Tiki nerwowe u dzieci. Co robić?
„Nie mrugaj oczami! Nie marsz czoła! Dlaczego ciągle ruszasz buzią?! Przestań klikać tym językiem! Co Ty wyprawiasz?!” – rodzicu, ile razy wypowiedziałeś te słowa do swojego dziecka? Nie masz już siły, gdy patrzysz na jego tiki nerwowe, a Twoje upominania nic nie pomagają? Cóż, nie jesteś odosobniony. Wielu opiekunów ma podobny problem i nie wie, jak go rozwiązać. Kluczem jest zrozumienie, czym w ogóle są tiki i jak postępować, gdy się pojawią u dziecka tiki nerwowe.
Spis treści:
Kiedy pojawiają się tiki nerwowe u dzieci?
Jak objawiają się tiki u dzieci?
Przyczyny tików. Co powoduje tiki nerwowe u dzieci?
Dziecko ma tiki nerwowe. Jak wpływają tiki na dziecko?
Jak wyciszyć występowanie tików u dziecka?
Kiedy tiki u dzieci wymagają leczenia? Leczenie tików nerwowych
Trwałe tiki nerwowe – jak się pozbyć? Zespół Tourette
Co to są tiki? Rodzaje tików
Tiki to nagłe, powtarzające się, mimowolne, stereotypowe czynności ruchowe, które obejmują odosobnione grupy mięśni najczęściej twarzy oraz wokalizacje (tiki głosowe). Wśród nich wyróżnia się tiki proste (w małych grupach mięśni w określonej części ciała) i tiki złożone (w kilku grupach mięśniowych na większej powierzchni ciała).
Przykłady tików nerwowych motorycznych (tiki ruchowe):
- mruganie oczami;
- poruszanie głową;
- marszczenie czoła i nosa;
- ruszanie ustami lub językiem;
- machanie rękami;
- podskakiwanie;
- dotykanie przedmiotów lub osób;
- poruszanie całym ciałem.
Przykłady tików nerwowych werbalnych (tiki wokalne):
- chrząkanie;
- klikanie językiem;
- pociąganie nosem;
- nerwowy kaszel;
- mimowolny śmiech;
- naśladowanie odgłosów zwierząt lub, w rzadszych sytuacjach, słów lub fraz wyrwanych z kontekstu.
Istnieją również tiki czuciowe, czyli nagłe niesprecyzowane odczucia zlokalizowane w jednej części ciała, zwykle poprzedzające tik ruchowy.
Kiedy pojawiają się tiki nerwowe u dzieci?
Początek choroby przypada między 2. a 15. rokiem życia (średnio w wieku 7-8 lat) i osiąga większe nasilenie w okresie dojrzewania. Większość pacjentów zaczyna od pojedynczego tiku w jednym umiejscowieniu. Najczęstszym objawem są: mruganie, potrząsanie głową, grymasy twarzy, rzadziej – tiki wokalne. Po kilku tygodniach lub miesiącach tiki przenoszą się w inne miejsce, lub pojawiają się nowe rodzaje.
Po trzech miesiącach od pojawienia się choroby, większość pacjentów ma wieloogniskowe tiki ruchowe, a także wokalne. Zwykle największe nasilenie tików nerwowych występuje po około 10 latach od pierwszego pojawienia się objawów. Wtedy stają się nieprzewidywalne, mogą się zmieniać z tygodnia na tydzień. Z wiekiem tiki wykazują tendencję do stabilizacji na pewnym poziomie lub znikają.
Potrzebujesz pomocy, wsparcia psychologicznego?
Placówki naszych poradni znajdują się w:
- Warszawie – Sprawdź: Psycholog Warszawa
- Wołominie – Sprawdź: Psycholog Wołomin
Jak objawiają się tiki u dzieci?
Pojawianie się tików nerwowych u dzieci wiąże się z niepokojem i wewnętrznym dyskomfortem, które ustępują po wystąpieniu tiku. Z tego powodu, gdy się im na siłę zapobiega lub próbuje nakłonić pociechę do ich zaprzestania, dziecko staje się niespokojne, spięte i nerwowe. Musisz pamiętać, że tiki nerwowe są mimowolne, to znaczy Twój syn lub córka nie wykonują ich świadomie ani nie mają kontroli nad tym, kiedy się pojawią i jak bardzo się nasilą. Zdarza się, że pojawiają się też podczas snu. Przy ciągłym upominaniu dziecko stara się je stłumić na krótkie okresy, kosztem znacznego i stopniowego wzrostu niepokoju, aż do ponownego ich wykonania.
Zdarzają się również przypadki, w których tiki są „kamuflowane” podczas codziennych czynności, takich jak odgarnianie włosów z twarzy czy poprawianie ubrania. Dziecko zawstydzone ciągłym krytykowaniem stara się ukryć wykonywane ruchy. W tym przypadku tiki rozpoznaje się jedynie po ich powtarzalności. Ciągłe mruganie oczami, grymasy, poruszanie nosem i ustami. Marszczenie brwi, zaciskanie zębów, klikanie szczęką, unoszenie barków lub poruszanie innymi częściami ciała. Czasami to drapanie po gardle, pociąganie nosem i wydawanie dźwięków. Są to najczęstsze objawy u kogoś, kto ma przejściowe tiki nerwowe.
Przyczyny tików. Co powoduje tiki nerwowe u dzieci?
Tiki najczęściej dotykają dzieci w wieku szkolnym. Ich pojawienie tłumaczone jest tym, że mały uczeń opuszcza krąg rodzinny, który czasami jest zbyt opiekuńczy, uniemożliwiając mu radzenie sobie z konfliktami świata zewnętrznego. W tych przypadkach tik może być somatyczną demonstracją psychicznej udręki.
Wśród innych przyczyn występowania tików wymienia się traumatyczne wydarzenia, takie jak:
- dramatyczny rozwód rodziców;
- rozstanie z opiekunami;
- śmierć bliskiej osoby;
- zmiana szkoły.
Czasami taką traumą dla dziecka są narodziny rodzeństwa lub zmiana miejsca zamieszkania i odseparowanie od przyjaciół. Bardzo surowi lub nadopiekuńczy rodzice zwykle też przyczyniają się do pojawienia się u swoich dzieci tików, które stają się przejawami niepokoju, niepewności, strachu i emocjonalnej słabości.
Uważa się również, że tiki są motywowane zmianami w obszarach mózgu kontrolujących ruch lub mają podłoże genetyczne. Mogą jednak wiązać się z niektórymi zaburzeniami i problemami zdrowotnymi np. chorobą Huntingtona, porażeniem mózgowym, zaburzeniem obsesyjno-kompulsywnym, zespołem nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD) lub zespołem Tourette’a (dokładnie zespołem Gillesa de la Tourette’a, który nazywany jest też „chorobą tikową”).
Dziecko ma tiki nerwowe – jak wpływają tiki na dziecko?
Dzieciom czasami udaje się powstrzymać tiki nerwowe, ale z dużym wysiłkiem i napięciem emocjonalnym. Manifestacje są czasami poprzedzone nieprzyjemnym uczuciem, po którym często następuje ulga. Tiki zwykle pojawiają się podczas czynności wymagających koncentracji. Z drugiej strony czynniki takie jak stres, zmęczenie, niepokój i pobudzenie zwiększają intensywność ruchów charakterystycznych dla tików. Dlatego dziecko często staje się obiektem wyśmiewania przez kolegów i koleżanki.
Chociaż w większości tiki nie są poważnym problemem, czasami wyglądają tak, jakby były przejawem nieposłuszeństwa i buntowniczego zachowania. To z kolei rodzi falę krytyki i pogardy. Z tego powodu mają potencjalnie negatywny wpływ na życie dziecka, zwłaszcza gdy występują w szkole, u znajomych, w miejscach publicznych lub w obecności najbliższej rodziny, z którą kontakt jest sporadyczny. W konsekwencji dziecko czuje się zawstydzone, może mieć niskie poczucie własnej wartości, a nawet popadać w depresję.
Jak wyciszyć występowanie tików u dziecka?
Wielu rodziców zastanawia się, co robić kiedy pojawiają się tiki u dzieci? Przede wszystkim nie krytykować i nie karać! Tę zasadę powinien zapamiętać każdy. Tiki nie są winą dziecka, nie można wyznaczać za nie kary, czy ośmieszać! Jedynym rozsądnym działaniem jest okazywanie wsparcia pociesze, która sama nie czuje się komfortowo z taką sytuacją.
Co zatem mogą robić rodzice w obliczu tików u dziecka?
- szukać pomocy u specjalisty – psychologa, psychoterapeuty;
- nie zwracać na dziecko uwagi w sytuacji, gdy tiki występują, natomiast obdarzać je zainteresowaniem i uwagą, gdy tiki nie pojawiają się;
- nie traktować tików jako porażki;
- nie robić dziecku wyrzutów, gdy tiki nerwowe pojawiają się;
- nie karać za tiki;
- nie wyśmiewać;
- udać się do lekarza, który zaleci farmakoterapię – brana pod uwagę, gdy choroba tikowa znacznie utrudnia funkcjonowanie;
- tworzyć przyjazne środowisko;
- ćwiczyć opóźnianie tików – po rozpoznaniu momentu zbliżania się tiku, ćwiczyć stopniowe wydłużanie czasu do wykonania tiku;
- praktykować techniki relaksacyjne;
- zapewniać dziecko, że nie powinno czuć się gorsze od rówieśników;
- nie dopuszczać do tego, by inni okazywali pogardę dla takich zachowań.
Ważne jest też, aby dziecko nie uzyskiwało wtórnych korzyści z faktu choroby, bo w konsekwencji może to prowadzić do narastania objawów.
Kiedy tiki u dzieci wymagają leczenia? Leczenie tików nerwowych
Większość sytuacji powstawania tików nerwowych jest przejściowa i nie wymaga leczenia. Jednak w niektórych przypadkach dzieci z ciężkimi i mnogimi tikami mogą mieć również zaburzenia uwagi, nadpobudliwość, trudności w nauce. Czasami występują też inne problemy, takie jak depresja, niepokój, obsesyjne myśli i zachowania i/lub kompulsje.
Jeśli więc jako rodzic lub opiekun jesteś zdezorientowany, martwisz się o tiki dziecka i czujesz, że to coś poważnego, skontaktuj się z psychologiem, który wyjaśni wszelkie wątpliwości. Szczególnie powinny zaniepokoić następujące sytuacje:
- tiki nie mijają, stają się regularne, ciężkie lub bardzo częste (przewlekłe tiki ruchowe);
- u dziecka widać problemy emocjonalne lub społeczne, takie jak zakłopotanie, smutek, zastraszanie lub izolacja społeczna;
- tiki powodują ból lub dyskomfort;
- zaczynają przeszkadzać w codziennych czynnościach lub zajęciach szkolnych;
- towarzyszą im chwile złości, depresji czy samookaleczenia.
Takie sytuacje wymagają, aby leczyć tiki nerwowe poprzez psychoterapię i w formie farmakoterapii. Jeśli nie będą leczone, mogą przekształcić się w zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne.
Diagnoza tików opiera się na obserwacji i wywiadzie klinicznym. Oznacza to, że na podstawie historii, którą opowiadają rodzice, nauczyciele i dziecko, a także przyglądaniu się zachowaniu małego pacjenta, psycholog stwierdza istnienie tików. Nie ma analiz krwi ani badań obrazowych mózgu (tomografii czy rezonansu), które ułatwiałyby stawianie diagnozy. Rodzice, którzy chcą upewnić się, czy problem tikowy wymaga leczenia, a dysponują nagraniem z problematycznym zachowaniem dziecka, mogą pokazać materiał specjaliście podczas konsultacji.
Trwałe tiki nerwowe – jak się pozbyć? Zespół Tourette
W wypadku tików utrwalonych lub zespołu Tourette’a leczenie farmakologiczne rozpoczyna się wtedy, kiedy niekontrolowane zachowania przeszkadzają pacjentowi w normalnym życiu. Niestety wiele osób jest leczonych także dlatego, że ich objawy przeszkadzają rodzinie czy znajomym. Rodzice, którzy nie są dla dziecka zbyt surowi lub nadopiekuńczy, nie powinni się obwiniać i szukać przyczyn choroby we własnych zaniedbaniach. Takie zachowanie dorosłych może budzić w nich wstyd i negatywne emocje wobec dziecka. Zwykle jest też przyczyną opóźnienia w szukaniu pomocy specjalistycznej lub rezygnacji z niej, jeśli rozpoczyna się ona oskarżaniem rodziny o spowodowanie zaburzenia u dziecka.
Istnieje wiele programów redukujących objawy choroby tikowej. Za jeden z najbardziej skutecznych uważany jest Behawioralny Program Terapii, którego założeniem jest traktowanie zaburzeń zachowania jako wyniku wyuczonych reakcji na określone bodźce. Terapia tików nerwowych przynosi bardzo dobre efekty w wyciszaniu tików, ale wymaga jednak dużego zaangażowania ze strony rodziców i dziecka. To właśnie bliscy są największym wsparciem w takich sytuacjach. Niemniej warto podjąć wszelkie wysiłki, by poprawić samopoczucie małego pacjenta.
Wpis blogowy nie jest artykułem naukowym. Ma jedynie charakter informacyjny i nie zastąpi konsultacji ze specjalistą.