Bruksizm – co to jest? Zgrzytanie zębami – jak leczyć?

Według Światowej Organizacji Zdrowia bruksizm to zaburzenie, które dotyka 30% światowej populacji. Chociaż nie ma na to cudownego lekarstwa, bruksizm można i należy leczyć, by pacjenci mieli lepszą jakość życia i chronili zęby przed zużyciem spowodowanym tym problemem. Czy jednak naprawdę wiesz, czym jest bruksizm i jakie są jego objawy? Zapoznaj się z przeglądem tego tematu i dowiedz, co ma wspólnego zgrzytanie zębami ze stresem.

Spis treści:

Bruksizm – co to jest?

Zgrzytanie zębami w nocy kontra bruksizm w ciągu dnia

Bruksizm u dzieci

Objawy bruksizmu. Skąd mam wiedzieć, że to bruksizm?

Jakie są konsekwencje i skutki bruksizmu?

Przyczyny bruksizmu (bruksizm nocny) – jakie mogą być?

Czy stres może powodować bruksizm?

Leczenie bruksizmu, które przynosi poprawę

Jak kontrolować bruksizm?

Bruksizm – co to jest?

Bruksizm jest zaburzeniem czynnościowym charakteryzującym się zgrzytaniem lub zaciskaniem zębów w ciągu dnia lub częściej w nocy (zgrzytanie zębami przez sen, nawykowe zaciskanie zębów). Dzieje się tak, ponieważ parzysty mięsień żucia pracuje w nocy bardziej niż to konieczne, co powoduje tarcie między zębami, a w konsekwencji ich zużycie. Ta choroba dotyka 30% światowej populacji, bez względu na płeć. Według statystyk medycznych około 15% to dzieci.

Kiedy w tym zaburzeniu dochodzi tylko do zaciskania zębów, kiedy pacjent nie śpi, taki stan nazywany jest bruksizmem centrycznym (dziennym). Z kolei gdy ruchy żuchwy pojawiają się w nocy, podczas snu i powodują nawykowe zaciskanie zębów, zgrzytanie zębami, wtedy nazywa się to bruksizmem ekscentrycznym (nocnym).

Zgrzytanie zębami w nocy kontra bruksizm w ciągu dnia

Bruksizm praktykowany w ciągu dnia nazywany jest też bruksizmem na jawie lub nawykowym zaciskaniem zębów. W przeciwieństwie do bruksizmu nocnego nie jest związany z zaburzeniami snu, lecz z emocjonalnym stanem stresu lub niepokoju. Ponadto w przypadku nadmiernego zgrzytania zębami w ciągu dnia istnieje możliwość świadomego kontrolowania sytuacji. Dzieje się tak, ponieważ na jawie możesz uniknąć zaciskania lub zgrzytania zębami przez większość dnia. Jednak w przypadku bruksizmu nocnego nie jest to realna opcja. Tutaj ruchy takie jak nieświadome zaciskanie zębów, zgrzytania zębami odbywają się mimowolnie.

Bruksizm u dzieci

Bruksizm dziecięcy występuje częściej niż u osób dorosłych, ponieważ zaburzenie to ma tendencję do zmniejszania się w okresie dojrzewania. Autyzm (test na autyzm), nieodpowiednie nawyki żywieniowe i czynniki dziedziczne mogą być podstawą nawykowego zgrzytania zębami w dzieciństwie. Zazwyczaj wykrywa się ten problem do 6. roku życia, co można uznać za fizjologiczny bruksizm i jako taki nie wymaga większej troski. Od tego wieku i przy znacznie bardziej zaakcentowanym starciu zębów i przy występowaniu objawów towarzyszących (na przykład bólu głowy), mowa już o patologicznym bruksizmie, który wymaga, aby jak najszybciej zacząć leczyć bruksizm.

Objawy bruksizmu. Skąd mam wiedzieć, że to bruksizm?

Oprócz zgrzytania i zaciskania zębów bruksizm daje także inne objawy. Istnieje wiele oznak, które mogą pomóc zdiagnozować obecność tego zaburzenia. Należą do nich:

• przewlekły ból głowy, migreny, w tym możliwe uczucie nacisku na czoło lub kark;
• bóle w stawie skroniowo-żuchwowym, które mogą obejmować ból, klikanie (odgłosy przemieszczania się szczęki), trzaskanie, a nawet zwichnięcie żuchwy;
• ograniczenie otwierania i zamykania ust, napięcie mięśni twarzy, rozchwianie zębów, przerost mięśni twarzy, ból szczęki, problem startych zębów;
• ból, odgłosy lub dzwonienie w uszach, a czasami uczucie zatkania ucha, a nawet osłabienie słuchu;
• zawroty głowy;
• nudności lub wymioty;
• nerwobóle zwykle związane z nerwem trójdzielnym.

Należy jednak pamiętać, że oznaki i objawy bruksizmu mogą się znacznie różnić w zależności od nasilenia problemu i stopnia ewolucji patologii. Te, które mogą pomóc Ci dowiedzieć się, czy zgrzytanie zębami wiąże się z bruksizmem to:

• budzenie się z bólem mięśni szczęki lub bólami głowy;
• ból twarzy i uczucie zmęczenia mięśni twarzowych;
• zgrzytanie lub zaciskanie zębów tak mocno, że podczas tej czynności wydawane są dźwięki, które mogą obudzić każdego, kto śpi lub stoi obok Ciebie;
• zwiększona wrażliwość zębów;
• zużycie szkliwa i zmiękczenie powierzchni zębów (zęby spłaszczone, złamane, wyszczerbione lub luźne, wady zgryzu, starte zęby);
• ból i dzwonienie w uchu;
• ból szyi;
• problemy ze snem;
• zmiany na języku.

Jakie są konsekwencje bruksizmu i skutki bruksizmu?

Niektóre osoby dopiero po dłuższym czasie odczuwają konsekwencje zgrzytania zębami. Najczęściej objawia się to rozpoznaniem zaawansowanych zmian w uzębieniu, takich jak starcie zębów. Możliwe jest też wystąpienie uszkodzeń szkliwa, ukruszenia zębów, bólu skroni i sztywności mięśni twarzy. Pacjent z bruksizmem ma większe trudności z utrzymaniem dobrego snu w nocy, dlatego zmiana nawyków nocnych, bezsenność lub przerwy w czasie snu mogą być kolejną poważną konsekwencją tego problemu.

Przyczyny bruksizmu (bruksizm nocny)- jakie mogą być?

Dokładne przyczyny bruksizmu nie są znane, a same czynniki związane z rozwojem tej patologii są bardzo zróżnicowane. Jednak ciągły stres i nadmierny niepokój, przyczyny psychologiczne i niektóre zaburzenia neurologiczne mogą być głównymi wyzwalaczami tego zaburzenia.

Ponadto przyczyną zgrzytania zębami mogą być narkotyki, alkohol, tytoń i niektóre leki psychotropowe mogą być również czynnikami wspomagającymi początek bruksizmu. Niewspółosiowość zębów i związana z nią wada zgryzu oraz niektóre zaburzenia snu mogą być również przyczyną problemu zgrzytania zębami. Kolejna przyczyna związana jest z zaburzeniami snu, takimi jak bezdech i bezsenność – w tym przypadku osoba zwykle zgrzyta zębami w nocy (tzw. nocne zgrzytanie zębami).

Czy stres może powodować bruksizm?

Niektórzy nie wiedzą, ale bruksizm jest zwykle wynikiem problemów emocjonalnych, takich jak stres, lęk i depresja. Wówczas pacjent koncentruje całe napięcie wewnętrzne na zębach, powodując nawyk zaciskania szczęki i mimowolnym zgrzytaniu zębami. Bruksizm związany ze stresem i innymi problemami natury psychologicznej zazwyczaj daje objawy, gdy śpisz. Manifestacja tego zaburzenia może być sposobem na uwolnienie napięcia emocjonalnego, a zatem występuje częściej podczas snu, kiedy jednostka nie ma świadomej kontroli nad poczynaniami organizmu.

Natomiast mimowolne praktykowanie zaciskania zębów w ciągu dnia kończy się nadmiernym skurczem mięśni twarzy, który utrzymuje się przez długi czas. To zachowanie jest typowe dla osób niespokojnych lub zestresowanych. Czasami występuje też, gdy jesteś skoncentrowany na wykonywaniu czynności, która wymaga koordynacji i skupienia. Mimo to zaciskanie zębów w dzień i napinanie mięśni twarzy związane jest częściej nie ze skupieniem, a z występowaniem problemów emocjonalnych, tłumionej agresji, złości, różnego rodzaju lęków, frustracji i depresji. Do takich stanów dochodzi zazwyczaj w okresach większego stresu emocjonalnego, takich jak sytuacje rozwodowe, zwolnienia i problemy rodzinne. Wówczas pojawianie się bruksizmu jest częstsze.

Niektórzy stomatolodzy twierdzą, że czynnik psychologiczny należy stawiać przed czynnikami fizycznymi i anatomicznymi. Stresujący styl życia dzisiejszego społeczeństwa wydaje się sprzyjać wzrostowi przypadków z nawykiem zaciskania i zgrzytania zębami, powodując, że liczba osób z bruksizmem rośnie.

Leczenie bruksizmu, które przynosi poprawę. Jak leczyć bruksizm?

Na bruksizm nie ma cudownego lekarstwa, a leczenie bruksizmu ma na celu kontrolowanie negatywnych skutków. W leczeniu tej choroby podejmuje się różne decyzje kliniczne, ponieważ jest to szkodliwy nawyk o wieloczynnikowym charakterze. Leczenie stomatologiczne obejmuje nakładanie na zęby specjalnych szyn tzw. szyny relaksacyjnej, która w czasie snu ma za zadanie stabilizować zgryz pacjenta i sprzyjać rozluźnieniu mięśni. Takie nakładki niwelują niepożądane ruchy zgrzytania zębami, żuchwy, ścieraniu zębów i występowania bruksizmu. Rozciąganie mięśni twarzy i szyi to również formy leczenia wykonywane przez stomatologa.

Inną metodą jest zastosowanie toksyny botulinowej (botoksu) w leczeniu bruksizmu. Substancja ta aplikowana jest na jeden z mięśni twarzy i dość skutecznie minimalizuje skutki napięcia żuchwy, zmniejszając w ten sposób siłę, która powoduje tarcie między zębami. Zaletą wyboru tej formy leczenia nad tradycyjną jest fakt, że w przeciwieństwie do nakładek na zęby stosowanych na noc, które mogą powodować dyskomfort podczas odpoczynku pacjenta, toksyna nie powoduje żadnego problemu i może być stosowana również w celu kontrolowania bólów głowy często spowodowanego bruksizmem.

Istnieje również podejście multidyscyplinarne, które integruje medycynę z obserwacją psychologiczną pacjenta. W radzeniu sobie z napięciem nerwowym może pomóc psycholog lub psycholog online, z którym ustalisz strategie skoncentrowane na lepszym zarządzaniu stresem. Specjaliści, którzy zajmują się pacjentami z bruksizmem i jego negatywnymi skutkami, zauważają, że ważna jest zmiana zachowań w stylu życia, na przykład unikanie sytuacji, które powodują duży stres i nadawanie priorytetu chwilom wypoczynku i aktywności fizycznej. Te wszystkie aspekty składają się tym samym na lepszą jakość snu i ograniczają częstotliwość zgrzytania zębami.

Jak kontrolować bruksizm?

Nie można zapobiec samemu bruksizmowi w przypadkach, gdy pojawia się on podczas snu, ponieważ jest to działanie mimowolne. Można jednak podjąć środki, które pomogą uniknąć jego konsekwencji oraz pogłębiania się problemu.

Jak skutecznie kontrolować bruksizm?

1. Umów się na wizytę u dentysty. Wyjaśnij, jaki masz problem i co Twoim zdaniem powoduje te bóle. Specjalista pomoże Ci opanować przyczyny powstawania bruksizmu.
2. Zamów u stomatologa indywidualnie dopasowaną nakładkę i użyj jej, by uniknąć problemu startych zębów, bólów głowy i innych dolegliwości, które mogą powodować ten problem.
3. Rozpocznij terapię u psychologa. Problemy emocjonalne i przewlekły stres są najczęstszą przyczyną bruksizmu. Dlatego bardzo ważne jest zadbanie o swoje zdrowie psychiczne. Nikt lepiej tego nie zrobi niż dobry psycholog, który pomoże Ci uporać się z problemami.
4. Uprawiaj przynajmniej jedną aktywność fizyczną. Ćwiczenia to doskonały sposób na rozładowanie napięcia i złagodzenie stresu. Pomagają również w produkcji endorfin, czyli słynnego hormonu szczęścia i dobrego samopoczucia.
5. W miarę możliwości skorzystaj z medycznych zabiegów, które pomagają złagodzić napięcie mięśni żuchwy, np. podanie toksyny botulinowej.

Gdy zgrzytaniu zębami towarzyszy ból, musisz podjąć też kroki, które ograniczają nadmierne naprężanie mięśni twarzy i zużycie zębów. Unikaj spożywania twardych pokarmów, pij codziennie dużo wody i nakładaj lód lub masuj mięśnie żuchwy w razie silnego napięcia. Zmniejsz codzienny stres, naucz się i przyzwyczajaj do technik relaksacyjnych dla twarzy, mięśni żuchwy i stawów po obu stronach głowy oraz spróbuj dobrze przespać noc.

Bruksizm to problem, który możesz kontrolować. Dlatego zadbaj o zdrowie jamy ustnej i lepszą jakość życia, poświęcając czas na konsultacje u specjalistów.