kwarantanny Cię przeraża? Myśl o izolacji domowej, a więc ponownym odcięciu od przyjaciół, rodziny, pracy, rozrywki sprawia, że obniża się Twój nastrój? Tym razem dokładnie wiesz, co to będzie oznaczało, bo już raz tego doświadczyłeś „na własnej skórze”. Dla jednych jest to ulga, bo czują, że są gotowi nawet na czarny scenariusz i nie dadzą mu się zaskoczyć. Inni, ci którzy bezustannie zastanawiają się kiedy koniec pandemii, mogą nie być gotowi na kolejną falę zachorowań.

Jeżeli czujesz, że nasze wskazówki nie są w stanie Ci pomóc, potrzebujesz profesjonalnej pomocy, to skorzystaj z usług psychoterapeuty. Specjalista ze Spokój w Głowie może poprowadzić Twoją terapię online, dlatego jest dla Ciebie łatwo dostępny, zaangażowany w sprawę i gotowy do niesienia pomocy, jakiej potrzebujesz. Przypominamy, że pomoc psychologiczna może się także okazać potrzebna dzieciom i młodzieży, zwłaszcza w kontekście rozpoczynającego się roku szkolnego. Zakończenie nauki zdalnej i przejście na nauczanie stacjonarne niesie za sobą kolejne wyzwanie, a dla wielu uczniów – konieczność ponownej adaptacji.