Hipomania to moment wahań nastroju, który może się zdarzyć w chorobie afektywnej dwubiegunowej. Ale nie tylko. Ogółem, epizody hipomanii są mniej intensywne niż okresy manii. Ponadto mają tendencję do manifestowania się przez krótszy okres. Mimo to, kiedy jednostka jest w stanie hipomanii, czasami czuje się całkowicie odłączona od świata. Dlatego ten stan może mieć niszczący wpływ na samopoczucie oraz zaszkodzić relacjom z innymi. Kiedy występuje hipomania? Jak ją rozpoznać i leczyć? Sprawdź.
Spis treści:
Hipomania a mania – w czym tkwi różnica?
Co łączy manię, hipomanię i chorobę afektywną dwubiegunową?
Etap uzyskania diagnozy – hipomania test
Jak wygląda leczenie hipomanii?
Jak sobie radzić z epizodami hipomanii?
Co to jest hipomania?
Stan, który zwykle opisywany jest jako mniej skrajna forma manii to hipomania (zespół hipomaniakalny). Co to właściwie jest? To faza, którą mają niektóre choroby psychiatryczne, zaburzenia nastroju i zespoły psychiczne. Charakteryzuje się wyższym usposobieniem niż normalnie. Osoba w stanie hipomanii ma lepszy nastrój niż zwykle, mówi więcej, opowiada dowcipy, dużo planuje.
Ogólnie znajduje się w lekkiej euforii, ale też pojawiają się u niej wahania nastroju. Jest to faza podobna do manii, ale występuje z mniejszą intensywnością. Niektóre osoby z hipomanią mogą nadal normalnie funkcjonować, podczas gdy inna „osobowość hipomaniakalna” czuje się wyobcowana i ma trudności z radzeniem sobie ze zwykłymi czynnościami w ciągu dnia.
Hipomania a mania – w czym tkwi różnica?
Mania to epizod, w którym nastrój jest skrajnie wysoki. To znaczy, że osoba czuje się pobudzona, ma więcej energii, nie potrzebuje długiego snu, ale odczuwa też wewnętrzny niepokój. Może wystąpić impulsywność i agresywność. Podwyższony nastrój nie musi jednak oznaczać szczęścia. W przypadku manii osoba może być dotknięta chwilami intensywnej euforii, która różni się od poczucia szczęścia i zadowolenia z życia, jakie prowadzi. Ponadto podwyższony nastrój może objawiać się nie tylko euforią, ale także drażliwością, prowadzącą do przesadnej agresji.
Hipomania jest łagodniejsza niż mania, w tym sensie, że nie jest tak dysfunkcyjna. Oznacza to, że osoba może mieć więcej energii do działania. Może być trochę bardziej niecierpliwa, ale również potrafi zachować funkcjonalną rutynę, której człowiek w manii często nie jest w stanie utrzymać.
Ponadto w hipomanii nie występują objawy psychotyczne (urojenia, halucynacje), które pojawiają się w fazie maniakalnej. Jednak warto pamiętać, że ich obecność nie jest warunkiem zdiagnozowania epizodu pełnej manii. Objawy te występują w cięższych przypadkach, ale faza maniakalna niekoniecznie oznacza występowanie urojeń czy halucynacji. Dlatego rozpoznania manii nie można wykluczyć wyłącznie na podstawie braku objawów psychotycznych.
Jakie są objawy hipomanii?
Wśród zachowań, które mogą pojawić się w hipomanii, dominują te wskazujące na podwyższenie nastroju.
Główne objawy hipomanii to:
- mówienie o błahych sprawach (paplanina);
- gadatliwość;
- przyspieszony przepływ myśli;
- większa towarzyskość;
- duża inicjatywa i energia do działania;
- dobre nastawienia do codziennych czynności;
- zawyżone poczucie własnej wartości lub poczucie wielkości;
- gonitwa myśli;
- niecierpliwość;
- rozpraszanie uwagi;
- zwiększona aktywność ruchowa lub pobudzenie;
- zmniejszona potrzeba snu;
- nieodczuwanie zmęczenia nawet po wielu czynnościach;
- zwiększone libido;
- zaangażowanie w czynności o dużym potencjale negatywnych konsekwencji (np. hazard, nierozsądne inwestycje).
Mimo że w epizodzie hipomanii występuje większa impulsywność podczas wydawania pieniędzy lub angażowania się w ryzykowne działania, to nadal samokontrola jest większa niż w fazie maniakalnej.
Co łączy manię, hipomanię i chorobę afektywną dwubiegunową?
Na pierwszym miejscu należy zwrócić uwagę na to, że mania i hipomania mogą mieć bardzo podobne objawy do niektórych zaburzeń nastroju. Jednak forma ich manifestacji może być różna u każdej osoby.
Mania jest jednym z etapów choroby afektywnej dwubiegunowej najczęściej kojarzonej z psychozą maniakalno-depresyjną. Tak więc zaburzenie charakteryzuje się serią objawów, które prowadzą do intensywnej euforii. W tych warunkach osoba wydaje się być bardzo energiczna, pobudzona i niespokojna. Często towarzyszy jej również bezsenność i sytuacje charakteryzujące manię wielkości, urojenia i epizody halucynacji.
Z drugiej strony hipomanię można zdefiniować jako łagodny stan manii, z objawami mniej zakłócającymi rutynę i łatwiejszymi do kontrolowania. Nawet jeśli chory staje się bardzo rozmowny, agresywny i niecierpliwy, w przeciwieństwie do tego, co dzieje się w manii, pozostaje mu chęć do wykonywania codziennych czynności.
Dlatego w chorobie afektywnej dwubiegunowej występują wahania nastroju między epizodami maniakalnymi lub hipomaniakalnymi a tym, kiedy pojawią się epizody depresyjne. Dlatego, gdy fazy manii i depresji występują naprzemiennie, definiuje się je jako chorobę afektywną dwubiegunową typu 1. Jeśli jednak na przemian pojawia się hipomania i depresja, zaburzenie to określa się jako chorobę afektywną dwubiegunową typu 2.
Jakie są przyczyny hipomanii?
Hipomania może pozostać niezauważona, bo często jest mylona ze zwykłą poprawą nastroju. Niektórzy uważają, że takie objawy są normalną częścią ich osobowości, podczas gdy w rzeczywistości tak nie jest.
Hipomania jest częstym objawem choroby afektywnej dwubiegunowej, jednak mogą ją też powodować inne schorzenia. Na przykład nadczynność tarczycy ma zdolność wywoływania symptomów naśladujących ten stan. Poza tym może wystąpić hipomania po:
- antydepresantach;
- długotrwałym braku snu;
- nadużywaniu alkoholu;
- przyjmowaniu narkotyków;
- nieprzyjmowaniu leków przepisanych przez lekarza w przypadku choroby afektywnej dwubiegunowej.
Bardziej narażeni na hipomanię są również ci, którzy już mieli jeden jej epizod w swoim życiu.
Ile trwa hipomania?
Epizody hipomaniakalne trwają krócej niż epizody maniakalne. Zazwyczaj do 4 dni, a nie tydzień lub kilka tygodni. Podobnie jak mania, hipomania może też zagrozić stabilności psychicznej. Jej przejawy mogą również być szkodliwe, ponieważ wpływają na osąd, narażając osobę na ryzykowne zachowania, takie jak między innymi wydawanie więcej pieniędzy niż powinna, używanie substancji psychoaktywnych, seks bez zabezpieczenia. Ponadto upośledzony osąd może ostatecznie powodować problemy w relacjach międzyludzkich.
Jednak szkody wyrządzone przez hipomanię wciąż nie są na tyle duże, aby osoba ta stwarzała realne zagrożenie dla życia własnego lub innych. Dlatego epizody hipomaniakalne nie wymagają hospitalizacji. Należy jednak pamiętać, że nawet jeśli komuś udaje się żyć z problemem, to i tak idealnym rozwiązaniem dla uzyskania lepszego samopoczucia jest szukanie profesjonalnego wsparcia psychologa. Ważne jest również skorzystanie z pomocy farmakologicznej, takiej jak w leczeniu chorób psychiatrycznych. Wszystko po to, aby uniknąć negatywnego wpływu na życie osobiste lub relacje zawodowe.
Etap uzyskania diagnozy – hipomania test
W celu uzyskania diagnozy należy zgłosić się do lekarza lub psychologa. Pierwsza wizyta psychiatryczna lub psychologiczna to czas, podczas którego specjalista przeprowadzi szczegółowy wywiad lekarski. Ważne jest, aby poinformować o wszystkich lekach i suplementach, które przyjmujesz.
Diagnozowanie hipomanii może być trudne. Na przykład możesz nie mieć świadomości istnienia niektórych objawów lub tego, jak długo je masz. Ponadto, jeśli masz depresję, a psychiatra lub psycholog nie jest świadomy występowania pomiędzy jej epizodami zachowań maniakalnych, lub hipomaniakalnych, możesz otrzymać złą diagnozę. Udzielane informacje powinny być szczere i prawdziwe, bo tylko wtedy dojdzie do zaplanowania leczenia zgodnie z potrzebami.
Na początku może być Ci trudno ustalić, czy masz do czynienia ze zwykłym podwyższeniem nastroju, czy z hipomanią. Dlatego pacjentom udostępnia się klasyczny kwestionariusz HCL32, który pozwala ocenić cechy charakterystycznych okresów wzmożonej aktywności. Poniżej znajdziesz ten test.
Kwestionariusz Hypomania Checklist-32 (HCL-32)[1]
W różnych okresach życia każdy doświadcza zmian lub wahań poziomu energii, aktywności oraz nastroju (,,górki’’ i ,,dołki’’ lub ,,wyże’’ i ,,niże’’). Celem tego kwestionariusza jest ocena cech charakterystycznych okresów ,,wyżu’’ (dobrego nastroju).
Proszę spróbować przypomnieć sobie okres, gdy występował stan ,,wyżu’’. W jaki sposób Pani/Pan się wtedy czuła/czuł? Proszę zaznaczyć wszystkie określenia niezależnie od swojego obecnego samopoczucia.
W takim stanie (udziel odpowiedzi TAK lub NIE):
- Potrzebuję mniej snu.
- Czuję, że mam więcej energii i aktywności.
- Jestem bardziej pewny siebie.
- Praca sprawia mi większą radość.
- Mam więcej kontaktów społecznych (więcej dzwonię, więcej wychodzę).
- Chcę podróżować i więcej podróżuję.
- Zwykle szybciej jeżdżę samochodem i podejmuję większe ryzyko, gdy prowadzę.
- Wydaję więcej/zbyt dużo pieniędzy.
- Podejmuję większe ryzyko w moim codziennym życiu (w pracy zawodowej i podczas innych zajęć).
- Jestem aktywniejszy fizycznie (sport itp.).
- Planuję więcej czynności lub projektów.
- Mam więcej pomysłów, jestem bardziej twórczy.
- Jestem mniej wstydliwy lub zahamowany.
- Ubieram się bardziej kolorowo i mam bardziej ekstrawaganckie rzeczy/makijaż.
- Chcę spotykać się lub rzeczywiście spotykam się z większą liczbą ludzi.
- Jestem bardziej zainteresowany sprawami seksu i/lub mam zwiększony popęd płciowy.
- Więcej flirtuję i/lub mam większy popęd płciowy.
- Więcej mówię.
- Myślę szybciej.
- Podczas wypowiedzi więcej żartuję.
- Łatwiej się rozpraszam.
- Angażuję się w wiele nowych spraw.
- Moje myśli skaczą z tematu na temat.
- Robię rzeczy szybciej i z większą łatwością.
- Jestem bardziej niecierpliwy i/lub łatwiej się denerwuje.
- Mogę być męczący lub drażniący dla innych.
- Częściej się kłócę.
- Mój nastrój jest lepszy, bardziej optymistyczny.
- Piję więcej kawy.
- Palę więcej papierosów.
- Piję więcej alkoholu.
- Zażywam więcej leków (uspokajających, przeciwlękowych, pobudzających).
Udzielenie pozytywnej odpowiedzi („TAK”) na 14 lub więcej stwierdzeń sugeruje istnienie prawdopodobieństwa hipomanii i objawów ze spektrum zaburzeń dwubiegunowych. Sam wynik z kwestionariusza nie jest jednak diagnozą i ma wyłącznie wartość orientacyjną.
Dodatkowo występowanie innych niepokojących symptomów, takich jak zmiany nastroju, stany depresyjne, rozdrażnienie, odczuwanie dyskomfortu itp. wymaga skonsultowania z psychiatrą lub psychologiem. Podobnie jest w przypadku zdiagnozowanych innych stanów, np. depresji lub schizofrenii. O wszelkich zakłócających normalne funkcjonowanie zmianach nastroju, w tym epizodach hipomanii, należy poinformować specjalistę.
[1] Wykorzystano polskie tłumaczenie kwestionariusza HCL32 (Rybakowski J.K., Dudek D., Pawłowski T., Łojko D., Siwek M., Kiejna A., Rybakowski F).
Jak wygląda leczenie hipomanii?
Leczenie przypadku hipomanii ma na celu skoncentrowanie się na:
- ograniczeniu zaprzeczania chorobie;
- zachęcaniu do zaangażowania w terapię;
- zmniejszaniu częstości epizodów;
- usuwaniu konfliktów rodzinnych i społecznych.
Równie istotne jest przywrócenie funkcjonowania zawodowego i społecznego. Może to wpłynąć na zmniejszenia skutków urazów związanych z odrzuceniem lub ewentualnymi stygmatami „osoby chorej psychicznie”. W tym kontekście interwencja powinna koncentrować się na przywróceniu dobrego samopoczucia i jakości życia pacjenta.
Wśród propozycji terapeutycznych wyróżnia się psychoedukacja, którą powinien kierować specjalista z zakresu psychologii. Dodatkowo istnieje możliwość wdrożenia innych następujących interwencji terapeutycznych:
- psychoterapia indywidualna lub grupowa (kiedy członkowie rodziny lub bliscy pacjenta w niej uczestniczą, wyniki są lepsze);
- leki przeciwlękowe, przeciwdepresyjne i inne stabilizatory nastroju przepisane i przyjmowane zgodnie z zaleceniami psychiatry;
- hospitalizacja – może być konieczna w skrajnych przypadkach hipomanii, gdy dochodzi zagrożenia integralności fizycznej, rozwoju poważnych zaburzeń psychicznych lub myśli samobójczych.
W przypadku terapii psychologicznej każda kolejna wizyta przynosi pacjentowi poprawę samopoczucia i codziennego funkcjonowania. Leczenie hipomanii ma kluczowe znaczenie w chorobach związanych z jej przejawami, aby zapobiec nasilaniu się objawów w miarę upływu czasu. Bez odpowiedniej opieki stan pacjenta może się bardzo pogorszyć.
Jak sobie radzić z epizodami hipomanii?
W pierwszej kolejności należy udać się do specjalisty, który oceni objawy. Następnie przeprowadzi niezbędne badania i określi, czy masz do czynienia z hipomanią, czy też nie. Ponadto profesjonalista będzie w stanie stwierdzić, czy jest to wynik choroby afektywnej dwubiegunowej, czy nie.
Następnie można zastosować pewne wskazówki, które pomagają radzić sobie z epizodami hipomanii.
- Dowiedz się wszystkiego, co możesz o swoim stanie.
- Naucz się rozpoznawać wyzwalacze epizodów, aby ich unikać.
- Regularnie uprawiaj umiarkowane ćwiczenia fizyczne, takie jak spacery, bieganie, a nawet chodzenie na siłownię, by spożytkować nadmiar energii.
- Zadbaj o dobry sen. Śpij przynajmniej przez 8 godzin w spokojnym i ciemnym miejscu.
- Jedz zdrową żywność, w szczególności owoce i warzywa.
- Poświęć czas na hobby.
- Odwróć uwagę od problemów i zrelaksuj się.
- Prowadź dziennik nastroju. Dzięki temu będziesz w stanie zidentyfikować wczesne sygnały epizodu hipomaniakalnego i w porę poprosić o rozmowę z psychologiem. Będzie Ci łatwiej utrzymać przejawy pod kontrolą.
- Nie rezygnuj z leczenia, nawet jeśli odczuwasz chwilową poprawę. Poczekaj, aż to specjalista stwierdzi, że Twój stan jest stabilny.
- Poproś inne osoby o pomoc. Nie bój się głośno mówić, gdy tego potrzebujesz. Możesz dołączyć do grupy wsparcia dla osób z podobnym problemem albo porozmawiać z przyjaciółmi, rodziną itp.
Hipomanii, a także samej chorobie afektywnej dwubiegunowej, nie można zapobiec. Możesz jednak podjąć kroki, aby złagodzić skutki epizodu. Trzymaj się systemów wsparcia psychologicznego i stosuj wymienione powyżej strategie radzenia sobie. Przede wszystkim postępuj zgodnie z planem leczenia, ponieważ to ono pomoże Ci opanować objawy i poprawić jakość życia.
Jeśli doświadczasz „skoków” nastroju i dobrego samopoczucia, możliwe, że masz do czynienia z hipomanią, ale nie zdajesz sobie z tego sprawy. Nie wahaj się skontaktować ze specjalistą z zakresu psychologii, aby otrzymać właściwą diagnozę i leczenie.
Pomagamy pacjentom z różnych miejscowości np. Psycholog Białołęka
Teksty na stronie mają charakter informacyjny i nie zastępują usług świadczonych przez profesjonalistów.
