Ludzie mają tendencję do myślenia o przywiązaniu jak o czymś negatywnym. Jak o czymś, od czego trzeba uciec i trzymać się z daleka. Z pewnością słyszałeś zdanie „uwolnij się od przywiązań od matki” lub podobne. Ale co, jeśli powiem Ci, że przywiązanie może być pozytywne? A co, jeśli dowiesz się, że dobre przywiązanie jest konieczne? W tym artykule przekonasz się, dlaczego tak jest, a dodatkowo zagłębisz się w temat rodzajów przywiązań i tego, jak wpływają one na życie.
Spis treści:
Teoria przywiązania Johna Bowlby’ego
Czym charakteryzuje się teoria przywiązania?
Style przywiązania według teorii Bowlby
Jak rozpoznać lękowo-ambiwalentny styl przywiązania?
Unikowy styl przywiązania – jak wygląda?
Czym odznacza się zdezorganizowany styl przywiązania?
Jak styl przywiązania wpływa na dorosłe życie?
Czym jest przywiązanie?
Przywiązanie można zdefiniować jako głęboką i trwałą więź emocjonalną między dwojgiem ludzi. Takie relacje charakteryzują się poszukiwaniem bliskości drugiej osoby i poczuciem bezpieczeństwa. Ogólnie rzecz biorąc, przywiązanie odnosi się do sposobu, w jaki wchodzisz w interakcję z osobami, z którymi nawiązujesz głębokie więzi emocjonalne. Podstawowym ogniwem, które ludzie tworzą w swoim życiu, są relacje z pierwszymi opiekunami. Zwykle jest to więź tworzona z matką lub ojcem. Dlatego można zdefiniować przywiązanie jako więź, która powstaje między dzieckiem a jego rodzicem lub głównym opiekunem.
Okazuje się, że ta kwestia nie pozostaje bez echa w życiu dorosłym. Sposób, w jaki zarządzasz swoimi emocjami lub odnosisz się do siebie, Twoje lęki, wybór partnera lub sposób wyrażania się, są bezpośrednio związane z rodzajem przywiązania, które rozwinąłeś w okresie dzieciństwa. Wczesne doświadczenia i doznania pozostawiają bardzo głęboki ślad w późniejszym okresie. To właśnie w pierwszych dwóch latach życia na znaczeniu zyskują wzorce przywiązania między dzieckiem a rodzicami. W zależności od tego, jak wyglądają te pierwsze doświadczenia z otaczającym otoczeniem, tworzysz sposób widzenia świata i interakcji z nim.
Jeśli ta relacja opiera się na bliskości i trosce, jest wiele szans, że osoba, dorastając, będzie się zdrowo rozwijać. Natomiast jeśli rodzice zaniedbują tę opiekę, to dziecko ma problemy zdrowotne i może nie przeżyć. To dlatego ludzie są biologicznie przygotowani do tworzenia tej ważnej więzi z tymi, którzy ich otaczają i troszczą się o nich. Zobacz jakie to ważne! W dzieciństwie jesteś od kogoś zależny, kto później wpływa na Twoje życie. Pomyśl również o swoich dzieciach, jeśli je masz. Jak myślisz? Czy Twoja opieka nad nimi jest wystarczająca? Czy rzeczywiście robisz wszystko, by Wasza relacja wpłynęła pozytywnie na jego dorosłość?
Teoria przywiązania Johna Bowlby’ego
Psychiatra dziecięcy i psychoanalityk John Bowlby jako pierwszy sformułował teorię przywiązania, badając relację i więź nawiązaną między dzieckiem a matką. Stworzył ją w latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych XX wieku i wniósł wielki wkład w pracę nad relacjami rodzic/opiekun-dziecko. Stwierdził, że zarówno odporność nieletnich, jak i ich zachowanie oraz późniejszy rozwój emocjonalny są bezpośrednio związane z rodzajem więzi, jaką dzieci nawiązują z rodzicami we wczesnych latach swojego życia.
Na nieletnich wpływa więź utworzona w pierwszym okresie ich życia. W tym sensie rodzaj relacji, jaki nawiązuje się między kilkumiesięcznym dzieckiem a jego opiekunem, decyduje o jego zachowaniu i późniejszym rozwoju emocjonalnym. Styl przywiązania utrwalony w dzieciństwie może być widoczny w lękach lub niepewności dorosłego oraz w sposobie radzenia sobie z nimi. Bowlby zdefiniował przywiązanie jako „każdą formę zachowania, którego efektem jest osiąganie lub utrzymywanie przez daną osobę bliskości w stosunku do innej, odróżnianej i preferowanej jednostki”.
Czym charakteryzuje się teoria przywiązania?
Bowlby uważał, że przywiązanie ma cztery charakterystyczne cechy:
- utrzymanie bliskości: to pragnienie bycia blisko tzw. figury przywiązania, czyli osoby, z którymi w dzieciństwie nawiązano najbliższą więź (matka, ojciec, babcia, dziadek lub każdy inny opiekun);
- bezpieczna przystań: powrót do figury przywiązania dla wygody i bezpieczeństwa w obliczu strachu lub zagrożenia;
- bezpieczna baza: figura przywiązania działa jak bezpieczna baza, z której dziecko może odkrywać otaczające go środowisko;
- lęk separacyjny: to niepokój, który pojawia się przy braku figury przywiązania.
Teoria przywiązania – 3 podstawowe idee
Badacz opracował również trzy podstawowe idee dotyczące teorii przywiązania. Po pierwsze, zasugerował, że kiedy dzieci wychowywane są w przekonaniu, że ich główny opiekun będzie dla nich dostępny, są mniej skłonne do odczuwania strachu. Po drugie, wierzył, że zaufanie to kształtuje się w krytycznym okresie rozwoju, zwłaszcza we wczesnym dzieciństwie. Oczekiwania, które powstają w tym okresie, zwykle pozostają względnie niezmienione przez resztę życia danej osoby. Dlatego tak ważne jest przywiązanie. Na koniec zasugerował, że te oczekiwania, które się tworzą, są bezpośrednio związane z doświadczeniem. Oznacza to, że przeszłe wydarzenia wpływają na teraźniejsze nadzieje. Na przykład dziecko, które otrzymało kilka razy odpowiednią troskę, w każdej kolejnej sytuacji będzie oczekiwało takiego samego schematu działania.
Teoria przywiązania wyjaśnia, że przywiązanie niemowlęcia do rodzica opiera się na utrzymaniu bliskości, potrzebie bezpiecznego schronienia, w którym można szukać komfortu, gdy pojawia się strach lub niebezpieczeństwo. Jednak nie zawsze te potrzeby są zaspokojone. Nie każdy ma przy sobie opiekunów, na których może polegać. Dlatego w zależności od tego, w jaki sposób zadbano o te wszystkie potrzeby, można wyróżnić style przywiązania, nad którymi pracowała współpracowniczka Bowlby’ego, Mary Ainsworth. Bezpieczny, unikający i lękowo-ambiwalentny styl przywiązania. W późniejszym czasie został dodany styl zdezorganizowany. Zaraz dowiesz się więcej, czym charakteryzuje się każdy z nich.
Kiedy powstaje przywiązanie?
Przywiązanie zaczyna się rozwijać już w łonie matki. Potem dziecko płacze lub uśmiecha się, by przyciągnąć uwagę osób, które się nim opiekują. Wtedy od razu widać, kto jest, kto służy, pomaga i kto będzie. Można powiedzieć, że rozwój przywiązania trwa od momentu narodzin do około 3. roku życia. Jednak jego rodzaj może się zmieniać w ciągu życia w zależności od rodzaju nawiązywanych relacji.
Bowlby wyróżnił cztery fazy, podczas których kształtują się typy przywiązania.
- Pierwszy etap: trwa od urodzenia i kończy się między ósmym a dwunastym tygodniem życia. Wówczas zachowanie dziecka jest jednakowe do wszystkich osób z jego otoczenia, ponieważ jeszcze nie rozróżnia, kto jest bliski, a kto obcy.
- Drugi etap: od drugiego/trzeciego miesiąca życia do szóstego/dziewiątego miesiąca życia. Wtedy niemowlę powoli zaczyna rozpoznawać swoich rodziców lub opiekunów i zaczyna odczuwać lęk przed nieznajomi.
- Trzeci etap: od szóstego/dziewiątego miesiąca życia do końca drugiego roku życia. W tym okresie zaczynają tworzyć się wzorce przywiązania. Pojawia się coraz więcej zachowań, które mają utrzymać bliskość z rodzicem lub opiekunem.
- Czwarty etap: zaczyna się w trzecim roku życia. Dziecko bierze pod uwagę plany, intencje i zachowania rodzica lub opiekuna. Zaczyna pojmować złożoność świata, rozumieć relacje z innymi.
W miarę dojrzewania autonomia człowieka zwiększa się, a jego zależność od rodziców znacznie się zmniejsza. Jednak przywiązanie nigdy nie znika. W rzeczywistości, w wieku dorosłym, ta więź zostaje przywrócona w innych relacjach, na przykład z przyjaciółmi lub partnerem. Oznacza to, że sposób, w jaki zwiążesz się z opiekunami w dzieciństwie, może determinować Twoje dorosłe życie.
Style przywiązania według teorii Bowlby
Warto przyjrzeć się bliżej temu, jak wygląda każdy typ przywiązania.
Bezpieczny styl przywiązania?
Ten rodzaj przywiązania charakteryzuje się bezwarunkowością: dziecko wie, że jego opiekun go nie zawiedzie. Czuje się kochane, akceptowane i doceniane. Według Bowlby’ego ten rodzaj przywiązania zależy w dużej mierze od konsekwencji opiekuna w zapewnianiu opieki i bezpieczeństwa. Powinna to być osoba uważna i zatroskana o komunikację z noworodkiem, a nie tylko zainteresowana zaspokojeniem potrzeb dziecka w zakresie pielęgnacji i karmienia. Opiekunowie muszą być dostępni zawsze wtedy, gdy tego potrzebuje, a opieka jest szybka. Na przykład dziecko płacze, a matka, ojciec lub jego główny opiekun szybko przychodzi zobaczyć, co się dzieje i zaspokoić potrzeby malucha. Ważne jest również okazywanie uczuć, rozmowa, zabawa, krótko mówiąc, spędzanie czasu ze swoją pociechą.
W ten sposób maluszek czuje, że jego potrzeby związane z tymi lub tymi głównymi postaciami są zaspokojone, a zatem czuje się zadbane i bezpieczne. Wie, że jeśli coś mu się stanie, ktoś przyjdzie, żeby poczuł się lepiej. Oczywiście minusem jest to, że takie postępowanie wiąże się z niemal całkowitym zaangażowaniem ze strony opiekuna. To może być trudne dla niektórych osób, zwłaszcza takich, które nie rezygnują z pracy zawodowej.
Konsekwencją rozwinięcia bezpiecznego stylu przywiązania we wczesnym dzieciństwie jest to, że chłopiec lub dziewczynka rozwijają pozytywną koncepcję własnej osoby, a także mają większą stabilność emocjonalną. Są to dzieci, które wykazują duże poczucie bezpieczeństwa podczas eksploracji swojego środowiska. Chociaż na początku mogą tęsknić za głównym opiekunem, ta niepewność spowodowana nieobecnością ojca lub matki zwykle nie trwa długo. Ostatecznie dostosowują się i dobrze odnajdują w nowych sytuacjach.
Jak rozpoznać lękowo-ambiwalentny styl przywiązania?
W psychologii „ambiwalentny” oznacza wyrażanie sprzecznych emocji lub uczuć, co często wywołuje udrękę. Dlatego w przypadku przywiązania lękowo-ambiwalentnego dziecko nie ufa swoim opiekunom i ma ciągłe poczucie niepewności. Raz czuje się bezpiecznie, a kiedy indziej nie ma na kogo liczyć. Lękowo-ambiwalentny styl przywiązania pojawia się u dzieci, u których główni opiekunowie zaspokajali ich potrzeby i zwracali na nie sporadycznie uwagę. Jednak czasami mogły liczyć na pomoc szybko, a innym razem nie.
Wyobraź sobie na przykład, że jest noc. Nagle słychać płacz. Rodzice myślą, że jeśli wstaną do dziecka za każdym razem, gdy zapłacze, nigdy nie nauczy się spać spokojnie. Cóż, maluch płacze albo dlatego, że jest głodny, albo potrzebuje zmiany pieluchy, albo po prostu brakuje mu ciepła mamy lub taty. Po dłuższej chwili rodzic zagląda do pokoju dziecka, mówi „nie płacz, trzeba spać”, bierze malca na ręce i próbuje ukołysać malucha do snu. Albo czeka, aż sam przestanie płakać i zagląda dopiero przy kolejnej takiej sytuacji. To powtarza się wielokrotnie. Opiekunowie raz przychodzą szybciej, raz wolniej, obdarzają uczuciem, próbują uspokoić itp. Problem polega na tym, że dziecko uczy się, że tylko czasami jego potrzeby są zaspokajane.
Kończy się to wychowaniem osób, które są niepewne swoich rodziców i zwracają się do nich z niepokojem. Męczą się w sytuacjach, gdy potrzebują pomocy. Objawia się to przejawami gniewu, wściekłości i wybuchami niekontrolowanego płaczu.
Unikowy styl przywiązania – jak wygląda?
Unikający styl przywiązania występuje u dzieci, u których kontakt z głównymi opiekunami jest niewielki. Rodzice mogą zaspokoić potrzeby fizjologiczne malca, ale nie afektywne. Nie przywiązują dużej wagi do emocjonalnej części wychowania. Kiedy dziecko płacze, opiekun idzie do niego, ale po to, by je nakarmić, zmienić pieluchę, bez uwzględnienia emocjonalnych lub społecznych potrzeb malucha.
Dzieci z przywiązaniem unikowym założyły, że nie mogą liczyć na swoich rodziców, co powoduje u nich cierpienie. Wykazują więc różne zachowania dystansujące. Na przykład nie płaczą, gdy są oddzielone od opiekuna, interesują się tylko swoimi zabawkami i unikają bliskiego kontaktu. Często mają słabą świadomość swoich emocji, w tym zdolność do ich tłumienia. Zwykle wydają się całkiem niezależnymi chłopcami lub dziewczętami o dużej autonomii, ale tylko dlatego, że zrozumieli, iż muszą stawić czoła pewnym sytuacjom bez wsparcia. Ich opiekunowie są wrogo nastawieni, chłodni, sztywni w interakcjach i niewrażliwi w postrzeganiu i reagowaniu na potrzeby dziecka.
Czym odznacza się zdezorganizowany styl przywiązania?
Zdezorganizowany styl przywiązania pojawia się u dzieci wychowanych w środowisku zaniedbania, w domach, w których potrzeby żywieniowe lub higieniczne są zaspokajane nieregularnie. Tam, gdzie kontakt z głównymi opiekunami jest prawie zerowy. Zwykle pojawia się w środowiskach rodzicielskich, w których występują między innymi uzależnienia, fizyczna lub emocjonalna przemoc, lub braki ekonomiczne.
Cechy behawioralne tego typu przywiązania przejawiają się już u niemowląt. Na przykład można zauważyć, że kiedy malec widzi pojawiającą się postać matki, jest niespokojny, unika kontaktu wzrokowego. Starsze dzieci uciekają, a nawet płaczą. Konsekwencje rozwoju w tego typu środowisku mogą być różnorodne, ale oczywiście nie są pozytywne. W wielu przypadkach kończą się wkroczeniem na drogę przestępstwa od bardzo młodego wieku.
Jak styl przywiązania wpływa na dorosłe życie?
Jakość przywiązania będzie determinować zarówno model psychiczny osoby dorosłej, jak i jej relacje z innymi, lęki czy sposób zarządzania emocjami.
Bezpiecznie przywiązani dorośli:
- mają zaufanie do innych;
- nawiązują długotrwałe relacje;
- są pewni siebie;
- czują się komfortowo, dzieląc się uczuciami z ludźmi, którym ufają;
- potrafią szukać wsparcia społecznego.
Dorośli z przywiązaniem lękowo-ambiwalentnym:
- niechętnie podchodzą do innych;
- martwią się, że partner ich nie kocha;
- są przygnębieni, gdy związek się kończy;
- boją się porzucenia lub samotności;
- angażują się w relacje uzależnienia emocjonalnego.
Osoby dorosłe z przywiązaniem unikającym:
- mogą mieć problemy z intymnością i bliskimi związkami;
- wkładają niewiele emocji w relacje społeczne i romantyczne;
- wykazują niechęć lub niezdolność do dzielenia się myślami lub uczuciami z innymi;
- uciekają, gdy ktoś oferuje im pomoc;
- unikają mówienia o emocjach;
- bardzo cenią sobie niezależność.
Dorośli ze zdezorganizowanym stylem przywiązania:
- boją się odrzucenia;
- są niestabilni emocjonalnie;
- mogą zachowywać się sprzecznie z tym, co czują;
- odczuwają niepokój i lęk;
- mają trudności w zaufaniu innym;
- zachowują się nieprzewidywalnie.
Style przywiązania test
Czy zauważyłeś powtarzające się wzorce w wyborze partnerów? Czy zastanawiałeś się kiedyś, dlaczego zawsze postępujesz w ten sam sposób? Czy stajesz się zazdrosny? Czy masz tendencję do angażowania się w związek bardziej niż druga strona? Uciekasz, gdy napotykasz problemy? Możesz sprawdzić, jakie towarzyszą Ci style przywiązania. Test znajdziesz na stronie https://www.idrlabs.com/pl/styl-przywiazania/test.php. Aczkolwiek pamiętaj, że należy go traktować z przymrużeniem oka, bo nic nie zastąpi profesjonalnych narzędzi diagnostycznych stosowanych przez psychologa.
Dlatego, jeśli dostrzegasz u siebie wzorce zachowań, które są niezdrowe lub negatywnie wpływają na Twoje zdrowie psychiczne, warto bliżej przyjrzeć się kwestii tego, jak przywiązujesz się i nawiązujesz więź z innymi ludźmi. Pomocne może być zrozumienie, czym są style przywiązania i zbadanie rodzaju, jaki nawiązałeś z głównym opiekunem w dzieciństwie. Oczywiście najlepiej to zrobić z pomocą psychologa.
Pamiętaj, że test dostępny w sieci nie jest profesjonalnym narzędziem, a wpis blogowy nie jest artykułem naukowym. Ma jedynie charakter informacyjny i nie zastąpi konsultacji ze specjalistą.
