Osobowość unikająca – jak sobie radzić?

Nieśmiałość i niepewność to dwa czynniki, które mogą utrudniać kontakt z innymi. Mimo to ludzie, którzy cierpią z powodu tych uczuć, raczej je przezwyciężają i nawiązują przyjaźnie. Potrafią też prowadzić ciekawe życie towarzyskie. Z drugiej strony są tacy, dla których te uczucia są tak intensywne, że unikają interakcji społecznych. Osoby te często mają niską samoocenę i dokładają wszelkich starań, by uniknąć sytuacji, w których mogą być negatywnie oceniani przez innych. Są to objawy trudności znanych pod nazwą zaburzenia osobowości unikającej (lękliwej).

Spis treści:

Osobowość unikająca (f60) – co to jest?

Osobowość lękliwa objawy

Osobowość unikająca – przyczyny zaburzenia

Osoba wycofana – jak się zachowuje?

Osobowość unikająca a miłość

Osobowość lękliwa a diagnozy różnicowe

Osobowość unikająca – leczenie

Osobowość lękliwa – jak sobie radzić na co dzień?

Osobowość unikająca (f60) – co to jest?

Osobowość lękliwa czy też unikająca to zaburzenie osobowości umieszczone pod numerem (f60) F.60.6 w Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10. Charakteryzuje się wzorcem izolacji, zahamowania społecznego i emocjonalnego. Ludzie z tym zaburzeniem postrzegają siebie jako niezdolnych do obcowania z innymi w sytuacjach społecznych. Dlatego unikają jakiegokolwiek przebywania wśród ludzi, by uniknąć poniżania, wyśmiewania lub pogardy.

Osoby z tym zaburzeniem mają silne poczucie nieadekwatności i uważają, że nie pasują do żadnego środowiska społecznego. Są bardzo wrażliwe na frustrację i dlatego decydują się na izolację. Zazwyczaj nie mają sieci wsparcia, która mogłaby im pomóc, gdy tego potrzebują. Podejrzewają, że inni zawsze osądzają ich i nie reagują dobrze na krytykę, nawet jeśli jest konstruktywna. Dlatego trudno im tworzyć więzi i pojawia się stała niechęć do przebywania z ludźmi.

Niepokój jest wyraźnym towarzyszem tego stanu. Wywołuje negatywne myśli i lęk przed osądami i krytyką. Na przykład kobieta unikająca ludzi, woli spędzić całe życie sama, niż związać się z mężczyzną i założyć z nim rodzinę. Obawia się, że jej osoba zostanie skrytykowana nie tylko przez samego partnera, ale również przez jego bliskich, rodzinę i znajomych.

Zaburzenie osobowości unikającej pojawia się zwykle we wczesnej dorosłości, ale pewne oznaki zaburzenia można zaobserwować w dzieciństwie. Szacuje się, że ta patologia dotyka 3% światowej populacji.

Osobowość lękliwa – objawy

Osoba wycofana, dość nieśmiała i lękliwa to najprostsza charakterystyka tego zaburzenia. Inne objawy i oznaki patologii to:

• wrażliwość na krytykę i odrzucenie;
• izolacja społeczna;
• niska samoocena i poczucie niższości;
• przesadna samokrytyka;
• unikanie kontaktu fizycznego;
• dysforia (smutek i niepokój);
• nieufność i emocjonalne oderwanie od ludzi wokół nich;
• agorafobia;
• wstręt do siebie;
• ucieczka do świata fantasy.

Inne objawy osobowości unikającej, które stanowią pewne kryteria niezbędne dla psychiatry lub psychologa do postawienia diagnozy unikającego zaburzenia osobowości to:

• niechęć do angażowania się w kontakt z ludźmi;
• hamowanie interakcji społecznych, zwłaszcza z nieznanymi osobami;
• poczucie nieadekwatności, niedopasowania do grup społecznych;
• kompleks niższości;
• ekstremalna wrażliwość na krytykę;
• trudności w uczestniczeniu w zajęciach z powodu wstydu;
• niechęć do podejmowania osobistego ryzyka;
• wymagania dotyczące gwarancji i stałej walidacji w relacjach;
• strach przed akceptacją okazji, takich jak awans czy występ na konferencji, z powodu braku chęci bycia ocenianym;
• unikanie spotkań, imprez, wydarzeń i innych sytuacji z wieloma osobami;
• nadmierna troska o to, co myślą inni;
• strach przed ekstremalną reakcją, taką jak płacz, jąkanie i rumienienie się w sytuacjach społecznych;
• nieufność podczas nawiązywania przyjaźni i nawiązywania romantycznych związków;
• preferowanie izolacji społecznej w celu rozbudzenia poczucia bezpieczeństwa, nawet gdy istnieje chęć interakcji z ukochaną osobą;
• powściągliwość w sytuacjach intymnych;
• postrzeganie siebie jako osobę społecznie gorszą, pozbawioną osobistych pociągów;
• powściągliwość w podejmowaniu ryzyka lub angażowaniu się w nowe działania;
• brak pragnienia osiągnięcia więcej niż się ma (jest to osoba unikająca wygód).

Fizyczne objawy mogą pojawić się nawet w sytuacjach, których nie można uniknąć. Są to między innymi zaczerwienienie policzków, suchość w ustach oraz nadmierne wydzielanie potu.

Dla spełnienia warunków postawienia diagnozy, objawy osobowości unikającej muszą utrzymywać się przez kilka miesięcy.

Osobowość unikająca – przyczyny zaburzenia

Pierwsze oznaki osobowości unikającej pojawiają się zwykle w dzieciństwie, ale większość ludzi uważa, że ​​to tylko normalna nieśmiałość u dziecka i unikanie szukania pomocy. Jeśli chodzi o powszechną nieśmiałość wiekową, młody człowiek ma tendencję do stawania się mniej nieśmiały w miarę rozwoju. Jednak w przypadku zaburzenia osobowości ta wstydliwość nie ulega poprawie, a może nawet pogorszyć się w wieku dorosłym.

Nie wiadomo, jakie są dokładne przyczyny rozwoju objawów osobowości lękliwej. Szacuje się, że doświadczenia odrzucenia w dzieciństwie i lęk mogą przyczyniać się do ich pojawienia się w wieku dorosłym. Mogą one dotyczyć:

• separacji rodziców: dziecko nie rozumie, co spowodowało koniec związku i może poczuć się odrzucone i nagle wycofać z relacji z innymi;
• życia w sytuacjach wstydliwych z perspektywy społecznej, takich jak ubóstwo czy rodzina przemocowa;
• zaniedbania rodzicielskiego;
• rozstania i końca długotrwałego związku (odrzucenie przez partnera).

Możliwymi przyczynami mogą być również zmiany w produkcji hormonów i neuroprzekaźników.

Osoba wycofana – jak się zachowuje?

Skąd wiadomo, że ktoś, kogo spotkasz na swojej drodze, ma osobowość unikającą? Otóż da się zidentyfikować u osób cierpiących na to zaburzenie powszechne oznaki, które pozwalają stwierdzić, że określone zachowanie nie jest czyjąś fanaberią. Osoba wycofana czasami przyjmuje zestaw strategii, by za wszelką cenę uniknąć sytuacji, które sprawiają, że czuje się pod presją i jest oceniana.

• Unikają za wszelką cenę sytuacji, które mogłyby postawić tę osobę w niekomfortowej sytuacji.
• Oddalają się od grup społecznych, trzymanie się na uboczu, by czuć się bardziej chronionymi przed ewentualną próbą głębszego kontaktu.
• W kontekście zawodowym unikają obowiązków lub starają się chronić przed zbliżaniem się do pewnych osób w obawie przed krytyką.
• Decydują się nie inicjować rozmów, nie pozostawać w określonych środowiskach i nie uczestniczyć w działaniach społecznych.
• Mają duże zahamowania w obliczu intymnych relacji, które wynikają ze skrajnego strachu przed ośmieszeniem i wstydem.
• Ciągle czymś się niepokoją.
• Uważają się za jednostki niezdolne do nawiązywania relacji społecznych, nieatrakcyjne i gorsze od innych.

Ważne jest, by wyjaśnić, że osoby wycofane stale cierpią z powodu własnych zachowań i myśli. W rzeczywistości większość ludzi z tym zaburzeniem chce nawiązywać przyjaźnie i utrzymywać relacje interpersonalne, ale ich problem upośledza funkcjonowanie społeczne. Dlatego są to ludzie, którzy mają tendencję do izolowania się i przebywania w bardzo wąskich kręgach społecznych.

Są sytuacje, w których osoby cierpiące z powodu osobowości lękliwej mogą czuć się bardziej komfortowo. Mogą uczestniczyć w sytuacjach społecznych, gdy poczują, że są bezwarunkowo akceptowane, kiedy ufają ludziom i wiedzą, że nie zostaną w żaden sposób skrytykowane ani odrzucone. Pomimo ograniczeń, niektórzy ludzie z osobowością unikającą są w stanie prowadzić spokojne życie zawodowe, o ile nie mają często do czynienia z ludźmi. Mogą unikać interakcji ze współpracownikami, odrzucać awanse i unikać uczestniczenia w spotkaniach. Wszystko po to, by uniknąć interakcji, które mogą wywołać krytykę.

Osobowość unikająca a miłość

Osoby z tym zaburzeniem unikają czynności, w których muszą w jak największym stopniu wchodzić w interakcje z innymi ludźmi, szczególnie obawiając się krytyki i dezaprobaty. W życiu osobistym stronią od pogłębiania relacji międzyludzkich. Dlatego często odwołują spotkania w ostatniej chwili, nawet jeśli wcześniej uznali, że pomysł z przełamaniem się i pójściem na randkę, jest dobry.

Ze względu na ciągły strach przed krytyką lub wyśmiewaniem są bardzo powściągliwi. Niewiele mówią o sobie i opierają się związkom, które stają się bardziej intymne. W ten sposób unikają uroczystości lub okazji sprzyjających bliskości, takich jak spotkanie z rodziną partnera lub wizyta w jego domu rodzinnym.

Zawsze mają zaniżone poczucie własnej wartości. Na co dzień zmagają się z niską samooceną i dużą ilością krytyki, które sami sobie dawkują. To przyczynia się do uznawania siebie za kogoś nieatrakcyjnego, niezdolnego i gorszego. Dlatego stronią od relacji partnerskich, nie wierzą w to, że mogą być dla kogoś atrakcyjnymi osobami, a sama myśl o sytuacji intymnej wywołuje w nich paraliżujący strach.

Osobowość lękliwa a diagnozy różnicowe

Czasami objawy osobowości lękliwej można pomylić z fobią społeczną, ponieważ w obu przypadkach dana osoba ma trudności w sytuacjach społecznych. Jednak obie różnią się znacznie intensywnością i sytuacjami, w jakich występują. Na przykład osoba z fobią społeczną może odczuwać objawy lęku w pewnych sytuacjach społecznych, a w innych nie. Z drugiej strony osoba wycofana unika sytuacji społecznych w sposób uogólniony. Ma trudności nawet w utrzymaniu relacji międzyludzkich, takich jak przyjaźnie. Jest to dla niej wyczyn, który większość osób cierpiących na problemy fobii społecznej jest w stanie pokonać.

Inną diagnozą, którą można pomylić z osobowością unikającą, jest schizoidalne zaburzenie osobowości, które również objawia się izolacją społeczną. Różnica polega jednak na tym, że osobowość lękliwa izoluje się przez nadwrażliwość na krytykę społeczną i odrzucenie, podczas gdy osoba ze schizoidalnym zaburzeniem osobowości izoluje się, bo nie jest zainteresowana utrzymywaniem relacji międzyludzkich.

Warto jednak zauważyć, że osoba z unikającym zaburzeniem osobowości może także cierpieć na:

• depresję;
• lęk;
• fobię społeczną;
• zależny typ osobowości;
• zaburzenie osobowości typu borderline;
• zespół paniki.

Osobowość unikająca – leczenie

Na szczęście problemy wynikające z tego zaburzenia osobowości można leczyć. Główną formą leczenia są sesje psychoterapii. Jednak przez większość czasu osoby z tym zaburzeniem nie szukają pomocy i unikają leczenia tak bardzo, jak to możliwe, ponieważ uważają, że nic im nie jest.

Kiedy rozpoczyna się leczenie, psycholog musi najpierw zdobyć zaufanie pacjenta. Następnie profesjonalista zaczyna pracować z poczuciem własnej wartości i pewnością siebie klienta, szukając przyczyny zaburzenia. Psychoterapia skupia się również na kontrolowaniu objawów lęku i ewentualnej depresji.

Podejście poznawczo-behawioralne w terapii daje dobre wyniki, ponieważ umożliwia trening i poprawę umiejętności społecznych, dzięki czemu osoba wycofana lepiej radzi sobie w relacjach z innymi i z otoczeniem. Zastosowanie tego typu podejścia pozwala wyjaśnić podłoże procesu unikania i wycofywania się oraz skutecznie wzmacnia zdolność osoby do poczucia bezpieczeństwa. Podczas całego procesu terapeuta wykonuje wewnętrzną pracę z pacjentem, używając różnych technik. To one pozwalają osiągnąć ostateczny cel, którym będzie adaptacja myśli i działań oraz trening umiejętności społecznych i relacyjnych.

Wreszcie, jeśli objawy są bardzo silne, możliwe, że psycholog skieruje pacjenta do psychiatry, który z kolei przepisze środki psychofarmakologiczne. Po postawieniu diagnozy lekarz może przepisać leki przeciwlękowe w celu radzenia sobie z lękiem i antydepresanty, które oprócz pomocy w stanach lękowych mogą również leczyć wszelkie inne choroby współistniejące, takie jak depresja.

Trzeba pamiętać, że brak wsparcia psychologicznego przyczynia się do pogorszenia stanu. Czyni osobę wycofaną bardziej podatną na rozwój zaburzeń lękowych, takich jak fobia społeczna, agorafobia i zespół paniki, a także zaburzenia nastroju.

Osobowość lękliwa – jak sobie radzić na co dzień?

Życie polega na ciągłych interakcjach z innymi ludźmi. Kiedy jesteś głodny, musisz iść do sklepu, by kupić jedzenie i wchodzisz wtedy w interakcje ze sprzedawcą. W swojej pracy musisz wchodzić w interakcje z różnymi osobami, takimi jak koledzy z zespołu, szefowie i klienci. Kiedy idziesz do lekarza, również spotykasz się z innymi ludźmi. Podobnie jest w wielu innych sytuacjach społecznych.

Te interakcje społeczne są powszechne i trudno ich całkowicie uniknąć. Dlatego konieczne jest przełamywanie barier, które utrudniają życie społeczne. Poniżej znajdziesz kilka wskazówek, jak to zrobić. Pamiętaj jednak, że one nie zastępują opieki psychoterapeutycznej, która jest wskazana w leczeniu zaburzeń osobowości unikającej. Mogą jedynie pomóc Ci poczuć się bardziej komfortowo w sytuacjach towarzyskich.

Pomyśl o teraźniejszości

Wiele osób z tym zaburzeniem osobowości obawia się złych wydarzeń, które wiążą się z negatywnymi doświadczeniami ze swojej przeszłości. Na przykład zastraszanie w szkole mogło sprawić, że ktoś stał się niepewny siebie i nadmiernie reaguje na krytykę. Przywołuje wspomnienia znęcania się nad nim i boi się, że ta sama sytuacja powtórzy się w życiu dorosłym. Tworzy wokół siebie mur, który szkodzi jego obecnym relacjom lub zapobiega nawiązywaniu nowych znajomości. Jeśli też tak masz, puść wolno wszystko, co już się wydarzyło! Każda sytuacja, która dzieje się teraz, jest nowa i odrębna od wydarzeń już przeżytych. Żyjąc przeszłością, nie dostrzegasz tego, ile dobrego może wydarzyć się w Twojej teraźniejszości.

Zrozum, że jesteś wartościowym człowiekiem

Nie jesteś gorszy od drugiego człowieka z powodu posiadania pewnej cechy, osobowości, pracy, współmałżonka i innych czynników. Wszyscy ludzie są równi w tym sensie, że zasługują na szacunek i mają prawo do realizacji swoich marzeń. Każdy popełnia błędy, robi gafy i to jest normalne. Nie jesteś w stanie wziąć za wszystko odpowiedzialność. Możesz być najlepszą wersją siebie na tyle, na ile jesteś w stanie poczuć się dobrze z samym sobą.

Panuj nad swoimi emocjami i uczuciami

Strach, paranoja i panika mogą przejąć na Tobą kontrolę, gdy je dopuścisz do działania. Chcesz mieć dobre doświadczenia społeczne? Musisz nauczyć się zarządzać emocjami, a także wszelkimi uczuciami, które stoją na drodze do osiągnięcia tego celu. Oddychaj głęboko. Myśl pozytywnie. Powiedz sobie, że rzeczywistość nie jest tak przerażająca, jak myśli Twój umysł. Pozwól sobie na popełnianie błędów i ciesz się, gdy odniesiesz sukces. Myśl logicznie, by zmniejszyć rosnący niepokój w sytuacjach społecznych.

Są to taktyki emocjonalne, które pomogą Ci zarządzać tym, jak się czujesz, a tym samym podejmować lepsze decyzje w swoim życiu. Zastosuj je w praktyce i przekonaj się, która z nich jest dla Ciebie najlepsza. Nieśmiałość i niepewność to problem większości ludzi, ale gdy przejmuje nad Tobą kontrolę, musisz pomyśleć o poprawie jakości swojego życia.

Jeśli zidentyfikowałeś u siebie lub znasz kogoś, kto ma do czynienia z niektórymi z objawów osobowości unikającej, umów się na konsultację u psychologa lub psychologa online.