Kiedy mowa o przemocy większość ludzi myśli o agresji fizycznej i nadużyciach. Myślą o siniakach, skaleczeniach, „wypadkach” i pobytach na izbie przyjęć. Nie jest to jednak jedyna forma nadużyć. Istnieje kilka innych metod przemocy, których nie widać gołym okiem, a są oznaką znęcania się nad drugim człowiekiem. Jednym z nich jest przemoc psychiczna. Jak ją rozpoznać i jak uniknąć cierpienia z powodu wpływu nękania psychicznego?
Spis treści:
Przemoc psychiczna – czy mam z nią do czynienia?
Znęcanie psychiczne – przykłady
Przemoc psychiczna w związku – jakie są jej oznaki?
Jak udowodnić znęcanie psychiczne?
Znęcanie psychiczne – jak się bronić?
Jak terapia może pomóc w przemocy psychicznej?
Przemoc psychiczna – czy mam z nią do czynienia?
Kiedy ktoś znęca się nad Tobą fizycznie, oznaki takiej przemocy są oczywiste. Widać je fizycznie i trudno je błędnie zinterpretować. Stajesz się ofiarą nadużyć i przemocy domowej. Kiedy jednak ktoś znęca się nad Tobą psychicznie, może być zupełnie inaczej. Jeśli jesteś z osobą agresywną emocjonalnie, może być Ci bardzo trudno zidentyfikować znaki ostrzegawcze. Dzieje się tak dlatego, że sprawca przemocy psychicznej robi wszystko, by „wejść” do Twojej głowy i przekonać Cię, że ma rację co do swoich słów, bez względu na to, co mówi i jak się zachowuje.
W końcu tak naprawdę nie uważasz tego za nadużycie, ponieważ ulegasz manipulacji i przekonaniu, że to cała prawda. Możesz też ulec manipulacji, że nic takiego się nie wydarzyło, a rzeczywistość jest inna, niż Ty sądzisz. Ważne jest, aby rozpoznać negatywny wzorzec zachowania, który ma sprawca i zrozumieć, że przemoc psychiczna w rodzinie lub znęcanie się w szkole, w pracy itd. ma różne oblicza, także te, które dotyczą emocjonalnego wykorzystywania.
Czym jest przemoc psychiczna?
Przemoc psychiczna, znana również jako przemoc emocjonalna, przemoc werbalna lub znęcanie psychiczne, jest formą krzywdy psychicznej, która pojawia się, gdy jedna osoba naraża drugą osobę na szkodliwe, poniżające i uwłaczające słowa i/lub działania. Lata psychicznego znęcania się mogą w rezultacie prowadzić do emocjonalnej traumy oraz pogorszenia się stanu zdrowia psychicznego (zaburzenie lękowe, depresja lub zespół stresu pourazowego).
Przemoc psychiczna najczęściej jest jedną z form przemocy domowej. Występuje w związkach nastolatków i dorosłych np. w relacjach przyjaźni, związkach romantycznych, małżeństwach, relacjach ze współpracownikami, interakcjach z nieznajomymi, a nawet w relacjach rodzic-dziecko. Kiedy dana osoba jest wykorzystywana, gnębiona psychicznie lub zastraszana przez przyjaciół, lub współpracowników, powoduje to, że doświadcza ona wysokiego poziomu lęku, depresji i/lub narzuconej sobie izolacji. Co więcej, sprawia, że osoba maltretowana, dręczona czuje się nieudolna, nieważna, beznadziejna i bezwartościowa.
Znęcanie psychiczne – przykłady
Sama manipulacja i znęcanie się psychiczne są „sztuką” i wymagają dużego sprytu ze strony sprawcy przemocy. Z tego powodu przemoc psychiczna jest czasami trudna do zauważenia. Przykładem może być fakt, że emocjonalnie agresywne relacje często zaczynają się w kontekście obsesyjnej, odurzającej miłości, która na początku może wydawać się cudowna. W pierwszych etapach romantycznej relacji oprawca prawdopodobnie użyje czułych słówek, pięknych czynów, bombardowania miłością i pochlebstw, aby Cię wciągnąć w swoją sieć. Ale wkrótce nastąpią wyraźne zmiany w jego zachowaniu, co wpłynie na przebieg związku. Tak właśnie rodzi się przemoc psychiczna w związku.
Przykłady nękania psychicznego można podzielić na następujące sekcje:
Szantaż emocjonalny
- Emocjonalny dystans, zaprzestanie okazywania uczuć.
- Odwrócenie odpowiedzialności poprzez przeniesienie winy na Ciebie i odwołanie do Twoich „wad”.
- Wykorzystywanie Twoich wartości lub lęków przeciwko Tobie „Nazywasz siebie dobrą osobą, ale jesteś do niczego…”, „Spójrz na siebie, kto inny Cię zechce…”.
Nieuzasadnione oczekiwania, żądania
- Uczynienie Cię osobą odpowiedzialną za zaspokojenie potrzeb oprawcy.
- Wpadanie w złość, jeśli nie podzielasz jego przekonań lub opinii.
- Wymagania dotyczące poświęcania całego Twojego czasu i uwagi.
Podważanie ważności Twoich uczuć i obaw
- Lekceważenie Twoich uczuć i obaw: „Jesteś po prostu przewrażliwiona…”, „Twoja opinia nie ma sensu…”.
- Unieważnianie Twoich uwag: „Przesadzasz”.
- Próba określenia, jak „powinnaś” się czuć.
- Odmawianie wykonania danego działania.
- Próba wzbudzenia w Tobie poczucia winy.
Tworzenie niestabilnego otoczenia
- Nagłe zmiany nastroju i wybuchy emocji, które sprawiają, że nie wiesz, co Cię czeka za godzinę, dwie, kolejnego dnia.
- Wszczynanie kłótni o drobne rzeczy.
- Granie na Twoich emocjach i wprowadzanie w umysłową pułapkę poprzez używanie sprzecznych lub mylących stwierdzeń podczas nieporozumień.
Używanie ataków słownych
- Zawstydzające stwierdzenia, które umniejszają Twoją wartość: „Jesteś taka głupia”.
- Stosowanie strategii komunikacyjnych, które przypisują winę Tobie w poszczególnych działaniach: „To Twoja wina, że nigdy nie mamy pieniędzy, bo Twoja praca to dno”.
- Pogardliwe żarty lub stwierdzenia, które sugerują, że jesteś nikim.
- Wyzwiska i ubliżające teksty.
Korzystanie z taktyki kontroli
- Ciągła krytyka lub negatywne osądy dotyczące Twoich osobistych wyborów, przyjaciół lub zachowań.
- Izolowanie Cię od innych zdrowych relacji z rodziną i przyjaciółmi.
- Oskarżanie Cię o kłamstwa, oszustwa i/lub monitorowanie Twojej aktywności.
- Domaganie się kontrolowania Twoich ruchów, by wiedzieć, gdzie jesteś przez cały czas.
Znęcanie psychiczne – objawy
Przemoc psychiczna w związku, w domu, w pracy lub w innej relacji wiąże się z manipulacją i może sprawić, że cierpiący uwierzy, że jest bezwartościowy. Osoby, które doświadczają nękania psychicznego, mogą zmagać się z szeregiem niepokojących objawów emocjonalnych i fizycznych:
- wahania nastroju,
- smutek i depresja,
- brak poczucia własnej wartości,
- niepokój lub ciągłe uczucie strachu przed kontaktem z innymi ludźmi,
- strach przed sprawcą,
- strach przed uczęszczaniem do szkoły, pracy lub w inne miejsca, w których może być obecny oprawca,
- niemożność uwolnienia się od sprawcy
- poczucie wstydu,
- odsuwanie się od przyjaciół i rodziny,
- wycofanie się z codzienności,
- agresja i upusty złości wobec innych ludzi lub zwierząt domowych,
- jawne lub potajemne planowanie zemsty,
- próby zmiany swojego wyglądu lub życia, aby zadowolić oprawcę,
- problemy z zaufaniem,
- uczucia odrętwienia i przewlekłe zmęczenie,
- problemy z tożsamością seksualną lub funkcjonowaniem,
- retrospekcje lub koszmary związane z nękaniem,
- bezsenność i problemy ze snem,
- koszmary nocne,
- brak energii,
- nadmierna senność,
- problemy z pamięcią,
- nerwobóle,
- napięcie mięśni ze stresu,
- objawy zespołu stresu pourazowego.
Przemoc psychiczna w związku – jakie są jej oznaki?
Zakochanie się i powitanie nowego partnera w życiu zawsze przynosi zmiany. Do pewnego stopnia normalne jest duże zaangażowanie w związek w „fazie miesiąca miodowego”. Możesz naturalnie mieć mniejszą potrzebę i mniej czasu na spotkania z przyjaciółmi, realizowanie swoich pasji itd., bo skupiasz się w tym czasie na tworzeniu nowej więzi. Ale gdy związek trwa i mija tzw. miesiąc miodowy, zwykle pragniesz powrotu do „dawnego” świata. Chcesz wyjść do ludzi, pochwalić się swoją drugą połówką, podzielić zainteresowaniami, potrzebujesz też przestrzeni i pobycia tylko ze sobą.
Jeśli jednak Twój nowy partner tego nie akceptuje i zauważasz zmiany w jej/jego osobowości, prawdopodobnie masz powody do zmartwień. Niestety oznaki, że ktoś jest w związku emocjonalnie agresywnym, są często bardzo subtelne – zwłaszcza na początkowych etapach. A ze względu na złożoność przemocy psychicznej w związku, raczej nie od razu rozpoznasz, co się dzieje.
Niemniej osoby, które znęcają się psychicznie nad swoim partnerem, wykazują pewne schematy zachować. Przede wszystkim stosują wycofanie społeczne. Nie pozwalają Ci na kontakt z rodziną, przyjaciółmi, ograniczają Ci spędzanie z nimi czasu, a przy tym wzbudzają w Tobie poczucie winy, że dajesz od siebie za mało miłości. Poza tym mają potrzebę ciągłego kontrolowania partnera, gdy ten jest osobno. Rozmowy telefoniczne, pisanie wiadomości SMS, kontakt przez Messengera, a nawet określenie geolokalizacji pokazują, że ktoś pragnie przejąć nad Tobą kontrolę. Jawną oznaką przemocy psychicznej jest też niska samoocena drugiej strony i próba podbudowywania siebie krytyczną postawą wobec Ciebie. Toksyczni partnerzy nagle z uroczych i czułych stają się bardzo krytyczni wobec Ciebie, zmieniają mowę ciała, oczekują Twoich zapewnień o swoim uroku osobistym, wdzięczności za wszystko, a sami nie mają Ci nic miłego do powiedzenia.
Jeśli zauważysz którykolwiek z tych objawów, a przy tym zachowania te będą się nasilać, spróbuj zachęcić partnera do jak najszybszego szukania profesjonalnego wsparcia, zanim Ty staniesz się ofiarą, która będzie potrzebować pomocy psychologa.
Sprawdź także: Gaslighting co to znaczy? Gaslighting jak udowodnić?
Jak udowodnić znęcanie psychiczne?
Przemoc psychiczna nie pozostawia widocznych blizn, co czasami ułatwia z jednej strony jej tolerowanie, a z drugiej ukrywanie. Łatwiej jest oprawcy udowodnić pobicie niż wyzwiska. Jednak nie jest to niemożliwe i za znęcanie psychiczne sprawca też może zostać ukarany. Wystarczy zebrać dowody w postaci m.in.
- Zeznań świadków – każdy, kto widział lub słyszał, jak traktuje Cię oprawca, może złożyć zeznania obciążające oskarżonego.
- Dokumentacji z „Niebieskiej Karty” – osoby, które doświadczają przemocy domowej, mogą złożyć zeznania na policji i przystąpić do procedury „Niebieskiej Karty”, która ma na celu pomoc osobom pokrzywdzonym różnymi formami przemocy.
- Nagrania, zdjęcia, wydruki SMS, wiadomości e-mail itd. – wszystko, co świadczy o przejawach agresji, groźbach, wyśmiewaniu, poniżaniu, ubliżaniu itp. jest dowodem w sprawie.
- Dokumentacji z procesu leczenia psychiatrycznego, wizytach w poradniach psychologicznych, zaświadczeniu o korzystaniu z pomocy psychologa, opinia biegłego psychologa itd.
Takie dowody wraz z Twoimi zeznaniami będą podstawą wymierzenia sądowej sprawiedliwości.
Znęcanie psychiczne – jak się bronić?
Przede wszystkim musisz znaleźć czas na spędzanie go z dala od oprawcy i spotkać się z ludźmi, którzy cię kochają i wspierają. Unikaj izolowania się, ponieważ pogorszy to Twój stan psychiczny. Zdrowa sieć bliskich osób pomoże Ci mówić prawdę i odważyć się na zmiany. Poza tym:
- Zaakceptuj fakt, że to nie Ty odpowiadasz za wszelkie nadużycia i zachowania oprawcy.
- Przestań się obwiniać.
- Nie angażuj się w słowne utarczki.
- Wyjdź z toksycznego związku lub usuń się z dala od ludzi, którzy źle na Ciebie wpływają.
- Uczyń swoje zdrowie psychiczne i fizyczne priorytetem.
- Daj sobie czas na uzdrowienie.
- Zbuduj sieć wsparcia. Porozmawiaj z przyjacielem, rodziną lub psychologiem.
Jak terapia może pomóc w przemocy psychicznej?
Przemoc psychiczna może mieć niszczące konsekwencje. Nie tylko poważnie wpłynie na jakość Twojego życia, ale w dłuższej perspektywie może również prowadzić do różnych problemów ze zdrowiem psychicznym: zaburzeń lękowych, zespołu stresu pourazowego, a nawet depresji. Jeśli jesteś w związku, w którym dochodzi do psychicznego znęcania się nad Tobą, Twoimi dziećmi lub innymi bliskimi Ci osobami, możesz obawiać się powiedzenia o wszystkim swoim przyjaciołom i rodzinie.
Terapia u psychologa zapewnia bezpieczną, nieoceniającą przestrzeń, w której możesz odnaleźć siebie, zrozumieć to, co się z Tobą dzieje i podążać najlepszą drogą naprzód. Osoby, które doświadczyły długotrwałej przemocy emocjonalnej, często mają trudności z ponownym zaufaniem. To są wszystkie kwestie, które możesz przepracować w czasie terapii, aby patrzeć z nadzieją w przyszłość i budować spełnione życie – wolne od terroru, poczucia winy i wstydu.
Wpis blogowy nie jest artykułem naukowym. Ma jedynie charakter informacyjny i nie zastąpi konsultacji ze specjalistą.
