Tolerancja postrzegana jako postawa, zdolność lub wartość to pojęcie, które ma wiele niuansów. Dla jednych jest to akt uległości, akceptacji, a dla innych szacunek do drugiego człowieka. Ale do jakiego stopnia powinniśmy być tolerancyjni? Czy istnieje zdrowa granica między tym, co powinniśmy zaakceptować bez konfliktów, a tym, czemu powinniśmy aktywnie się opierać? Dlaczego tak ważne dziś jest bycie tolerancyjnym człowiekiem? Dowiedz się więcej.
Spis treści:
Tolerancja a akceptacja – czy oznaczają to samo?
Tolerancja w Polsce – jak wygląda?
Skąd bierze się brak tolerancji?
Jak być bardziej tolerancyjnym?
Czym jest tolerancja?
Tolerancja pochodzi od łacińskiego słowa „tolerantia”, które oznacza znosić lub tolerować. Pierwotnie odnosiło się do tego, że nawet jeśli coś nie pasuje do kogoś mentalnie lub emocjonalnie, musi cierpliwie w tym wytrwać. W zasadzie nie ma innego wyjścia, może tylko przyznać się do tego i to zaakceptować. Nieważne, czy jest to pogląd, zachowanie, osoba, czy rzecz. Jednak w ostatnich latach koncepcja tolerancji jest bliższa rozważaniom i akceptacji. Określa bardziej stopień przyjęcia przeciwstawnego elementu, czy to kulturowego, etnicznego, religijnego, czy społecznego.
Tolerancja nie oznacza jednak przymusu. Nie chodzi o to, że musisz znosić czegoś, co powoduje Twój ból, niepokój, napięcie lub pozbawia emocjonalnego, fizycznego, intelektualnego rozwoju. Ale jeśli wiedząc, że ludzie wokół Ciebie mają prawo do wyrażania siebie, do działania i do innych motywacji, nie negujesz ich zachowań i pozwalasz sobie na życie bez osądzania innych, jesteś osobą tolerancyjną.
Tolerancja a akceptacja – czy oznaczają to samo?
Niektórzy na pytanie, co to jest tolerancja, odpowiadają, że jest to akceptacja drugiego człowieka, jego poglądów, zachowań, religii itp. Na co dzień terminy te są zwykle uważane za synonimy i pozornie sprawiają, że osiągnięcie tego pierwszego jest możliwe za sprawą tego drugiego. Jednak warto pamiętać, że między tymi pojęciami istnieją duże różnice. W kontekście relacji międzyludzkich oznaczają one znacznie więcej niż postawę czy względy wobec drugiego człowieka.
Można przyjąć za pewnik, że tolerancja wiąże się z postawą dopuszczania do siebie istnienia odmienności, pozwalania jej istnieć, nawet jeśli nie podzielasz lub nie aprobujesz danego stanowiska. Z drugiej strony akceptacja warunkuje brak sprzeciwu lub oporu, otwarty odbiór. Dlatego tolerowanie wiąże się również z wydawaniem osądu wartościującego o czymś lub kimś. Można tolerować bez akceptacji. Jednak ta postawa określa jakość Twojej relacji z innymi.
Ostatecznie akceptacja oznacza otwarcie na nowe możliwości, kontynuację dialogu, uczenie się na doświadczeniu drugiego. Tolerancja jest znacznie bardziej związana z prawami człowieka i dlatego zapewnia ludziom prawdziwy rozwój. Jest aktywnym dążeniem do zrozumienia innych. Akceptacja jest bardziej teoretyczna, nie pozwala rozwijać się w kilku wymiarach, z góry zakłada, że coś jest takie, jakie jest i nie warto się tym interesować.
Tolerancja w Polsce – jak wygląda?
Z punktu widzenia psychologii społecznej tolerancja to umiejętność życia z ludźmi, którzy znacząco różnią się od siebie, czy to ze względu na cechy fizyczne, wartości, upodobania czy ideologie. Tym samym tolerancja jest elementem zachowań prospołecznych, gdyż działa na rzecz utrzymania spójnego społeczeństwa bez większych wewnętrznych sporów. Tak więc nietolerancja powstaje, gdy ludzie wchodzą w dynamikę zachowań, w której ktoś „odmienny” jest postrzegany jako część „obcej” rzeczywistości. Nietolerancja jest zwykle spowodowana nieznajomością przyczyny lub lękiem przed zrozumieniem zachowania drugiej osoby.
Czy Polacy to tolerancyjny naród? Niestety, nie! Zwłaszcza jeśli chodzi o osoby o odmiennej orientacji seksualnej oraz obcokrajowców o innym kolorze skóry. Po raz kolejny w 2021 roku Polska znalazła się na ostatnim miejscu krajów Unii Europejskiej w rankingu ILGA Europe, mierzącym równouprawnienie społeczności LGBTI. Homofobia w Polsce jest bardzo widoczna, co jest niezwykle przerażające. Każdy człowiek zasługuje na szacunek, z którym nierozerwalnie łączy się tolerancja. Jeśli więc nie szanujesz drugiej osoby ze względu na jej wygląd, styl życia czy poglądy, nie możesz mówić o tolerancji.
Skąd się bierze brak tolerancji?
Jeżeli tolerancja ma być pozytywnym procesem, musi uwzględniać kilka czynników:
- chęć udzielenia i nawiązania relacji wymiany,
- utrzymanie stosunku słuszności podjętej przez kogoś decyzji,
- spotkanie i ustalenie priorytetów wspólnych interesów,
- możliwość swobodnego wypowiadania i demonstrowania sprzeczności i różnic.
Czynniki te zapewniają, że tolerancja nie jest aktem uległości, ale świadomą decyzją. Jednak gdy te czynniki się manifestują, zwykle pojawia się pewna sprzeczność. Ludzie nie chcą być tolerancyjni po prostu ze strachu lub dlatego, że są zbyt sztywni w swoich wzorach zachowań, myślenia i ocenie innych.
Każdy człowiek ma własne granice tolerancji. W tym sensie jest to pewnego rodzaju strefa najbliższego rozwoju, czyli przestrzeń, która nie została jeszcze zagospodarowana, ale do której można dotrzeć z pomocą innych osób. Ta strefa najbliższego rozwoju będzie mniej lub bardziej zawężona w stosunku do uprzedzeń, nawyków, stereotypów lub przekonań, które posiada każda osoba oraz sztywności lub elastyczności jej myślenia.
Dlatego zachowanie tolerancyjne może manifestować się „tu i teraz”, ale może też objawić się dopiero jutro lub pojutrze, ponieważ warunki otoczenia (lub samej osoby) nagle ulegną zmianie. Czasami do nabrania tolerancyjnej postawy potrzeba czasu, zrozumienia i otwartości. Brak tolerancji to nie tylko postawa ukształtowana przez wiedzę lub jej brak. Istnieje również bardziej instynktowny składnik: strach przed nieznanym. Chodzi o ludzi instynkt, który próbuje zachować starodawne zasady lub archetypowe wierzenia. Ten odruch jest tym samym, który prowadzi człowieka do odrzucenia okrucieństw, wojny, znęcania, przestępstw. Można więc powiedzieć, że nietolerancja nie zawsze jest równoznaczna z oporem lub niechęcią. Często jest po prostu niewiedzą i brakiem elastyczności.
Typy tolerancji
Można mówić o kilku rodzajach tolerancji, zgodnie z konkretną dziedziną, której każdy z nich dotyczy.
- Tolerancja religijna: to, co odnosi się do przyzwolenia państwa na praktykowanie religii innej niż oficjalna lub do akceptacji przez społeczeństwo wartości mniejszości etnicznych, lub religijnej tradycji.
- Tolerancja obywatelska: w tym przypadku odnosi się do akceptacji praktyk i zachowań uznanych za sprzeczne z etyką lub moralnością wspólnoty, która sprawuje kontrolę społeczną. Zasadniczo jest to zachowanie, które jest postrzegane z niechęcią, ale jest akceptowane, ponieważ nie ma realnej alternatywy.
- Tolerancja polityczna: wiąże się ze współistnieniem różnych sił ideologicznych w ramach tego samego państwa, z których jedne korzystają z rządu, a inne z opozycji. Odmienne stanowiska w obliczu tolerancji nie mogą prowadzić do gwałtownych konfrontacji, prześladowań lub delegalizacji, zwłaszcza ze strony tych, którzy sprawują władzę polityczną.
- Tolerancja różnorodności seksualnej: to przykład tolerancji do szanowania i akceptowania preferencji seksualnych innych ludzi bez osądzania i obrażania. W takich przypadkach należy podkreślić miłość i uczucie, które istnieją między dwojgiem ludzi, niezależnie od orientacji seksualnej.
Oprócz powyższych duże znaczenie ma także tolerancja w miejscu pracy, w szkole, dla osób niepełnosprawnych oraz ze względu na różnorodność kulturową.
Jak być bardziej tolerancyjnym?
Tolerancja jest wartością, która pozwala osiągnąć otwartość na drugiego człowieka, zrozumieć i docenić jego stanowisko, nie myśląc o nim jako o zagrożeniu dla siebie. Jest nierozerwalnie związana z empatią, wczuwaniem się w sytuacje innych i zrozumieniem postępowania osób trzecich. Jednak tolerancja nie oznacza akceptowania wszystkiego, ponieważ są myśli, postawy i zachowania, które wywołują szkodliwe skutki dla człowieka, a więc nie wszystko musi być tolerowane.
Mimo wszystko w obecnych społeczeństwach, w których obfituje agresywność, przemoc i poniżanie, warto poznać wskazówki, które pomagają stać się bardziej tolerancyjnym człowiekiem. Oto najważniejsze.
- Słuchaj argumentów, bądź otwarty na opinie inne niż własne.
- Nie osądzaj i nie oceniaj. Wykaż odrobinę ciekawości na nowe i nieznane dla Ciebie sprawy.
- Zmień swoje uprzedzenia, zaakceptuj ważność innego stylu bycia, wyglądu lub poglądów.
- Uświadom sobie swoje błędy i niedoskonałość niektórych życiowych wizji.
- Nie narzucaj innym swoich poglądów.
- Akceptuj stanowiska innych, nawet jeśli początkowo ich nie podzielasz.
- Bądź cierpliwy wobec innych i wobec siebie.
- Pracuj nad empatią i rozumieniem innych ludzi.
- Zrozum, że Twoje wizje nie są obiektywne, mogą być nawet bardzo stronnicze.
- Odrzuć negatywne i pełne uprzedzeń myślenie o ludziach innego koloru skóry, orientacji seksualnej, poglądów politycznych itd.
- Przyjmij postawę otwartego i aktywnego słuchania.
- Pytaj, wykaż zainteresowanie, poznaj nieznany Ci świat drugiego człowieka.
Pamiętaj, że poszukiwanie prawdy w tolerancji staje się procesem zjednoczenia, pojednania i wzajemnego szacunku. Dzięki niemu będziesz czerpać więcej z pozyskiwania prawdziwej wiedzy u źródła i budowania autentycznej rzeczywistości wokół siebie.
Jeśli jesteś zainteresowany profesjonalnym wsparciem zespołu psychologów, skontaktuj się z nami. Czasami brak tolerancji jest tak duży, że wywołuje wewnętrzną frustrację. Jest to uczucie irytacji, depresji, niepokoju, udręki i/lub złości, które pojawia się, gdy nie możesz uzyskać tego, czego chcesz lub sprzeciwiasz się temu, co jest niezgodne z Twoimi poglądami. Niska tolerancja dla innych oraz powodowana nią frustracja mogą znacząco obniżyć jakość Twojego życia. Mogą też odseparować Cię od życia towarzyskiego i wykluczyć z niektórych aspektów kariery zawodowej. Dlatego psychoterapeuci pomagają osobom z brakiem tolerancji w zrozumieniu swojej postawy, dotarciu do jej źródeł i zrozumieniu tego, czym warto kierować się w życiu.
Konsultację możesz zrealizować także z psychologiem online. Zapraszamy do kontaktu!
