Bruksizm – co to jest? Zgrzytanie zębami – jak leczyć?

Bruksizm – to słowo brzmi tajemniczo, ale dotyczy problemu, z którym boryka się wiele osób. To niekontrolowane zgrzytanie lub ściskanie zębami, które może prowadzić do bólu, uszkodzeń i innych powikłań. Na szczęście istnieją skuteczne metody radzenia sobie z tym zjawiskiem. Czy chcesz dowiedzieć się więcej? Czytaj dalej, a poznasz przyczyny, skutki i sposoby leczenia bruksizmu.

Spis treści:

Bruksizm – co to jest?

Zgrzytanie zębami w nocy kontra bruksizm w ciągu dnia

Bruksizm u dzieci

Objawy bruksizmu. Skąd mam wiedzieć, że to bruksizm?

Jakie są konsekwencje i skutki bruksizmu?

Przyczyny bruksizmu (bruksizm nocny) – jakie mogą być?

Czy stres może powodować bruksizm?

Leczenie bruksizmu, które przynosi poprawę

Jak kontrolować bruksizm?

Bruksizm – co to jest? Definicja bruksizmu

Bruksizm jest zaburzeniem czynnościowym charakteryzującym się zgrzytaniem lub zaciskaniem zębów w ciągu dnia lub częściej w nocy (zgrzytanie zębami przez sen, nawykowe zaciskanie zębów). Dzieje się tak, ponieważ parzysty mięsień żucia pracuje w nocy bardziej niż to konieczne, co powoduje tarcie między zębami, a w konsekwencji ich zużycie. Ta choroba dotyka 30% światowej populacji, bez względu na płeć. Według statystyk medycznych około 15% to dzieci.

Kiedy w tym zaburzeniu dochodzi tylko do zaciskania zębów, kiedy pacjent nie śpi, taki stan nazywany jest bruksizmem centrycznym (dziennym). Z kolei gdy ruchy żuchwy pojawiają się w nocy, podczas snu i powodują nawykowe zaciskanie zębów, zgrzytanie zębami, wtedy nazywa się to bruksizmem ekscentrycznym (nocnym).

Bruksizm, choć nazwa może brzmieć obco, dotyka wielu ludzi na całym świecie, będąc źródłem zarówno ciekawostki, jak i niepokoju w sferze zdrowia stomatologicznego. To zjawisko, które nie tylko może wpływać na jakość naszego snu, ale także ma długotrwałe konsekwencje dla stanu naszego uzębienia.

Termin „bruksizm” pochodzi od greckiego słowa „brygmós”, co oznacza „zgrzytanie zębami„. Jest to nieświadome zgrzytanie lub zaciskanie zębów, najczęściej mające miejsce podczas snu, choć nie jest to regułą. Wielu ludzi doświadcza bruksizmu również w ciągu dnia, zwłaszcza w sytuacjach stresujących.

Chociaż wiele osób może nie zdawać sobie sprawy z występowania bruksizmu w ich życiu, objawy takie jak bóle głowy po przebudzeniu, ból żuchwy czy nadmierne ścieranie powierzchni zębów są jasnymi wskazówkami, że coś jest nie tak.

Zgrzytanie zębami w nocy kontra bruksizm w ciągu dnia

Bruksizm praktykowany w ciągu dnia nazywany jest też bruksizmem na jawie lub nawykowym zaciskaniem zębów. W przeciwieństwie do bruksizmu nocnego nie jest związany z zaburzeniami snu, lecz z emocjonalnym stanem stresu lub niepokoju. Ponadto w przypadku nadmiernego zgrzytania zębami w ciągu dnia istnieje możliwość świadomego kontrolowania sytuacji. Dzieje się tak, ponieważ na jawie możesz uniknąć zaciskania lub zgrzytania zębami przez większość dnia. Jednak w przypadku bruksizmu nocnego nie jest to realna opcja. Tutaj ruchy takie jak nieświadome zaciskanie zębów, zgrzytania zębami odbywają się mimowolnie.

Warto przyjrzeć się bliżej obu typom tego zaburzenia, aby zrozumieć ich specyfikę oraz potencjalne skutki dla zdrowia.

Bruksizm dzienny – kontrolowany napór

Kiedy mówimy o bruksizmie na jawie, mamy na myśli zazwyczaj nawykowe zaciskanie zębów w trakcie dnia. Ten rodzaj bruksizmu jest ściśle związany z naszymi emocjami, zwłaszcza z uczuciami stresu, niepokoju czy napięcia. Istotną kwestią jest fakt, że dzięki świadomości tego, co się dzieje, mamy większą kontrolę nad zachowaniem. Jeśli zauważymy, że zaciskamy zęby w stresującej sytuacji, możemy podjąć kroki, by temu zapobiec, czy to przez relaksację, czy przez świadome rozluźnienie mięśni żuchwy.

Dzięki rosnącej świadomości problemu oraz dostępnym metodom terapeutycznym, coraz więcej osób potrafi rozpoznawać objawy bruksizmu dziennego i podejmować kroki w celu jego łagodzenia. Ważne jest, by nie ignorować tych sygnałów, ale traktować je jako znak do refleksji nad własnym samopoczuciem i poszukiwania metod relaksacji. Zarówno techniki oddychania, jak i medytacje czy regularne przerwy w ciągu dnia, mogą pomóc w walce z tym uciążliwym zaburzeniem.

Bruksizm nocny – niewidzialny wróg snu

Z kolei bruksizm nocny to zupełnie inna historia. W momencie, gdy śpimy, nasza zdolność do kontroli nad ciałem jest znacznie ograniczona. Ruchy żuchwy, takie jak zgrzytanie czy zaciskanie zębów, odbywają się w sposób automatyczny i nieświadomy. Co więcej, wielu ludzi nie zdaje sobie sprawy, że cierpią na nocny bruksizm, dopóki partner sypialniany nie zwróci na to uwagi lub nie dostrzegą oni objawów takich jak ból żuchwy czy nadmierne ścieranie zębów.

W obu przypadkach skutki bruksizmu mogą być poważne dla zdrowia jamy ustnej i żuchwy. Zarówno nocne, jak i dzienne zgrzytanie zębami może prowadzić do uszkodzeń szkliwa, problemów z żuchwą czy nawet utraty zębów. Dlatego tak ważne jest monitorowanie naszych nawyków i poszukiwanie skutecznych metod leczenia, które pomogą chronić nasze zdrowie.

Bruksizm, choć manifestuje się na różne sposoby w zależności od pory dnia, w obu przypadkach stanowi wyzwanie dla zdrowia. Kluczem jest zrozumienie, kiedy występuje oraz podjęcie kroków w celu jego łagodzenia lub leczenia.

Bruksizm u dzieci – kiedy stukot zębów budzi niepokój

Bruksizm, choć kojarzony głównie z dorosłymi, jest zaskakująco powszechny wśród najmłodszych. W rzeczywistości jest to stan, który często manifestuje się już we wczesnym dzieciństwie, a potem ulega zmniejszeniu z wiekiem, szczególnie podczas dojrzewania.

W przypadku dzieci, przyczyny bruksizmu mogą być różnorodne. Niekiedy zgrzytanie zębami jest objawem innych stanów zdrowotnych, takich jak autyzm. Dlatego ważne jest przeprowadzenie dokładnych badań, w tym testu na autyzm, jeśli zaobserwujemy inne objawy towarzyszące. Nieodpowiednie nawyki żywieniowe, takie jak nadmierne spożywanie słodyczy, czy czynniki genetyczne, również mogą wpłynąć na rozwój bruksizmu u dzieci.

Niezależnie od przyczyny, zgrzytanie zębami u dzieci często jest bagatelizowane, zwłaszcza jeśli zauważymy je przed 6. rokiem życia. W tym wieku, eksperci często klasyfikują to zjawisko jako „fizjologiczny bruksizm„, który zwykle nie stanowi większego problemu i często ustępuje samoistnie. Jednakże, kiedy objawy te utrzymują się po tej granicy wiekowej, szczególnie gdy towarzyszą im inne dolegliwości, takie jak bóle głowy, warto już zastanowić się nad interwencją.

Bruksizm patologiczny, jak sugeruje nazwa, wskazuje na głębszy problem zdrowotny. W takim przypadku ważne jest skonsultowanie się ze specjalistą, który oceni skalę problemu i zaproponuje odpowiednie metody leczenia. Wczesna interwencja może pomóc w zapobieganiu długoterminowym skutkom bruksizmu, takim jak nadmierne ścieranie się zębów czy problemy z układem trawiennym.

Współczesna stomatologia oferuje wiele metod leczenia bruksizmu u dzieci, począwszy od specjalistycznych aparatów ortodontycznych, aż po terapie behawioralne. Ważne jest, aby pamiętać, że każde dziecko jest inne, a podejście do leczenia powinno być dostosowane indywidualnie. Współpraca z doświadczonym specjalistą pomoże zapewnić najskuteczniejszą opiekę dla Twojego dziecka.

Objawy bruksizmu. Skąd mam wiedzieć, że to bruksizm?

Oprócz zgrzytania i zaciskania zębów bruksizm daje także inne objawy. Istnieje wiele oznak, które mogą pomóc zdiagnozować obecność tego zaburzenia. Należą do nich:

• przewlekły ból głowy, migreny, w tym możliwe uczucie nacisku na czoło lub kark;
• bóle w stawie skroniowo-żuchwowym, które mogą obejmować ból, klikanie (odgłosy przemieszczania się szczęki), trzaskanie, a nawet zwichnięcie żuchwy;
• ograniczenie otwierania i zamykania ust, napięcie mięśni twarzy, rozchwianie zębów, przerost mięśni twarzy, ból szczęki, problem startych zębów;
• ból, odgłosy lub dzwonienie w uszach, a czasami uczucie zatkania ucha, a nawet osłabienie słuchu;
• zawroty głowy;
• nudności lub wymioty;
• nerwobóle zwykle związane z nerwem trójdzielnym.

Należy jednak pamiętać, że oznaki i objawy bruksizmu mogą się znacznie różnić w zależności od nasilenia problemu i stopnia ewolucji patologii. Te, które mogą pomóc Ci dowiedzieć się, czy zgrzytanie zębami wiąże się z bruksizmem to:

• budzenie się z bólem mięśni szczęki lub bólami głowy;
• ból twarzy i uczucie zmęczenia mięśni twarzowych;
• zgrzytanie lub zaciskanie zębów tak mocno, że podczas tej czynności wydawane są dźwięki, które mogą obudzić każdego, kto śpi lub stoi obok Ciebie;
• zwiększona wrażliwość zębów;
• zużycie szkliwa i zmiękczenie powierzchni zębów (zęby spłaszczone, złamane, wyszczerbione lub luźne, wady zgryzu, starte zęby);
• ból i dzwonienie w uchu;
• ból szyi;
• problemy ze snem;
• zmiany na języku.

Jakie są konsekwencje bruksizmu i skutki bruksizmu?

Bruksizm, czyli nawykowe zgrzytanie lub zaciskanie zębów, jest problemem, który na pierwszy rzut oka może wydawać się niegroźny. Jednakże, po głębszym zbadaniu okazuje się, że może on prowadzić do szeregu poważnych komplikacji, zarówno w aspekcie fizjologicznym, jak i psychologicznym.

Po pierwsze, najbardziej oczywistą konsekwencją bruksizmu jest nadmierne ścieranie powierzchni zębów. Częste zgrzytanie zębami może prowadzić do ich uszkodzenia, powodując ich skracanie, pęknięcia czy nawet złamania. Ponadto, szkliwo, będące naturalną ochroną zęba, może ulec nadmiernemu zużyciu, prowadząc do zwiększonej wrażliwości na zimno czy gorąco oraz do próchnicy.

Kolejnym ważnym aspektem są problemy z układem żuchwowo-twarzowym. Nadmierny napór powoduje obciążenie stawów skroniowo-żuchwowych, co może prowadzić do bólów, trudności w otwieraniu i zamykaniu ust oraz chrupania w stawach. Tego typu dolegliwości mogą wpłynąć na jakość życia osoby dotkniętej bruksizmem, powodując chroniczne bóle głowy oraz napięcie mięśniowe w okolicach twarzy i szyi.

Należy także wspomnieć o aspektach psychologicznych bruksizmu. Wielu badaczy wskazuje na ścisły związek między bruksizmem a stanami emocjonalnymi, takimi jak stres czy niepokój. Przewlekłe zgrzytanie zębami może być oznaką nierozwiązanych problemów emocjonalnych, a jednocześnie prowadzić do problemów ze snem, zmęczenia czy pogorszenia samopoczucia.

Nie można także zapominać o wpływie bruksizmu na estetykę uśmiechu. Ubytek szkliwa czy uszkodzone zęby mogą znacząco wpłynąć na wygląd, co z kolei może prowadzić do obniżenia pewności siebie i problemów z samoakceptacją.

Bruksizm, choć często bagatelizowany, jest problemem o wielowymiarowych konsekwencjach. Nie tylko wpływa na zdrowie jamy ustnej, ale również może być źródłem dolegliwości fizycznych i emocjonalnych. Warto zatem zwrócić na niego uwagę i podjąć odpowiednie kroki w celu jego leczenia i profilaktyki.

Przyczyny bruksizmu (bruksizm nocny)- jakie mogą być?

Dokładne przyczyny bruksizmu nie są znane, a same czynniki związane z rozwojem tej patologii są bardzo zróżnicowane. Jednak ciągły stres i nadmierny niepokój, przyczyny psychologiczne i niektóre zaburzenia neurologiczne mogą być głównymi wyzwalaczami tego zaburzenia.

Ponadto przyczyną zgrzytania zębami mogą być narkotyki, alkohol, tytoń i niektóre leki psychotropowe mogą być również czynnikami wspomagającymi początek bruksizmu. Niewspółosiowość zębów i związana z nią wada zgryzu oraz niektóre zaburzenia snu mogą być również przyczyną problemu zgrzytania zębami. Kolejna przyczyna związana jest z zaburzeniami snu, takimi jak bezdech i bezsenność – w tym przypadku osoba zwykle zgrzyta zębami w nocy (tzw. nocne zgrzytanie zębami).

Czy stres może powodować bruksizm?

Niektórzy nie wiedzą, ale bruksizm jest zwykle wynikiem problemów emocjonalnych, takich jak stres, lęk i depresja. Wówczas pacjent koncentruje całe napięcie wewnętrzne na zębach, powodując nawyk zaciskania szczęki i mimowolnym zgrzytaniu zębami. Bruksizm związany ze stresem i innymi problemami natury psychologicznej zazwyczaj daje objawy, gdy śpisz. Manifestacja tego zaburzenia może być sposobem na uwolnienie napięcia emocjonalnego, a zatem występuje częściej podczas snu, kiedy jednostka nie ma świadomej kontroli nad poczynaniami organizmu.

Natomiast mimowolne praktykowanie zaciskania zębów w ciągu dnia kończy się nadmiernym skurczem mięśni twarzy, który utrzymuje się przez długi czas. To zachowanie jest typowe dla osób niespokojnych lub zestresowanych. Czasami występuje też, gdy jesteś skoncentrowany na wykonywaniu czynności, która wymaga koordynacji i skupienia. Mimo to zaciskanie zębów w dzień i napinanie mięśni twarzy związane jest częściej nie ze skupieniem, a z występowaniem problemów emocjonalnych, tłumionej agresji, złości, różnego rodzaju lęków, frustracji i depresji. Do takich stanów dochodzi zazwyczaj w okresach większego stresu emocjonalnego, takich jak sytuacje rozwodowe, zwolnienia i problemy rodzinne. Wówczas pojawianie się bruksizmu jest częstsze.

Niektórzy stomatolodzy twierdzą, że czynnik psychologiczny należy stawiać przed czynnikami fizycznymi i anatomicznymi. Stresujący styl życia dzisiejszego społeczeństwa wydaje się sprzyjać wzrostowi przypadków z nawykiem zaciskania i zgrzytania zębami, powodując, że liczba osób z bruksizmem rośnie.

Leczenie bruksizmu, które przynosi poprawę. Jak leczyć bruksizm?

Na bruksizm nie ma cudownego lekarstwa, a leczenie bruksizmu ma na celu kontrolowanie negatywnych skutków. W leczeniu tej choroby podejmuje się różne decyzje kliniczne, ponieważ jest to szkodliwy nawyk o wieloczynnikowym charakterze. Leczenie stomatologiczne obejmuje nakładanie na zęby specjalnych szyn tzw. szyny relaksacyjnej, która w czasie snu ma za zadanie stabilizować zgryz pacjenta i sprzyjać rozluźnieniu mięśni. Takie nakładki niwelują niepożądane ruchy zgrzytania zębami, żuchwy, ścieraniu zębów i występowania bruksizmu. Rozciąganie mięśni twarzy i szyi to również formy leczenia wykonywane przez stomatologa.

Inną metodą jest zastosowanie toksyny botulinowej (botoksu) w leczeniu bruksizmu. Substancja ta aplikowana jest na jeden z mięśni twarzy i dość skutecznie minimalizuje skutki napięcia żuchwy, zmniejszając w ten sposób siłę, która powoduje tarcie między zębami. Zaletą wyboru tej formy leczenia nad tradycyjną jest fakt, że w przeciwieństwie do nakładek na zęby stosowanych na noc, które mogą powodować dyskomfort podczas odpoczynku pacjenta, toksyna nie powoduje żadnego problemu i może być stosowana również w celu kontrolowania bólów głowy często spowodowanego bruksizmem.

Istnieje również podejście multidyscyplinarne, które integruje medycynę z obserwacją psychologiczną pacjenta. W radzeniu sobie z napięciem nerwowym może pomóc psycholog lub psycholog online, z którym ustalisz strategie skoncentrowane na lepszym zarządzaniu stresem. Specjaliści, którzy zajmują się pacjentami z bruksizmem i jego negatywnymi skutkami, zauważają, że ważna jest zmiana zachowań w stylu życia, na przykład unikanie sytuacji, które powodują duży stres i nadawanie priorytetu chwilom wypoczynku i aktywności fizycznej. Te wszystkie aspekty składają się tym samym na lepszą jakość snu i ograniczają częstotliwość zgrzytania zębami.

Jak kontrolować bruksizm?

Nie można zapobiec samemu bruksizmowi w przypadkach, gdy pojawia się on podczas snu, ponieważ jest to działanie mimowolne. Można jednak podjąć środki, które pomogą uniknąć jego konsekwencji oraz pogłębiania się problemu.

Jak skutecznie kontrolować bruksizm?

1. Umów się na wizytę u dentysty. Wyjaśnij, jaki masz problem i co Twoim zdaniem powoduje te bóle. Specjalista pomoże Ci opanować przyczyny powstawania bruksizmu.
2. Zamów u stomatologa indywidualnie dopasowaną nakładkę i użyj jej, by uniknąć problemu startych zębów, bólów głowy i innych dolegliwości, które mogą powodować ten problem.
3. Rozpocznij terapię u psychologa. Problemy emocjonalne i przewlekły stres są najczęstszą przyczyną bruksizmu. Dlatego bardzo ważne jest zadbanie o swoje zdrowie psychiczne. Nikt lepiej tego nie zrobi niż dobry psycholog, który pomoże Ci uporać się z problemami.
4. Uprawiaj przynajmniej jedną aktywność fizyczną. Ćwiczenia to doskonały sposób na rozładowanie napięcia i złagodzenie stresu. Pomagają również w produkcji endorfin, czyli słynnego hormonu szczęścia i dobrego samopoczucia.
5. W miarę możliwości skorzystaj z medycznych zabiegów, które pomagają złagodzić napięcie mięśni żuchwy, np. podanie toksyny botulinowej.

Gdy zgrzytaniu zębami towarzyszy ból, musisz podjąć też kroki, które ograniczają nadmierne naprężanie mięśni twarzy i zużycie zębów. Unikaj spożywania twardych pokarmów, pij codziennie dużo wody i nakładaj lód lub masuj mięśnie żuchwy w razie silnego napięcia. Zmniejsz codzienny stres, naucz się i przyzwyczajaj do technik relaksacyjnych dla twarzy, mięśni żuchwy i stawów po obu stronach głowy oraz spróbuj dobrze przespać noc.

Bruksizm to problem, który możesz kontrolować. Dlatego zadbaj o zdrowie jamy ustnej i lepszą jakość życia, poświęcając czas na konsultacje u specjalistów.

📗 – Artykuł Monika Chrapińska-Krupa

👉 Jeżeli potrzebujesz pomocy, wsparcia psychologicznego placówki naszych poradni znajdują się w:

• Warszawie, Zobacz: Psycholog Warszawa
• Wołominie, Zobacz: Psycholog Wołomin

Wpis blogowy nie jest artykułem naukowym. Ma jedynie charakter informacyjny i nie zastąpi konsultacji ze specjalistą.