Seksoholik – kto to? Seksoholizm – objawy, przyczyny

Daleki od tematów tabu z dawnych czasów, dziś seks jest postrzegany i akceptowany jako coś naturalnego. Pożądanie i podniecenie atakują umysły nastolatków i osób dorosłych. Problem zaczyna się wtedy, gdy takie zachowanie zaczyna wyrządzać szkody w życiu jednostki. I to zarówno w środowisku społecznym, rodzinnym, jak i zawodowym. Mowa wówczas o seksoholizmie, czyli uzależnieniu od seksu.

Spis treści:

Seksoholizm jako uzależnienie behawioralne

Seksoholizm – objawy, które powinny zaniepokoić

Uzależnienie od seksu a klasyfikacja chorób psychicznych

Objawy seksoholizmu w ujęciu klinicznym

Jakie są przyczyny seksoholizmu? Przyczyny uzależnienia

Seksoholik – test diagnostyczny

Jak seksoholizm wpływa na partnera osoby uzależnionej?

Jak wygląda leczenie seksoholizmu?

Seksoholizm jako uzależnienie behawioralne

Uzależnienie zwykle kojarzy się z czymś bardzo nieakceptowanym społecznie. Większość ludzi nie toleruje pijaństwa czy też brania narkotyków. Jednak istnieją inne zachowania uważane za normalne, które mogą powodować skrajne nałogi, np. od jedzenia, seksu lub gier. Są to tzw. uzależnienia behawioralne. Nie są związane z używaniem substancji chemicznych, ale pod wieloma względami mają podobne cechy do uzależnienia od alkoholu lub narkotyków.

Osoba w tych warunkach uzależnia się od jakiejś czynności, która przynosi jej dobre samopoczucie. Jednak satysfakcja jest tylko tymczasowa. To powoduje, że częstotliwość tej praktyki staje się coraz bardziej powtarzalna, aż do momentu, w którym jednostka traci kontrolę nad sytuacją. Przerwanie tego działania staje się coraz trudniejsze. Uzależniony wchodzi w rutynę, w której mózg coraz bardziej domaga się satysfakcji, jaką daje niegodziwy czyn. Działa do tego stopnia, że to ​​zachowanie staje się centrum jego egzystencji.

Jednym z takich uzależnień jest seksoholizm. Osoba uzależniona od zachowań seksualnych ma tak intensywną potrzebę aktywności seksualnej, że przeszkadza jej to w pracy i w związkach. Spędza ogromną ilość czasu na doświadczeniach seksualnych i zaniedbuje ważne aspekty życia codziennego w obszarach społecznych, zawodowych i rekreacyjnych. Często szuka coraz bardziej intensywnych i nadmiernych praktyk seksualnych w celu czerpania z nich przyjemności. Zwykle po zrealizowaniu swoich pragnień, seksoholik musi zmierzyć się z silnym poczuciem żalu i winy.

Znany w Polsce specjalista psychiatrii i seksuologii dr n. med. Bohdan Woronowicz definiuje seksoholizm jako „stan psychiczny charakteryzujący się przede wszystkim stałym, wewnętrznym przymusem (silną potrzebą) realizowania w warunkach realnych bądź wirtualnych, z przedmiotami lub osobami, czynności/zachowań o charakterze erotycznym lub seksualnym”. Wobec tego można mówić o uzależnieniu od seksu, które dotyczy nie tylko kontaktów płciowych czysto fizycznych, ale często przybiera różne inne formy.

Jakie formy może przybierać uzależnienie od seksu?

• pornografia;
• seks wirtualny;
• fantazje erotyczne (np. przebieranki);
• ekshibicjonizm;
• sadomasochizm;
• obsesyjna masturbacja.

Potrzeba seksu lub innych zachowań seksualnych jest tak duża, że uzależniony człowiek szuka okazji i sposobności do zaspokojenia swoich żądzy. Nie zważa na szkodliwe następstwa takich zachowań i zaniedbuje inne sprawy. Traci również kontrolę nad tym, co robi.

Seksoholizm – objawy, które powinny zaniepokoić

Większość zdrowych, dorosłych osób szuka seksualnej przyjemności. Dlatego pojawia się pytanie, co odróżnia regularne zachowanie uważane za „normalne” od tych, które odpowiadają uzależnieniu? Uważa się, że seks staje się nałogiem, gdy osiąga poziom intensywności, który powoduje szkodę dla jednostki i osób wokół niej.

Po raz pierwszy pojęcie „uzależnienia od seksu” wprowadził do obiegu Patrick Carnes w 1983 roku. Według tego amerykańskiego lekarza, który specjalizuje się w zagadnieniach uzależnienia seksualnego, do najczęstszych objawów seksoholizmu należą:

• częste myśli o tym, by uprawiać seks;
• ciągłe planowanie i fantazjowanie o seksualnych doświadczeniach;
• nieudane próby kontrolowania własnych zachowań seksualnych;
• odczuwanie moralnego kaca po intymnych przygodach;
• skupianie całej swojej uwagi na poszukiwaniu seksualnych uniesień;
• zaniedbywanie codziennych obowiązków w pracy;
• utrata więzi rodzinnych i towarzyskich;
• ciągłe odczuwanie nienasycenia i niezaspokojenia swoich pragnień;
• zdradzanie partnera;
• uprzedmiotowienie drugiej osoby;
• narastanie wstydu;
• uzależnienie od pornografii;
• potrzeba podejmowania coraz bardziej niebezpiecznych aktywności seksualnych;
• odczuwanie niepokoju, zdenerwowania, wyczerpania i emocjonalnego rozchwiania, gdy nie można zapanować nad swoim popędem;
• skupianie swoich myśli i podporządkowywanie codzienności wokół aktywności seksualnej.

Uzależnienie od seksu a klasyfikacja chorób psychicznych

Do niedawna uzależnienie od seksu zwane potocznie seksoholizmem nie znajdowało się ani na europejskiej (ICD-10), ani na amerykańskiej (DSM-IV) liście chorób psychicznych. Nie było wyodrębnionego zaburzenia, które mogłoby stanowić podstawę do klasyfikacji klinicznej.

Objawy seksoholizmu zaliczano m.in. do:

• nadmiernego popędu seksualnego;
• innych zaburzeń nawyków i popędów (impulsów);
• nieokreślonych zaburzeń nawyków i popędów;
• dysfunkcji seksualnych niewywołanych przez zaburzenia organiczne i choroby: nimfomanii u kobiet i satyryzmu u mężczyzn.

Jednak takie rozpoznania nie odzwierciedlały w pełni istoty tego zaburzenia. Dlatego głos psychologów klinicznych oraz seksuologów, a także badania nad mechanizmami odpowiedzialnymi za nadmierny popęd seksualny, doprowadziły do zmian. Ostatecznie Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) ogłosiła w czerwcu 2018 roku nową klasyfikację chorób (ICD-11). Po raz pierwszy pojawił się w niej wpis, który uznaje seksoholizm za chorobę pod nazwą CSBD, czyli zaburzenie kompulsywnych zachowań seksualnych (kod choroby 6C72).

Objawy seksoholizmu w ujęciu klinicznym

Włączenie kompulsywnych zachowań seksualnych do listy chorób psychicznych poskutkowało usprawnieniem stawiania diagnozy. WHO określiła, kiedy i jakie objawy pojawiają się w przypadku uzależnienia.

Kryteria diagnostyczne podstawowe (wymagane) obejmują następujące zachowania.

1. Utrzymujący się wzorzec braku kontroli nad intensywnymi, powtarzającymi się impulsami lub popędami seksualnymi. Skutkuje powtarzającymi się zachowaniami seksualnymi, objawiający się co najmniej jednym z następujących objawów:

• angażowanie się w powtarzające się zachowania seksualne stało się centralnym punktem życia jednostki do tego stopnia, że ​​zaniedbuje zdrowie i higienę osobistą lub inne zainteresowania, działania i obowiązki;
• osoba podjęła wiele nieudanych prób kontrolowania lub znacznego ograniczenia powtarzających się zachowań seksualnych;
• jednostka nadal angażuje się w powtarzające się zachowania seksualne pomimo negatywnych konsekwencji (np. konflikt małżeński z powodu zachowań seksualnych, konsekwencje finansowe lub prawne, negatywny wpływ na zdrowie).

2. Osoba nadal angażuje się w powtarzające się zachowania seksualne, nawet jeśli czerpie z nich niewielką lub żadną satysfakcję.
3. Wzorzec niepowodzenia w kontrolowaniu intensywnych, powtarzających się impulsów lub popędów seksualnych i wynikających z nich powtarzających się zachowań seksualnych objawia się przez dłuższy czas (np. 6 miesięcy lub dłużej).
4. Inne zaburzenie psychiczne (np. epizod maniakalny) lub inny stan chorobowy nie wyjaśniają przypadku seksoholizmu. Nie jest on też spowodowany działaniem substancji lub leku.
5. Relacje seksualne skutkują wyraźnym cierpieniem lub znacznym upośledzeniem funkcjonowania osobistego, rodzinnego, społecznego, edukacyjnego, zawodowego lub w innych ważnych obszarach.

Jak widać, w seksoholizmie niepokojące zachowania seksualne powinny trwać co najmniej pół roku i mieć negatywny wpływ na życie. Nie można ich kontrolować, a wszelkie próby samodzielnego zerwania z nałogiem, kończą się fiaskiem i cierpieniem.

Jakie są przyczyny seksoholizmu? Przyczyny uzależnienia

W klasyfikacji WHO można również znaleźć potencjalne wytłumaczenia, dlaczego seksoholicy uprawiają seks tak często i skąd bierze się uzależnienie. Otóż okazuje się, że wiele osób z takim zaburzeniem nie potrafiło kontrolować zachowań seksualnych już przed lub w okresie dojrzewania. Chodzi na przykład o ryzykowne zachowania seksualne w bardzo młodym wieku, częstą masturbację lub intensywne korzystanie z pornografii. Jednak trzeba zwrócić uwagę na to, że diagnoza obecności kompulsywnego zaburzenia zachowania seksualnego w okresie dojrzewania może być bardzo trudna do zrealizowania. Głównie chodzi o rozbieżne poglądy dotyczące stosowności zachowań seksualnych na tym etapie życia. Można uznać, że niekontrolowane popędy seksualne lub większa potrzeba seksu,  związane są z szybko zmieniającymi się poziomami hormonów na tym etapie rozwojowym.

Co jeszcze może sprzyjać rozwojowi uzależnienia od seksu?

• Urazy z przeszłości: kobiety z kompulsywnymi zaburzeniami zachowania seksualnego częściej niż mężczyźni zgłaszają historię wykorzystywania seksualnego w dzieciństwie.
• Używanie substancji psychoaktywnych: sprzyja współwystępowaniu zaburzeń psychicznych, behawioralnych lub neurorozwojowych.
• Różnice kulturowe i subkulturowe: normy dotyczące tego, co jest uważane za właściwe zachowanie seksualne, czynności niedopuszczalne oraz postrzeganie ról płciowych wpływają na aktywność seksualną. Na przykład u mężczyzn częściej diagnozuje się uzależnienie od uprawiania seksu i innych czynności seksualnych.

Seksoholik – test diagnostyczny

Dla osoby uzależnionej seks jest nieodłączną częścią codziennej egzystencji. Kwestie życia seksualnego zaczynają przedkładać się nad inne sprawy: rodzinne, zawodowe, naukowe, zdrowotne itp. Najczęściej używanym testem do ustalenia, czy uzależnienie seksualne należy traktować jako chorobę, jest narzędzie Sexual Addiction Screening Test (SAST-R) autorstwa Patrica Carnesa. W 2017 roku zespół badaczy z Polski opracował polską wersję kwestionariusza i zaadaptował go do rodzimych warunków. Dzięki niemu seksuologowie i psychologowie mogą dokonać poprawnej analizy czynności seksualnych, które pojawiają się w życiu osoby uzależnionej.

Autor oryginalnej wersji testu zaproponował rozpatrywanie seksoholizmu na trzech poziomach.

1. Brak panowania nad sobą w sferze seksualnej. Człowiek chce uprawiać seks często i angażować się w różne praktyki (np. masochizm, fetysze, masturbację, pornografię).
2. Osoba uzależniona korzysta z angażowania innych w swoje praktyki seksualne, np. ekshibicjonizm.
3. Kontakty seksualne stają się niebezpieczne i mają poważne konsekwencje prawne, np. molestowanie, gwałt.

Nad testem diagnostycznym oraz podstawami uzależnienia od seksu w Polsce pracował zespół psychologa dr hab. Mateusz Goli z Instytutu Psychologii PAN w Warszawie. W toku badań opracowano zestaw pięciu pytań, które powinna usłyszeć od specjalisty każda osoba zmagająca się z niepokojącymi zachowaniami seksualnymi.

1. Czy ma Pan/Pani poczucie utraty kontroli nad swoimi zachowaniami?
2. Czy podejmował/a Pan/Pani wielokrotne, zakończone niepowodzeniem próby ograniczenia zachowań seksualnych?
3. Czy zachowania seksualne podejmuje Pan/Pani nie w odpowiedzi na potrzebę seksualną, a do regulowania napięcia, emocji, stresu?
4. Czy te zachowania negatywnie wpływają na pracę, edukację, relacje z innymi osobami?
5. Czy konsekwencje zachowań seksualnych powodują dodatkowy stres?

Udzielenie twierdzącej odpowiedzi na trzy z pięciu pytań oznacza, że dla pacjenta seks staje się problemem i ma do czynienia z kompulsywnymi zachowaniami seksualnymi.

Należy pamiętać, że diagnozę uzależnienia od seksu powinien postawić specjalista. Samodzielna próba oceny własnego zaburzenia nie jest dobrym wyjściem. Wiele osób traktuje seksoholizm jak większe potrzeby seksualne. Subiektywne podejście nie otwiera umysłu na istotę problemu. Poza tym psycholog lub seksuolog przeprowadzają diagnozę różnicową. Kompulsywne zachowania seksualne mogą wiązać się z innymi stanami, np. z zaburzeniami obsesyjno-kompulsywnymi, parafiliami, zaburzeniami osobowości lub chorobą afektywną dwubiegunową. Dlatego lepiej powierzyć diagnozowanie specjalistom.

Jak seksoholizm wpływa na partnera osoby uzależnionej?

Uzależnienie od seksu źle wpływa nie tylko na seksoholików, ale także na ich partnerów seksualnych. Ktoś, kto spotyka się lub jest w związku małżeńskim z kimś uzależnionym od seksu, często czuje się przytłoczony. Głównie częstotliwością aktów seksualnych oraz brakiem intymności. Partnerzy seksoholików spędzają dużo czasu, myśląc, że coś z nimi jest nie tak, kiedy nie mogą nadążyć za wymaganiami seksualnymi drugiej strony. Takie myślenie i aspiracje do zadowolenia partnera, nawet wbrew sobie, generują niepokój, niską samoocenę, poczucie winy, zakłopotanie i wiele innych uczuć.

Częstym problemem u osób uzależnionych od seksu jest dotrzymanie wierności. Zaspokojenie głodu, jaki odczuwa seksoholik, nie różni się od rozpaczy osoby uzależnionej na przykład od heroiny. Impulsy są silne i trudne do zwalczenia. Dlatego trudno mu zachować seksualną trzeźwość i zdroworozsądkowe myślenie. Wikła się w kilka relacji seksualnych lub podejmuje przygodną aktywność, by ulżyć swojemu cierpieniu. Oczywiście nie każdy, kto ma problem z uzależnieniem od seksu, będzie niewierny. Większość z tych osób naprawdę pragnie głębokich związków emocjonalnych, ale jednocześnie boi się tej intymności. Najlepszą rzeczą, jaką można zrobić w relacji z seksoholikiem, jest zachęcenie uzależnionej osoby do szukania profesjonalnej pomocy. Warto także skorzystać ze wsparcia psychologicznego dla siebie.

Jak wygląda leczenie seksoholizmu?

Leczenie uzależnienia od seksu odbywa się na ogół na dwóch frontach: stosowanie leków i pomoc psychoterapeutyczna. Interwencja farmakologiczna odbywa się za pomocą medykamentów, które pomagają zmniejszyć libido pacjenta. Z kolei psychoterapia pomaga w reedukacji, kontrolowaniu impulsów seksualnych i przekierowaniu przymusu zaspokojenia seksualnego na inną aktywność.

Celem procesu terapeutycznego jest zidentyfikowanie wyzwalaczy lęku i kontrolowanie zachowań impulsywnych lub kompulsywnych. Poprzez terapię możliwe jest leczenie psychologicznych przyczyn seksoholizmu. Należy pamiętać, że zakaz masturbacji, powstrzymywanie się od pornografii i seksu nie blokują tych zachowań. Wręcz przeciwnie. Ograniczenia te mogą sprawić, że osoba będzie jeszcze bardziej niespokojna i zacznie szukać innych form rozładowywania wewnętrznego napięcia. Na przykład może ukierunkować swoją energię i pragnienia na kompulsywne jedzenie, zakupy lub hazard.

Bardzo ważne jest, aby leczenie obejmowało podejście multidyscyplinarne, na które składają się terapie indywidualne i grupowe, pomoc lekarza seksuologa oraz wsparcie bliskich osób. Brak podjęcia odpowiedniej terapii uzależnienia od seksu może mieć bardzo negatywne skutki. Wśród szkód wymienia się utratę życia społecznego, powierzchowne relacje partnerskie, zagrożenia dla zdrowia, a także problemy rodzinne, zawodowe, finansowe i prawne. Dlatego lepiej nie zwlekać i w przypadku zauważenia charakterystycznych objawów seksoholizmu, szukać pomocy.

Warto pamiętać, że nie wszyscy pacjenci odczuwają wszystkie objawy. Każdy przypadek jest indywidualny i to, co ktoś czuje, może nie być tym samym, co czują inni. Wpis blogowy nie jest artykułem naukowym. Ma jedynie charakter informacyjny i nie zastąpi konsultacji ze specjalistą.

Źródła:

https://icd.who.int/

https://naukawpolsce.pl/

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/