Szczęście ma dla każdego osobiste znaczenie, dlatego zawsze może znaczyć coś innego. Dla jednych szczęście to zdrowie, dla innych bycie z kimś blisko, a dla Ciebie to może być wyjazd na wymarzone wakacje. Innym faktem jest to, że bycie szczęśliwym sprzyja zdrowiu, zarówno fizycznemu, jak i psychicznemu. Nie chodzi oczywiście o ciągłe ignorowanie niewygodnych uczuć, ale o cieszenie się pozytywnymi aspektami życia, co znacznie poprawia jego jakości i sprzyja długowieczności.
Spis treści:
Czym dla człowieka jest szczęście?
Zdrowie psychiczne a szczęście
Co oprócz szczęścia wpływa na zdrowie psychiczne?
Czy szczęścia można się nauczyć?
Czym jest szczęście?
W każdej kulturze i przez cały czas ludzie borykają się z pytaniami, czym jest szczęście i jak je osiągnąć. Kiedyś byli to głównie filozofowie. Laozi, półlegendarny chiński filozof, twórca taoizmu, widział prawdziwe szczęście w bezczynności. Twierdził, że jeśli ktoś przestaje gonić za szczęściem lub innymi celami, to jest naprawdę szczęśliwy. Dla greckich filozofów Sokratesa, Platona i Arystotelesa do szczęścia prowadził cnotliwy sposób życia. W ich oczach uczucie błogości było celem, do którego należy kierować wszelkie działania. Platon był przekonany, że tylko ci, którzy żyli sprawiedliwie i święcie, po śmierci będą mogli dotrzeć na „wyspy błogosławionych”.
Epikur myślał zupełnie inaczej. Dla niego szczęście było doświadczeniem przyjemności i braku bólu. Ten hedonistyczny sposób myślenia jest nadal powszechny i często jest potępiany jako egocentryczny i lekkomyślny. Dziś poszukiwanie szczęścia wyszło poza ramy myśli filozofów. Socjologowie i psychologowie chcą dowiedzieć się, gdzie mieszkają najszczęśliwsi ludzie i kiedy człowiek jest szczęśliwy.
Czym dla człowieka jest szczęście?
Zdefiniowanie szczęścia w ogólnym kontekście to prawdziwe wyzwanie. Dlaczego? Ponieważ dla każdego może to oznaczać coś innego. Szczęścia można doświadczyć na kilka sposobów. Może to być na przykład:
- bliskość z innymi ludźmi,
- spełnienie marzeń związanych z wyjazdem,
- wykorzystanie swojego potencjału twórczego np. zaprojektowanie czegoś kreatywnego,
- znalezienie się w stanie całkowitego relaksu,
- osiągnięcie spełnienia seksualnego,
- radość z wykonywanej pracy,
- spożycie ulubionego dania,
- uprawianie sportu.
Zdolność do odczuwania pozytywnych uczuć szczęścia jest między innymi uwarunkowana genetycznie. Ale nie jesteśmy bezwolnymi sługami naszych genów. Są jeszcze warunki środowiskowe takie jak dobrobyt i bezpieczeństwo oraz rozwój osobisty i osobiste doświadczenia, które kształtują poczucie szczęścia.
Badania nad szczęściem stają się coraz częściej zainteresowaniem różnych dyscyplin naukowych, w tym psychologii. Na przykład psychologia pozytywna zajmuje się przyjemnymi uczuciami i mocnymi stronami osobowości. Jednak poczucie ludzkiego szczęścia nie zostało jeszcze tak dokładnie zbadane naukowo, jak kwestia odczuwania negatywnych emocji takich jak strach i gniew.
Chemia dobrego samopoczucia, czyli hormony szczęścia
To, jak bardzo czujesz się szczęśliwy, w dużej mierze zależy od Twoich hormonów, zwłaszcza tzw. hormonów szczęścia. Ich działanie wpływa na Twoje samopoczucie, zdrowie psychiczne i fizyczne. Organizm człowieka wytwarza sześć różnych hormonów szczęścia. Są to:
- Serotonina – bierze udział w procesach zachodzących w ośrodkowym układzie nerwowym i wpływa na percepcję bólu, sen i zachowania seksualne oraz stan emocjonalny. Zwłaszcza gdy dni stają się dłuższe, jaśniejsze, a przede wszystkim znów bardziej słoneczne na wiosnę, serotonina przejmuje kontrolę i dodaje wigoru oraz motywacji.
- Dopamina – jest decydującą substancją przekaźnikową poczucia szczęścia. Jej zadaniem jest przekazywanie uczuć i wrażeń, kontrolowanie przepływu krwi do narządów wewnętrznych oraz przekazywanie impulsów do mięśni. W połączeniu ze świeżym powietrzem i ćwiczeniami prowadzi wraz z serotoniną i noradrenaliną stanowi swoistą mieszankę dobrego samopoczucia.
- Noradrenalina – znajduje się w ośrodkowym układzie nerwowym i nadnerczach. Jest uwalniana w stresujących sytuacjach psychicznych lub fizycznych. Kontroluje poziom czujności, zwiększa motywację i promuje sprawność umysłową.
- Fenetylamina – odpowiada za uczucie przyjemności i szczęścia oraz za podniecenie i pożądanie. Na przykład długi trening wytrzymałościowy uwalnia ten hormon i pozostawia sportowcom upojne uczucie szczęścia. Ale fenetylamina wpływa również na emocjonalny rollercoaster uczuć, czyli „bycia zakochanym”. Stymuluje typowe objawy dla tego stanu takie jak „motyle”, czyli mrowienie w żołądku, kołatanie serca i trudności z koncentracją.
- Endorfiny – działają jak osobisty środek przeciwbólowy organizmu i są uwalniane na przykład w przypadku poważnych obrażeń. Łagodzą ból i wprowadzają ciało w rodzaj upojenia. Regulują również uczucie głodu, nastrój oraz produkcję hormonów płciowych. Endorfiny uwalnia również intensywna aktywność fizyczna.
- Oksytocyna – znana przede wszystkim kobietom w ciąży, ponieważ wpływu na relację matka-dziecko. Wspomaga wywoływanie skurczów podczas porodu oraz dostarczanie mleka w okresie karmienia piersią. Kolejnymi efektami działania tego hormonu, które są zauważalne zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn, jest redukcja lęku i stresu, ogólnie dobre samopoczucie oraz wzrost empatii poznawczej i kompetencji społecznych.
Zdrowie psychiczne a szczęście
Twoje zdrowie psychiczne wpływa na ogólny stan zdrowia bardziej, niż możesz sobie wyobrazić. Kiedy jesteś zestresowany, zły lub smutny, towarzyszy Ci samotność i poczucie beznadziejność, Twoje ciało i dusza również cierpią. Czy to w postaci problemów trawiennych, bólów głowy, pleców, czy także wielu innych psychicznych objawów. Przedłużający się stres wpływa na złe samopoczucie. Możesz odczuwać uczucie wewnętrznego niepokoju, a z czasem pojawia się nerwica. Z kolei długotrwały smutek i ból istnienia może prowadzić do poważnej choroby, jaką jest depresja.
Poczucie szczęścia znacząco wpływa na Twoje zdrowie psychiczne, które z kolei ma duży wpływ na Twoje codzienne życie. Jako jednostka, możesz w pewnym stopniu wpływać na to, czy jesteś zdrowy psychicznie, czy nie. Oprócz osobistych warunków życia i predyspozycji genetycznych wpływ na Twoje zdrowie mają również czynniki społeczne, kulturowe, ekonomiczne i środowiskowe. Większość ludzi chce poprawić swoje samopoczucie i zwiększyć poczucie codziennego szczęścia, ale często czują się bezsilni i nie wiedzą, co robić, by być szczęśliwymi.
Nic dziwnego… Przecież bardzo łatwo jest wpaść w pułapkę myślenia, że Twoje problemy są całkowicie poza Twoją kontrolą lub są spowodowane przez innych ludzi, że Ty nie masz wpływu na to, co się wokół Ciebie dzieje. Po prostu zmieniając własne działania i ustanawiając nowe nawyki, wiele rzeczy może zacząć się poprawiać. Kiedy jesteś szczęśliwy i spokojny, Twoje ciało czuje się lepiej i możesz skuteczniej reagować na trudne sytuacje. A warto, bo jak się okazuje, szczęście wpływa na długość życia. Według badań przeprowadzonych na Uniwersytecie Londyńskim starsze osoby, które na co dzień są szczęśliwe i radosne, mają aż o 35% mniejsze ryzyko zgonu w porównaniu z osobami, które są nieszczęśliwe.
Co daje szczęście?
Bycie szczęśliwym to najogólniej bycie zdrowym, zarówno fizycznie, jak i psychicznie. Badania z zakresu psychologii zdrowia i psychologii pozytywnej dowodzą, że poczucie szczęścia:
- wiąże się z niższym ryzykiem zawału i chorób serca,
- wpływa dobrze na układ krążenia,
- pozwala lepiej radzić sobie ze stresem (obniża poziom kortyzolu we krwi – hormonu stresu),
- podnosi odporność,
- pomaga efektywniej zwalczać infekcje,
- wpływa na słabsze odczuwanie bólu, zwłaszcza przy chorobach przewlekłych np. artretyzmie,
- poprawia koncentrację i kreatywność,
- ułatwia podejmowanie lepszych decyzji,
- zwiększa produktywność,
- wpływa na większe zaangażowanie w pracę,
- zmienia stosunek do innych – szczęśliwi ludzie są milsi, bardziej uprzejmi i uczynni.
Poza tym ze szczęściem wiąże się bezpośrednio zdrowy styl życia. Osoby, które są szczęśliwe chętniej korzystają z wdrażania w swoją codzienność zdrowych nawyków. Prowadzą zdrową dietą, ćwiczą, lepiej śpią, są bardziej zrelaksowane, mają mniejsze skłonności do korzystania z używek takich jak papierosy lub alkohol. Ogółem poczucie szczęścia zasadniczo ma pozytywny wpływ na samopoczucie psychiczne i fizyczne. Szczęśliwi ludzie zwykle czują się zdrowsi pod każdym względem, odczuwają mniejszy ból i uwalniają mniej hormonów stresu w sytuacjach stresowych.
Co uszczęśliwia ludzi?
Przyjaciele i obcowanie z bliskimi uszczęśliwia człowieka, a nawet prowadzi do dłuższego, zdrowszego życia. Dlatego też miłość i uczucie zakochania się sprawia, że czujesz tak wielkie szczęście. Samotni ludzie są pod wpływem większego stresu, ponieważ są zmuszeni samodzielnie radzić sobie ze wszystkimi trudnościami życiowymi. Hormony stresu takie jak kortyzol, mogą tłumić działanie układu odpornościowego i sprzyjać rozwojowi różnych chorób. Filiżanka herbaty połączona z miłą rozmową z przyjacielem, wspólne gotowaniem z partnerem itp. – każda forma świadomej przyjemności i relaksującego spotkania pozytywnie wpływa na poczucie szczęścia i zapewnia odprężenie, a tym samym redukcję hormonów stresu. Według badań szczęście daje także sport, który również pozwala się odstresować. Szczególne zalety ma zwłaszcza taniec w parze, w którym ruch uwalnia endorfiny, a kontakt cielesny oksytocynę.
Istnieją jednak inne czynniki ważne dla odczuwania indywidualnej satysfakcji i szczęścia. W dzisiejszych czasach aspekty takie jak doświadczanie przemocy w rodzinie, alkoholizm, depresja i lęki są co najmniej tak samo ważne, jak miłość czy pieniądze. W przypadku nastolatków narastające poczucie wyobcowania wśród rówieśników i lęk przed egzaminami również decydują o szczęściu i satysfakcji. Oczywiście istnieje wiele innych powodów indywidualnego poczucia szczęścia lub nieszczęścia, dlatego trudno jednoznacznie określić, co uszczęśliwia wszystkich ludzi.
Kluczowe czynniki szczęścia
Chociaż trudno ustalić, co uszczęśliwia danego człowieka w takim samym stopniu jak innego, można określić kluczowe czynniki szczęścia, zwłaszcza te w kontekście psychologicznym. Zalicza się do nich:
- Samoakceptacja: chodzi o uznanie i zaakceptowanie wszystkich aspektów siebie, dobrych i złych. To świadomość swoich mocnych i słabych stron oraz próba realistycznego oceniania własnych umiejętności i talentów. To codzienna praca, która polega na kochaniu siebie pomimo popełnianych błędów i swoich niedoskonałości.
- Autonomia: to bycie niezależnym w sposobie myślenia i zaufanie do swoich opinii pomimo nacisków społecznych. Wskazuje na to, że jesteś w stanie dokonywać własnych wyborów i nie sugerujesz się opinią innych.
- Odpowiedzialność: oznacza to, że jesteś w stanie wykorzystać pojawiające się możliwości, aby zaspokoić swoje osobiste potrzeby. Możesz zarządzać czynnikami zewnętrznymi i sytuacjami, które pojawiają się w Twoim codziennym życiu. Po prostu czujesz, że panujesz nad swoim życiem.
- Rozwój osobisty: to świadomy wysiłek, który wkładasz po to, aby ciągle się doskonalić. Robisz to poprzez nowe doświadczenia i ciągłe dążenie do stania się lepszą wersją siebie.
- Pozytywne relacje z innymi: przyjaciele, rodzina, znajomi – do bycia szczęśliwym, ważne jest, posiadanie znaczących relacji z innymi. Muszą być opatrzone wzajemną empatią, pozytywnymi uczuciami i różnymi poziomami intymności.
- Cel w życiu: znalezienie sensu życia polega na dążeniu do celów, na których bardzo Ci zależy, oraz na tworzeniu znaczenia i nadawania wartości różnym rzeczom i sytuacjom w Twoim życiu. Niektórzy znajdują swój cel w życiu dzięki znaczącej pracy, inni w swoim sposobie bycia, a jeszcze inni w kontaktach międzyludzkich. Istotne jest to, że go szukają i znajdują.
Co oprócz szczęścia wpływa na zdrowie psychiczne?
Istnieje wiele czynników, które wpływają na zdrowie psychiczne – zarówno pozytywnie, jak i negatywnie, a przy tym mają związek ze szczęściem. Ocena tych wpływów, czyli tego, jakie znaczenie mają dla Ciebie, często decyduje o Twoim samopoczuciu.
Te czynniki obejmują:
- kochanie i bycie kochanym,
- pewność siebie,
- poczucie bezpieczeństwa,
- poczucie sensu życia,
- poczucie wolności,
- kompetencje społeczne,
- warunki pracy,
- radzenie sobie z problemami i sytuacjami problemowymi,
- dostrzeganie własnych potrzeb fizycznych i psychicznych oraz ich zaspokojenie,
- świadomość własnych uczuć i ich wyrażanie,
- branie odpowiedzialności za własne działania, myśli i wizje,
- odróżnienie fantazji i świata marzeń od rzeczywistości.
Jeśli w którymś z tych aspektów brakuje harmonii i równowagi, możesz odczuwać psychiczny dyskomfort. Wówczas w zrozumieniu siebie i odnalezieniu szczęścia w sobie lub w innych elementach życia, może Ci pomóc psycholog. Spotkania ze specjalistą często pozwalają dostrzec pewne rzeczy z innej perspektywy i odkryć to, co do tej pory pozostawało niezauważalne.
Czy szczęścia można się nauczyć?
Oto jest pytanie… Jeśli chcesz „nauczyć się” szczęścia, musisz przede wszystkim przyjąć optymistyczne nastawienie do życia. To nie oznacza, że masz zaprzeczać rzeczywistości i kiedy pojawia się problem, ignorować go, udawać, że nie istnieje. Optymiści również doświadczają kryzysów, ciosów losu lub muszą radzić sobie w trudnych sytuacjach. Ale podchodzą do tego z pozytywnym nastawieniem, dlatego nawet wtedy, gdy spotykają ich nieprzyjemne rzeczy, nie tracą z oczu pozytywów.
Nauka pozytywnego myślenia nie działa za naciśnięciem magicznego guzika. Na przykład, kiedy zaczynasz uczyć się nowego języka, nie oczekujesz, że po pierwszych lekcjach będziesz nim doskonale władać i będziesz w stanie płynnie rozmawiać z obcokrajowcem. Powoli uczysz się słownictwa, ćwiczysz gramatykę i zaczynasz od układania prostych zdań i pisania krótkich tekstów. Podobnie to działa z pozytywnym myśleniem. Możesz je ćwiczyć powoli, w codziennym życiu. Wystarczy, że najpierw zweryfikujesz swoje oczekiwania. Czy zawsze najpierw szukasz krytycznych stron danej sytuacji, rozwijasz scenariusze rodem z horrorów, czy raczej starasz się dostrzegać pozytywy? Wszystkie małe środki, które pomagają Ci przekierować myślenie z czarnych barw na kolorowe, dają nowe, pozytywne impulsy.
Na koniec pamiętaj, że zbyt wysokie oczekiwania wobec siebie i otoczenia oraz skłonność do perfekcjonizmu zabijają radość z życia i poczucie szczęścia. Naucz się dostrzegać małe rzeczy, tworzyć zdrową równowagę między pracą a życiem prywatnym. Tendencja do uogólniania i myślenia „czarno-białego” również sprzyja postawie pesymistycznej. Zamiast zastanawiać się, dlaczego szklanka jest do połowy pusta, dostrzeż to, że jest do połowy pełna – a to już dużo!