Człowiek zawsze reaguje na swoje instynkty i bodźce, które otrzymuje z zewnątrz. Ludzkim zachowaniem rządzą pewne potrzeby, które są wrodzone. Chociaż reakcje na różne impulsy mogą być zmienne, zawsze istnieje pewien sposób działania podyktowany motywacją. Najwybitniejszym przedstawicielem tego podejścia jest z pewnością Abraham Maslow i jego piramida potrzeb. O co dokładnie chodzi? Jakie trudności mogą wynikać ze sfrustrowanych podstawowych potrzeb? Dowiedz się więcej.
Spis treści:
Abraham Maslow i stworzenie piramidy potrzeb
Piramida potrzeb Maslowa – co to jest?
Piramida potrzeb – wszystkie poziomy
Zaspokojone potrzeby człowieka – przykłady
Piramida potrzeb Maslowa i jej praktyczne zastosowania
Potrzeby człowieka a zaburzenia psychiczne
Abraham Maslow i stworzenie piramidy potrzeb
Amerykański psycholog Abraham Maslow (1908-1970) wydał w 1943 roku serię publikacji, które uczyniły go ojcem nowo powstającej psychologii humanistycznej. Zakładał, że każdy człowiek jest z natury dobry, a niegodziwość bierze się z lekceważenia własnych potrzeb. Zainspirowany później pracą humanistycznych psychologów Carla Rogersa i Ericha Fromma, Maslow podkreślał, że pragnienie osobistego rozwoju i samorealizacji jest głęboko zakorzenione w ludzkiej psychice. Jednak w przypadku większości ludzi to pragnienie pojawia się dopiero po zaspokojeniu bardziej podstawowych potrzeb.
Kiedy główne potrzeby w zakresie jedzenia, bezpieczeństwa, miłości i przynależności oraz poczucia własnej wartości zostaną zaspokojone, na powierzchnię wypływa głębokie pragnienie twórczej ekspresji i samorealizacji. Poprzez swoją „hierarchię potrzeb” Maslowowi udało się połączyć spostrzeżenia wcześniejszych psychologów. Freud i Skinner skupiali się na bardziej podstawowych ludzkich instynktach, a prace Junga i Fromma głosiły, że pragnienie szczęścia jest również godne uwagi. Maslow zasadniczo uczynił samorealizację i szczęście centralną częścią pracy swojego życia. W oderwaniu od innych ekspertów ze swoich czasów chciał zrozumieć, co motywowało wielkich ludzi historii i zrozumieć ludzki potencjał. Chciał wiedzieć, do czego zdolna jest rasa ludzka i co gwarantuje jej najzdrowsze poczucie „ja”.
Piramida potrzeb Maslowa – co to jest?
Piramida Maslowa lub zwana też hierarchią potrzeb człowieka to teoria stworzona przez Maslowa, którą opublikował w 1943 roku w swojej książce: „A Theory of Human Motivation”. Szybko zyskał wielki rozgłos zarówno w świecie psychologii, jak i w obszarze marketingu, zasobów ludzkich i ogólnie w świecie biznesu. Teoria piramidy wartości głosi, że działania człowieka rodzą się z wrodzonej motywacji do zaspokojenia ludzkich potrzeb. Są one uporządkowane hierarchicznie w zależności od znaczenia, jakie mają dla dobrego samopoczucia.
Potrzeby człowieka są kategoryzowane i uszeregowane według znaczenia, jakie mają w życiu ludzi. Maslow zaproponował ułożenie ich w piramidę wartości, która wyjaśnia, co kieruje ludzkim zachowaniem. Całość jest podzielona na pięć poziomów: od bardziej podstawowych aspektów takich jak przetrwanie, po bardziej złożone motywacje takie jak rozwój osobisty. Na pierwszym poziomie znajdują się najbardziej podstawowe potrzeby, czyli np. jedzenie lub odpoczynek. Na następny poziom potrzeb można wskoczyć dopiero po zaspokojeniu potrzeb poziomu, na którym aktualnie się znajdujesz.
Każdy z tych poziomów obejmuje inne potrzeby, którym przypisuje się bardzo ważną wagę. W tym samym tempie, w jakim rozwijało się społeczeństwo i technologia, ludzie włączali więcej „podstawowych potrzeb” niż wcześniej. Hierarchia wartości dzieli się na dwa różne typy potrzeb. Są to tak zwane potrzeby (motywy) deficytowe (instynktu) oraz wzrostu (rozwoju). Szeroką podstawę piramidy tworzą motywy, które mają doprowadzić do redukcji napięć i dyskomfortu. Ich lekceważenie powoduje nie tylko choroby psychiczne, ale i fizyczne. Motywy deficytu są podzielone według ich wymiaru na potrzeby fizjologiczne, bezpieczeństwa, społeczne i wreszcie potrzeby ego. Drugi rodzaj wartości to motywy rozwoju. Te pragnienia znajdują się na szczycie piramidy i są zauważane przez ludzi dopiero wtedy, gdy wszystkie wcześniejsze potrzeby zostały dostatecznie zaspokojone. Wówczas można osiągnąć samorealizację i transcendencję.
Piramida potrzeb – wszystkie poziomy
Piramida Maslowa podzielona jest na pięć poziomów. Główną ideą jest to, że do wyższych potrzeb człowiek wspina się dopiero po zaspokojeniu tych niższych. Dlatego zdrowe podejście zawsze dąży do stopniowego zaspokojenia potrzeb wyższego rzędu. Pięć poziomów, na które podzielona jest piramida Maslowa, podzielono według znaczenia i miejsca, jakie zajmują w życiu i rozwoju osobistym.
- Potrzeby fizjologiczne (podstawa piramidy) – są to najbardziej podstawowe wartości, które reprezentuje człowiek. Chodzi o oddychanie, picie, jedzenie, ubranie, sen, odpoczynek, schronienie i reprodukcję. Ich zaspokojenie jest niezbędne do przetrwania. Na przykład, głodujący ludzie w strefie działań wojennych, mogą być nieświadomi niebezpieczeństwa podczas poszukiwania pożywienia.
- Potrzeby bezpieczeństwa – drugi poziom obejmuje wszystkie te wartości, które dotyczą bezpieczeństwa i stabilności życia człowieka. Chodzi o zatrudnienie, stałe dochody, zdrowie, spokój, zasoby, bezpieczeństwo moralne i rodzinne oraz własności prywatnej. Podczas gdy potrzeby bezpieczeństwa są mniej pilne lub wymagające niż potrzeby fizjologiczne, gdy ktoś traci pracę, rodzinę, dom, oszczędności na życie, ubezpieczenie zdrowotne itp., prawdopodobnie poczuje się strasznie niepewny i przytłoczony codziennymi problemami.
- Potrzeby przynależności – znane również jako społeczne lub przywiązania. W tym obszarze wartości mieszczą się kontakty interpersonalne z rodziną, partnerem, dziećmi, przyjaciółmi, znajomymi z pracy. Duże znaczenie ma także miłość, akceptacja, przywiązanie lub intymność seksualna. Brak interakcji, relacji międzyludzkich i poczucia przynależności może skutkować depresją lub samotnością. Natomiast obfitość miłości i wspólnoty często wspiera ludzi w trudnych czasach.
- Potrzeby szacunku i uznania – to one powodują wzrost samooceny, utrzymują poczucie wartości. Do tych wartości zalicza się uznanie, szacunek, zaufanie, sukces, potrzebę sławy, bycia unikalną jednostką oraz dominacji. Kiedy ktoś zna poczucie własnej wartości i jest pewny siebie, zyskuje psychologiczną wolność, aby być kreatywnym i rosnąć, a także być bardziej hojnym dla innych.
- Potrzeby samorealizacji – znane również jako motywacja do rozwoju. Na tym poziomie ważne są moralność, kreatywność, spontaniczność, brak uprzedzeń, akceptacja faktów i rozwiązywanie problemów. Liczą się wszystkie umiejętności, które umożliwiają rozwój osobisty. Według Maslowa samorealizujący się ludzie dokładnie postrzegają rzeczywistość. Mają poczucie podziwu, podziwu i wdzięczności na temat życia. Nie są egocentryczni, ale raczej skoncentrowani na problemie i skupieniu się na sposobach poprawy danego stanu, a nie na niedoborach. Są niezależnymi myślicielami i nie ulegają nadmiernemu wpływowi kultury ogólnej. Ich poczucie humoru nie jest sarkastyczne ani krzywdzące.
Zaspokojone potrzeby człowieka – przykłady
Poniżej możesz zobaczyć kilka przykładów zaspokojonych potrzeb na każdym z poziomów:
- fizjologiczne: na przykład codzienne jedzenie, picie i odpoczynek;
- bezpieczeństwa: zdobycie pracy, która zapewnia stały dochód lub zamieszkanie na strzeżonym osiedlu;
- przynależności: posiadanie grupy przyjaciół lub dołączenie do określonej grupy np. dyskusyjny klub czytelników;
- szacunku i uznania: osiągnięcie wyższego tytułu naukowego, zostanie lepiej wykwalifikowanym profesjonalistą w swojej branży, zdobycie nagrody;
- samorealizacji: zorganizowanie charytatywnej zbiórki na cel społeczny, uczestniczenie w akcjach pomocowych, pomoc osobom bezdomnym itp.
Piramida potrzeb Maslowa i jej praktyczne zastosowania
Piramida potrzeb Maslowa dała początek licznym badaniom w dziedzinie psychologii, a także odnalazła zastosowanie w praktyce. Jednak niektóre obszary życia i działalności człowieka przyjęły ją jako mechanizm promowania postępu. Dlatego też praktyczne zastosowanie hierarchii potrzeb można odnaleźć w każdym aspekcie życia.
- W firmach i organizacjach. Niezależnie od tego, czy są to instytucje publiczne czy prywatne, od pracowników zawsze wymaga się motywacji, a także umiejętności motywowania ludzi, dla których pracują. Na przykład, jeśli zarządza się siecią hotelową, konieczna jest wiedza, jak kierować usługami z myślą o indywidualnych potrzebach gości, a także ich oczekiwaniach. Zadaniem największych firm jest zadbanie o to, aby ich pracownicy mieli wszystko. Po części sukces tych korporacji polega na tym, że słyną z korzystnych warunków pracy, jakie mają zatrudnieni, co bezpośrednio wpływa na ich wydajność. Głównym powodem jest to, że poziom produktywności wzrasta, gdy jesteś szczęśliwy i zmotywowany do wykonywania dobrej pracy.
- W marketingu. Znajomość piramidy Maslowa przydaje się, aby określić, które produkty odniosą sukces na rynku. Konieczne jest jasne zrozumienie potrzeb konsumentów i nie tylko. To także narzędzie do projektowania reklamy z wykorzystaniem motywacji ludzi i osiągnięcia skutecznej strategii marketingowej.
- W rozwoju osobistym. Na poziomie indywidualnym teoria piramidy potrzeb Maslowa pozwala lepiej poznać samego siebie. Mówiąc ogólnie, ludzkie potrzeby są wspólne dla wszystkich, a ich zrozumienie jest niezbędne, jeśli chcesz czuć się szczęśliwym i spełnionym. Poprzez wyczerpujące przekraczanie poziomów piramidy możliwe jest robienie postępów i dążenie do samorealizacji.
- W edukacji. Każda osoba, która poświęca się tej dziedzinie, jest zobowiązana znać wymagania jednostek, które stara się edukować. Niezbędne jest poznanie zarówno podstawowych, jak i największych potrzeb ludzi. Z drugiej strony, ktoś, kto chce się wiele nauczyć, musi czuć się dobrze i mieć bodźce zachęcające do poszerzania wiedzy. Niezależnie od tego, jaki jest plan nauczania, nie powiedzie się, jeśli podstawowe potrzeby nie zostaną zaspokojone.
Jak widać, piramida potrzeb Maslowa ma wiele praktycznych zastosowań w różnych dziedzinach. Motywacja jest motorem, który napędza ludzi do osiągania swoich celów, nic więc dziwnego, że pomimo upływu lat, teoria ta nadal cieszy się dużym uznaniem.
Potrzeby człowieka a zaburzenia psychiczne
Zaniedbane zaspokajanie potrzeb z piramidy Maslowa może skutkować m.in.
- utratą radości życia,
- apatią,
- kryzysem egzystencjalnym,
- poczuciem beznadziejności,
- niską samooceną,
- nerwicą,
- kryzysem wiary,
- wyobcowaniem,
- trudnościami w znalezieniu pracy,
- brakiem sensu życia,
- nieumiejętnością odnalezienia własnej drogi życiowej,
- alienacją od ludzi,
- chorobą psychiczną.
Stany lękowe, depresyjne albo inne trudności natury psychologicznej mogą wynikać ze sfrustrowanych podstawowych potrzeb z piramidy Maslowa. Skorzystanie z pomocy psychologicznej w celu poprawy funkcjonowania i odkrycia, jaka potrzeba może być niezaspokojona i jak ją zaspokoić, jest fundamentem dla prawidłowego rozwoju człowieka. Zdarza się, że dziecko ma niezaspokojone podstawowe potrzeby fizjologiczne, dlatego cały czas jest niespokojne. Nastolatek nie ma poczucia przynależności, więc czuje odrzucenie. Z kolei dla dorosłego problemem może być niezaspokojona potrzeba samorealizacji, a dla osób starszych poczucie bezpieczeństwa.
Mówiąc najprościej, jeśli dziecku brakuje miłości, powinno być otoczone miłością. Jeśli komuś brakuje pewności siebie, należy mu okazywać szacunek, podziw itp. Chodzi o to, że pewne problemy psychiczne nie muszą mieć miejsca, a jeśli się pojawiają, to istnieją sposoby na odwrócenie ich skutków lub przynajmniej na poprawienie całej sytuacji. Czasami wystarczy z pomocą psychoterapeuty zrozumieć, jakie potrzeby pozostają niezaspokojone, by wiedzieć, gdzie należy ukierunkować swoje działania.
Jeśli czujesz, że czegoś w życiu Ci brakuje. Jeśli ktoś z Twoich bliskich dosłownie stanął w miejscu, wpadł w letarg i nie potrafi z niego wyjść. Jeśli masz poczucie niespełnienia. W tych i innych sytuacjach może pomóc psycholog.
