Zmęczenie to stan znany chyba każdemu. Można je odczuwać z najróżniejszych powodów: stresująca praca, wysiłek fizyczny wykraczający poza normy, niewyspanie, a nawet przeziębienie lub inna choroba. Ale w przeciwieństwie do tego typu doznań, ciągłe zmęczenie nie ma tak oczywistego pochodzenia i często może być trudne do zdiagnozowania. Dowiedz się, co oznacza chroniczne zmęczenie i senność oraz jak sobie z tym poradzić.
Spis treści:
Czym jest ciągłe zmęczenie i osłabienie organizmu?
Ciągłe zmęczenie i senność – oznaki i objawy zmęczenia chronicznego
Chroniczne zmęczenie – przyczyny
Przyczyny przewlekłego zmęczenia a choroby organizmu
Ciągłe zmęczenie i brak energii – jakie badania?
Chroniczne zmęczenie – leczenie, jak sobie poradzić?
Czym jest ciągłe zmęczenie i osłabienie organizmu?
W dzisiejszych czasach często słyszy się, że ktoś narzeka na zmęczenie. Zgiełk codziennego życia jest duży i stresujący. W ciągu dnia występuje wiele różnych spraw do załatwienia. Opieka nad dziećmi, praca, nauka, przygotowywanie posiłków, zajmowanie się domem, odrabianie lekcji z dziećmi i tak dalej. Też tak masz? Nic więc dziwnego, że nierzadko możesz odczuwać duże zmęczenie i masz ochotę „nic nie robić”.
Problem pojawia się, gdy dopada Cię inne zmęczenie, które trudno wytłumaczyć nadmiarem codziennych zajęć. Jest to skrajne wyczerpanie. Nie ustępuje nawet po odpoczynku i nasila się wraz z aktywnością fizyczną lub umysłową. Trwa co najmniej pół roku. Uczucie zmęczenia może być tak duże, że z trudem jesteś w stanie wykonać zadania, które chcesz zrobić w ciągu dnia. Ten rodzaj nawracającego zmęczenia to zespół chronicznego zmęczenia.
Ciągłe zmęczenie i senność – oznaki i objawy zmęczenia chronicznego
Zespół przewlekłego zmęczenia klasyfikuje się u osób, u których występuje silne uczucie przemęczenia o określonym początku, nieustępujące po odpoczynku. Powoduje znaczne obniżenie poziomu aktywności fizycznej.
Poza tym muszą wystąpić co najmniej cztery z następujących objawów:
- zaburzenia pamięci i koncentracji;
- brak motywacji do działania;
- nawracające bóle gardła;
- stały ból głowy;
- niewyjaśnione bóle mięśni lub stawów;
- zaburzenia snu: nadmierna senność lub bezsenność;
- bolesne węzły chłonne szyjne i pachowe;
- zmiany nastroju;
- silne zmęczenie po wysiłku;
- myśli samobójcze.
Inne objawy chronicznego zmęczenia, które mogą towarzyszyć choremu to: ból brzucha, wzdęcia, ból w klatce piersiowej, przewlekły kaszel, depresja i niepokój, biegunka, zawroty głowy, suchość oczu i ust, bóle uszu, kołatanie serca, ból szczęki, poranna sztywność stawów, nudności i utrata apetytu, nocne poty i duszność. Pacjent musi wykazywać intensywne wyczerpanie przez co najmniej sześć miesięcy, bez innych problemów medycznych zdiagnozowanych w tym okresie.
Chroniczne zmęczenie – przyczyny
Jedna, konkretna przyczyna chronicznego zmęczenia nie została jeszcze zdefiniowana. Wiadomo jednak, że czynnikami ryzyka jej rozwoju są wiek (częściej u osób między 40 a 50 rokiem życia) i płeć żeńska.
Istnieją także inne bodźce związane z przyczynami ciągłego zmęczenia.
- Nieodpowiednia dieta. Ciężkie jedzenie wymaga więcej energii pozyskanej z organizmu do trawienia i metabolizmu. Dlatego niektóre pokarmy mogą odbijać się na samopoczuciu. Dotyczy to między innymi tłustych i słodkich potraw, rafinowanych cukrów, fast foodów.
- Zła jakość snu. W czasie odpoczynku przywracane są wszystkie funkcje organizmu. Jeśli nie masz wystarczającej ilości snu lub sen nie jest dobrej jakości, Twoja dawka energii nie zostanie przywrócona. Konsekwencje tego można sobie już wyobrazić: w ciągu dnia snujesz się po kątach, a Twoja wydajność spada niemal do zera.
- Siedzący tryb życia. Podczas aktywności fizycznej organizm uwalnia naturalne hormony, które budzą uczucie przyjemności, dobry nastrój i samopoczucie. Bez tych substancji nic Ci się nie chce robić. Samo siedzenie może powodować zmęczenie i zmniejsza metabolizm, a przy jego spowolnieniu organizmowi brakuje energii.
- Stres w pracy, relacjach intymnych i rodzinnych powoduje zmęczenie psychiczne, które odbija się na zdrowiu organizmu. Dlatego powszechne jest odczuwanie bólu i zmęczenia, gdy rutyna dnia jest pełna presji i nieprzyjemnych chwil.
Przyczyny przewlekłego zmęczenia a choroby organizmu
Chroniczne zmęczenie może też być oznaką niektórych chorób. W takim przypadku pacjent zawsze czuje się zmęczony i brakuje mu sił, aby wykonywać swoją pracę z należytą starannością, a przy okazji ma inne, czasami lekceważone objawy.
Najczęstsze przyczyny zmęczenia związane ze stanem chorobowym
- Cukrzyca: glukoza we krwi nie dociera do wszystkich komórek, przez co organizmowi brakuje energii do wykonywania codziennych zadań. Ponadto nadmiar cukru we krwi powoduje częstsze oddawanie moczu, prowadzi do utraty wagi i osłabienia mięśni, dlatego diabetycy często skarżą się na zmęczenie mięśni.
- Anemia: brak żelaza we krwi może powodować zmęczenie, senność i zniechęcenie. U kobiet odczuwanie wyczerpania staje się jeszcze większe w czasie menstruacji, kiedy zapasy żelaza w organizmie jeszcze bardziej się zmniejszają.
- Bezdech senny: charakteryzuje się dusznością w płucach podczas snu, która może występować przez krótkie okresy, kilka razy w ciągu nocy, upośledzając sen i odpoczynek. Dlatego chory budzi się bardzo zmęczony, odczuwa zmęczenie mięśni i towarzyszy mu uczucie senności w ciągu dnia.
- Choroby serca: arytmia i zatykanie tętnic może powodować częste zmęczenie i zawroty głowy. W takim przypadku serce nie ma wystarczającej siły, aby wykonać dobry skurcz i rozesłać krew po całym ciele. Dlatego człowiekowi towarzyszy przewlekłe zmęczenie.
- Fibromialgia: często występuje zmęczenie i zwiększona wrażliwość na bodźce bólowe, które utrzymują się przez lata. Ciągły ból może powodować trudności z koncentracją, a ponieważ wpływa na sen, osoba budzi się zmęczona, jakby w ogóle nie wypoczęła w nocy.
- Infekcje: takie jak grypa i przeziębienie mogą powodować duże zmęczenie, ponieważ w takich przypadkach organizm stara się wykorzystać całą swoją energię do zwalczania chorobotwórczych mikroorganizmów.
- Choroby tarczycy: hormony tego organu są odpowiedzialne za utrzymywanie przyspieszonego metabolizmu. Dlatego, gdy tarczyca choruje, pojawia się zmęczenie.
- Depresja: jednym z jej typowych objawów jest częste zmęczenie fizyczne i psychiczne, w którym człowiek nie ma nastroju do wykonywania codziennych zadań, a nawet do pracy.
- Syndrom wypalenia zawodowego: stan ten prowadzi do skrajnego wyczerpania z powodu stresujących sytuacji w pracy, takich jak natłok obowiązków, presja itp. Pomimo fizycznych objawów takich jak bóle głowy, szybkie bicie serca, bóle mięśni, problemy żołądkowo-jelitowe, a nawet wysokie ciśnienie krwi, wypalenie zawodowe wymaga konsultacji z psychologiem.
Ciągłe zmęczenie i brak energii – jakie badania?
Rozpoznanie zespołu chronicznego zmęczenia jest nie tylko trudne, ale także frustrujące zarówno dla lekarza, jak i dla pacjenta. Dzieje się tak, ponieważ objawy mogą się różnić w zależności od dnia i osoby. Diagnozę zespołu przewlekłego zmęczenia stawia się przez wykluczenie. Oznacza to, że badanie lekarskie posłuży do wyeliminowania innych możliwych chorób lub zaburzeń. W celu rozpoznania zespołu konieczna jest ocena historii choroby, pełne badanie kliniczne oraz ocena funkcji poznawczych.
Podstawowe badania krwi są zwykle pierwszym krokiem w diagnozowaniu zespołu chronicznego zmęczenia. Służą wykluczeniu innych przyczyn odczuwanych dolegliwości. Lekarz rodzinny może zlecić pakiet badań, w którym zostaną uwzględnione podstawowe parametry krwi oraz niedobór witaminy B12, kwasu foliowego, selenu i cynku. Pomocne są również testy pod kątem zaburzeń hormonalnych (zwiększonej lub obniżonej aktywności tarczycy, czy hormonów płciowych), poziomu żelaza we krwi oraz analiza moczu (zbadanie istnienia infekcji lub zmian pierwiastków wydalanych z moczem).
Oprócz nich istnieją inne badania, które można zlecić w celu wykluczenia chorób. Na przykład:
- test ANA – badanie przeciwciał przeciwjądrowych, gdy podejrzewa się chorobę autoimmunologiczną (toczeń, zespół Sjörgena, reumatoidalne zapalenie stawów);
- próba tuberkulinowa Mantoux, PPD: test weryfikujący ekspozycję na prątek gruźlicy;
- czynnik reumatoidalny, RF: bada reumatoidalne zapalenie stawów;
- test na obecność przeciwciał anty-HIV: bada, czy istnieje zakażenie wirusem HIV;
- określenie poziomu kortyzolu: wymagane przy podejrzeniu niedoczynności nadnerczy.
Chroniczne zmęczenie – test
Zespół przewlekłego zmęczenia może dotyczyć osób w każdym wieku. Również w każdym okresie życia, niezależnie od rodzaju wykonywanej aktywności. Warto jednak pamiętać, że to prawdziwa choroba, a nie wytwór wyobraźni i nie należy jej mylić z depresją, lenistwem czy chęcią wypoczywania.
Jeśli od dłuższego czasu towarzyszy Ci uczucie ciągłego zmęczenia, musisz skorzystać z osobistej porady lekarskiej, by poznać diagnozę. Wcześniej możesz wykonać test samowiedzy, który pozwoli Ci oszacować, czy ten problem Ciebie dotyczy.
- Mam trudności z codzienną organizacją czasu. TAK / NIE
- Trudno mi znaleźć czas tylko dla siebie. TAK / NIE
- Czuję przytłoczenie nadmiarem obowiązków zawodowych i domowych. TAK / NIE
- Mimo że śpię długo, czuję niewyspanie. TAK / NIE
- W weekend próbuję odpocząć, nic nie robić, a i tak towarzyszy mi poczucie wyczerpania. TAK / NIE
- Często boli mnie głowa, mięśnie, stawy, brzuch. TAK / NIE
- Cierpię na wzdęcia. TAK / NIE
- Mam powiększone węzły na szyi i stale boli mnie gardło. TAK / NIE
- Odczuwam ciągłe zmęczenie dłużej niż sześć miesięcy. TAK / NIE
- Nie mam innych chorób, które mogłyby powodować stan osłabienia. TAK / NIE
Jeśli na co najmniej pięć z powyższych twierdzeń padła odpowiedź na TAK, może Cię dotyczyć problem przewlekłego zmęczenia. Ostateczną diagnozę powinien postawić lekarz rodzinny.
Chroniczne zmęczenie – leczenie, jak sobie poradzić?
Dokładny wywiad kliniczny jest ważny, a leczenie rozpoczyna się od postawienia diagnozy. Należy wykluczyć choroby, przez które pacjent odczuwa chroniczne zmęczenie. Podejście zwykle jest zróżnicowane w zależności od pacjenta i zgłaszanych przez niego problemów. Aby złagodzić objawy zespołu przewlekłego zmęczenia u tych osób, lekarze zwykle przepisują leki przeciwdepresyjne, przeciwbólowe czy środki na sen.
Ważna jest również zrównoważona dieta oraz uzupełnianie niedoborów witamin i minerałów. Strategię leczenia uzupełniają regularne ćwiczenia fizyczne. Możesz na przykład biegać na świeżym powietrzu, grać w piłkę nożną z przyjaciółmi, tańczyć i tak dalej. Warto więc eksperymentować z różnymi sposobami, aż znajdziesz ten idealny.
Istotna jest higiena snu, czyli nic innego jak szereg dobrych praktyk, aby lepiej spać. Przede wszystkim należy nie spożywać w nocy napojów pobudzających, takich jak kawa, cola, napoje energetyczne i napoje alkoholowe oraz zadbać o spokojne miejsce do snu, z przyjemną temperaturą i słabym oświetleniem itp.
Dobrze też trzymać się ustalonego harmonogramu dnia i znaleźć czas na relaks. Jeśli na przykład pójdziesz do supermarketu bez listy zakupów, wykonanie zadania prawdopodobnie zajmie więcej czasu niż to konieczne. Dodatkowo istnieje ryzyko, że zapomnisz o niezbędnych produktach. Mając zapiski przy sobie, kupisz wszystko i przy okazji zaoszczędzisz czas.
Dobrze jest zaplanować zadania na cały tydzień. Warto robić listy rzeczy do zrobienia, ustawiać stałe polecenia zapłaty rachunków, dzielić obowiązki domowe z innymi członkami rodziny, a nawet korzystać z narzędzi do organizacji czasu (np. w aplikacji na smartfonie). Dobre zorganizowanie pomoże Ci znaleźć więcej czasu na relaks.
Warto również umówić się na spotkanie z psychologiem. Psychoterapia pomoże Ci w ustrukturyzowaniu reakcji emocjonalnych na stan chronicznego zmęczenia oraz w zrozumieniu powodów Twojego stanu. Jest pomocna w poszukiwaniu lepszej jakości życia, poprawie samooceny, relacji z przyjaciółmi, z rodziną i w pracy oraz przekształcaniu negatywnych doświadczeń w radość, nadzieję i odporność psychiczną.
? Jeżeli potrzebujesz pomocy, wsparcia psychologicznego placówki naszych poradni znajdują się w:
- Warszawie, Zobacz: Psycholog Warszawa
- Wołominie, Zobacz: Psycholog Wołomin
Teksty na stronie mają charakter informacyjny i nie zastępują usług świadczonych przez profesjonalistów.
