Nieleczony zespół Aspergera. Jakie skutki niesie brak diagnozy i wsparcia?

Zespół Aspergera to zaburzenie neurorozwojowe, które zmienia sposób, w jaki ludzie postrzegają i rozumieją świat. Często zostaje zdiagnozowany dopiero w wieku dorosłym. Tymczasem nierozpoznany i nieleczony zespół Aspergera może znacząco utrudniać codzienne funkcjonowanie. Zachęcam do zapoznania się z tym ważnym tematem. Przybliżę to zaburzenie oraz wyjaśnię, jakie skutki może przynieść jego lekceważenie.

Diagnoza – zespół Aspergera czy zaburzenia ze spektrum autyzmu?

Przez wiele lat uważano, że zespół Aspergera to odrębne, ale blisko spokrewnione z autyzmem zaburzenie. Jednak, kiedy opublikowano piąte wydanie podręczników kryteriów diagnostycznych zaburzeń psychicznych DSM-V i ICD-11, zmieniono podejście do tego tematu.

Aktualnie w oficjalnej terminologii medycznej nie istnieje nazewnictwo „zespół Aspergera”, lecz pojawił się termin „zaburzenia ze spektrum autyzmu”. Mimo to niektórzy, zwłaszcza ze względu na lepsze zrozumienie tematu przez pacjentów, nadal używają terminu „zespół Aspergera”. Podkreślę jeszcze raz – to zaburzenie i jego objawy nie zniknęły, lecz zmieniło się tylko oficjalne nazewnictwo.

Czym jest zespół Aspergera?

Zespół Aspergera można określić jako łagodna odmiana zaburzeń ze spektrum autyzmu (ASD). Obejmuje trwałe deficyty w zakresie komunikacji społecznej i interakcji społecznych w różnych kontekstach. Zespół Aspergera u każdego przebiega inaczej. Jednak większość osób ma wyraźne trudności w nawiązywaniu relacji z innymi ludźmi.

Dokładny powód powstawania zespołu Aspergera jest wciąż nieznany. Uznaje się, że najprawdopodobniejszymi przyczynami są:

• czynniki genetyczne (nie odkryto genu, który miałby je powodować, ale dziecko może odziedziczyć skłonność do zaburzeń ze spektrum autyzmu po rodzicach lub bliskich krewnych);
• infekcje i urazy okołoporodowe mózgu;
• uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego;
• zaburzenia procesów biochemicznych i neurochemicznych w mózgu;
• zatrucia metalami ciężkimi.

Dlaczego ludzie mają nieleczony zespół Aspergera?

Bardzo często objawy zespołu Aspergera u dzieci są dyskretne, a niekiedy wręcz niezauważalne. Dlatego diagnoza może być w ogóle niepostawiona lub opóźniona. Dużo osób dowiaduje się o swoim zaburzeniu dopiero w okresie dojrzewania lub nawet w dorosłości.

Mimo wszystko, jeśli istnieją podejrzenia, ważne jest, żeby dążyć do uzyskania diagnozy w celu poprawy jakości życia i, jeśli to konieczne, wdrożenia interwencji, które ułatwią codzienne funkcjonowanie. Dla wielu osób uzyskanie informacji o tym, że znajdują się w spektrum autyzmu, jest kluczowe dla poznania siebie, a także rozwiązania problemów związanych ze zdrowiem psychicznym, samopoczuciem, komunikacją z innymi i zachowaniem w niektórych sytuacjach.

Do czego prowadzi nieleczony zespół Aspergera?

Osoby, u których nie postawiono jeszcze diagnozy i które nie otrzymują profesjonalnego wsparcia, mają trudności z akceptacją i socjalizacją. Późne rozpoznanie powoduje problemy z poczuciem własnej wartości. Osoba z nieleczonym zespołem Aspergera czuje się tak odmienna od innych ludzi, że w pewnym sensie zmusza się do bycia takim jak oni. Kończy się to tym, że nie stawia sobie żadnych ograniczeń, a nawet nie szanuje siebie jako człowieka. Zmusza się do udawania kogoś, kim nie jest.

Nieleczony zespół Aspergera a relacje z innymi

Brak diagnozy prowadzi do niezrozumienia przyczyn trudności w nawiązywaniu kontaktów z innymi ludźmi. Do tego pojawiają się powtarzalne zachowania, które mogą utrudniać wykonywanie codziennych, drobnych czynności. Problemy w interakcjach społecznych, które zakłócają tworzenie więzi emocjonalnych, czy to relacji współpracy w zespole, przyjaźni, czy związku partnerskiego, wynikają z trudności w interpretacji zachowań niewerbalnych (mimiki twarzy, gestów, modulacji mowy) oraz wczuciu się w sytuację drugiej osoby. Ponadto brak zrozumienia zasad panujących np. w pracy może prowadzić do społecznego odseparowania. Dlatego ludzie z nieleczonym zespołem Aspergera często są samotni, wykluczani z prac zespołowych itp.

Osoby z brakiem diagnozy zaburzeń ze spektrum autyzmu miewają również problemy w relacjach miłosnych. Ci, którzy byli zakochani, ale ostatecznie rozstali się ze swoim partnerem, niejednokrotnie tak bardzo skupiają się na uczuciach z poprzedniego związku, że nie potrafią iść dalej i nie dają szansy nikomu, kto się do nich zbliży. Mogą twierdzić, że ich poprzedni partner był tym jedynym dla nich i że po prostu szukają kogoś, kto jest „dokładnie taki sam”.

Nieleczony zespół Aspergera a inne zaburzenia

Czy jest jeszcze coś, do czego prowadzi nieleczony zespół Aspergera? Tak i warto mieć świadomość istnienia problemu. Otóż brak diagnozy niesie ze sobą ryzyko wystąpienia innych zaburzeń i trudności psychicznych. Mogą to być nadpobudliwość psychoruchowa i deficyt uwagi, lęk społeczny, zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne i depresja. Jeśli tak się stanie, konieczne jest równoczesne leczenie tych zaburzeń.

W niektórych przypadkach objawy spektrum autyzmu są tak uciążliwe dla pacjenta, że żyje on w przewlekłym stresie, ma problemy ze snem lub cierpi na chroniczne zmęczenie. Ponadto nieleczony zespół Aspergera i wynikająca z niego samotność, poczucie odizolowania i odrzucenia przez społeczeństwo mogą zwiększać ryzyko podejmowania prób samobójczych.

Jakie są skutki nieleczonego zespołu Aspergera w komunikacji z innymi?

Warto zwrócić uwagę na problematyczne nawiązywanie kontaktów u osób z zaburzeniami ze spektrum autyzmu. W swojej pracy wielokrotnie spotkałam się z pacjentami, którzy mieli poważne  problemy z komunikacją społeczną. Pojawiały się trudności z wyrażaniem siebie werbalnie lub za pomocą gestów oraz z nawiązywaniem wzajemnych interakcji społecznych. Do tego powtarzalne wzorce zachowań, takie jak ciągłe ruchy oraz zmieniona wrażliwość na bodźce słuchowe, wzrokowe i dotykowe sprawiały, że osoby z nieleczonym zespołem Aspergera nie potrafiły normalnie funkcjonować w społeczeństwie.

Jednak psychoterapia zapewniająca wsparcie oraz treningi umiejętności społecznych pozwoliły im poradzić sobie ze skutkami swojego zaburzenia, takimi jak:

• nierozumienie własnych emocji oraz tych od innych osób;
• mniejsza interaktywność, jeśli chodzi o okazywanie uczuć;
• trudności w nawiązywaniu i podtrzymywaniu rozmów, co utrudnia wymianę doświadczeń z innymi ludźmi;
• problemy ze zrozumieniem zasad społecznych przez swoje sztywne myślenie i przyjmowanie z góry określonego zachowania lub stanowiska;
• niestabilność emocjonalna, w tym poczucie przytłoczenia emocjami i trudności z kontrolowaniem swoich działań.

Nieleczony zespół Aspergera – nie czekaj, diagnozuj!

Dzięki wczesnej diagnozie i interwencji możliwe jest zidentyfikowanie problemu, wybranie terapii i zapewnienie wsparcia osobom z zespołem Aspergera. Apeluję do rodziców i opiekunów, żeby nie lekceważyli niepokojących objawów u dzieci. Przy wsparciu psychologów i pedagogów można pomóc im poradzić sobie z trudnościami. Praca nad poprawą interakcji społecznych i umiejętności komunikacyjnych dzieci z zespołem Aspergera pomaga stać się bardziej pewnymi siebie ludźmi.

Ważna jest również terapia w wieku dorosłym, bo pozwala odbudować samoocenę i znacznie zmniejszyć ryzyko występowania chorób współistniejących, takich jak zaburzenia psychiczne. Dlatego zapraszam do naszej poradni psychologicznej wszystkich, którzy potrzebują profesjonalnego wsparcia.

FAQ – najczęściej zadawane pytania

Czy u dorosłych można zdiagnozować nieleczony zespół Aspergera?

Tak, mimo że zaburzenie rozpoczyna się w dzieciństwie i występuje częściej u chłopców niż u dziewcząt. Niestety bardzo często ludzie latami żyją z niezdiagnozowanym zespołem Aspergera i dopiero kiedy w dorosłym życiu odkrywają trudności, zgłaszają się do specjalisty po diagnozę.

Czy terapia pomaga osobom z zespołem Aspergera?

Oczywiście! Terapia poznawczo-behawioralna oraz treningi umiejętności społecznych to najważniejsze formy wsparcia dla osób z tym zaburzeniem. Pomagają nie tylko zrozumieć istotę problemu, ale także uczą m.in. zachowań adekwatnych do sytuacji.

Czy w poradni Spokój w Głowie można zdiagnozować zespół Aspergera?

Tak, zapraszam na kompleksową i rzetelną diagnozę zaburzeń ze spektrum autyzmu. W pracy wykorzystujemy różne narzędzia m.in. ASRS, ADI-R oraz ADOS 2. Szczegóły znajdziesz w zakładce testy psychologiczne.

Jakie konkretnie trudności w codziennym życiu mogą wynikać z nieleczonego zespołu Aspergera?

Osoby z niezdiagnozowanym zespołem Aspergera często doświadczają chronicznych trudności w nawiązywaniu i utrzymywaniu relacji społecznych, mają problemy z odczytywaniem sygnałów niewerbalnych, ironii czy intencji innych. Mogą być przez to odbierane jako nieempatyczne, „dziwne” lub nieadekwatne społecznie. Często towarzyszy im poczucie wyobcowania, niezrozumienia przez otoczenie, trudności w pracy lub nauce (szczególnie w zadaniach wymagających elastyczności czy pracy zespołowej), a także problemy wynikające z nadwrażliwości sensorycznej. Długotrwałe próby adaptacji i maskowania objawów („kamuflaż autystyczny”) mogą prowadzić do ogromnego zmęczenia i stresu.

Czy nieleczony zespół Aspergera może prowadzić do innych problemów psychicznych?

Tak, zdecydowanie. Ciągłe zmaganie się z trudnościami w interakcjach, poczucie bycia innym lub niezrozumianym, przeciążenie sensoryczne oraz wysiłek wkładany w maskowanie swoich cech mogą znacząco zwiększać ryzyko rozwoju wtórnych problemów psychicznych. Do najczęstszych należą zaburzenia lękowe (szczególnie lęk społeczny, ale też uogólniony), depresja, chroniczny stres, wypalenie (burnout) oraz niska samoocena. Diagnoza i odpowiednie wsparcie, w tym psychoterapia, mogą pomóc w radzeniu sobie zarówno z objawami ZA, jak i zapobiegać lub leczyć współwystępujące trudności psychiczne.