Tokofobia, strach przed porodem – jak sobie radzić?

Kobiety dość często odczuwają pewien niepokój, a nawet strach przed ciążą lub porodem, co nie oznacza, że ​​coś jest nie tak. Po prostu obawiają się, czy wszystko będzie w porządku z nimi i z dzieckiem. Jednak ten lęk jest znakiem ostrzegawczym w sytuacjach, w których wszystko staje się bardziej intensywne i zaakcentowane. Wówczas może przybrać wymiary tokofobii. Sprawdź, co to jest i jak sobie razić z paraliżującym strachem przed porodem.

Spis treści:

Tokofobia, czyli paniczny lęk przed porodem

Jakie są rodzaje tokofobii?

Rozpoznanie patologicznego lęku, czyli objawy tokofobii

Skąd się bierze strach przed porodem? Jakie są przyczyny tokofobii?

Czynniki, które potęgują lęk przed ciążą i porodem?

Jakie są skutki tokofobii?

Jak wygląda leczenie tokofobii?

Lęk przed kolejnym porodem – czy jest możliwy?

Czy tokofobia jest wskazaniem do cesarskiego cięcia?

Jak radzić sobie ze strachem przed porodem?

Czy strach przed porodem powoduje większy ból?

Tokofobia, czyli paniczny lęk przed porodem

Podczas ciąży kobieta często doświadcza uczucia niepokoju, ponieważ obejmuje ją strach przed nieznanym. W przeciwieństwie do społeczności, w których poród jest wydarzeniem naturalnym, odbywającym się w kręgu rodzinnym, w krajach zachodnich kobiety są informowane o możliwej konieczności interwencji chirurgicznej. To w głowie rodzącej czyni poród wydarzeniem medykalizowanym i postrzeganiem go jak zdarzenia potencjalnie niebezpiecznego. Oczywiście uczucie strachu jest związane z normalną reakcją fizjologiczną. Jednak, kiedy ten lęk się pojawi i jest paniczny, może sprawić, że kobieta nie będzie chciała zdecydować się na ciążę. To postępowanie może prowadzić do pojawienia się specyficznych patologii, takich jak tokofobia.

Słowo to pochodzi od dwóch greckich terminów „ tocos = poród” i „phobos = strach”. Fobie są rodzajem zaburzeń lękowych, które charakteryzują się irracjonalnym strachem przed jakimś przedmiotem lub określoną sytuacją. W rzeczywistości te obiekty lub wydarzenia stanowią niewielkie, lub żadne zagrożenie dla danej osoby. Tokofobia jest zatem rodzajem fobii, która obejmuje silny lęk przed porodem. Częściej dotyczy kobiet, które nigdy nie miały dzieci, są w pierwszej ciąży, ale może również dotykać tych, które mają rodzić po raz kolejny.

Jakie są rodzaje tokofobii?

Tokofobię można sklasyfikować według momentu i etapu życia, w którym pojawiają się objawy.

Tokofobia pierwotna lęk wywołują zajście w ciążę i poród, zanim kobieta w ogóle będzie przy nadziei lub urodzi. Ten rodzaj fobii może opóźnić lub uniemożliwić podjęcie decyzji o dzieciach. Obawy dotyczące ciąży mogą pojawić się na długo przed osiągnięciem przez kobietę wieku rozrodczego, czyli w okresie dzieciństwa lub młodości. Kobiety cierpiące na pierwotną tokofobię często mają historię wykorzystywania seksualnego, traumy, gwałtu, traumatycznego bólu lub negatywnych doświadczeń związanych ze szpitalami. Paniczny strach może również wynikać z informacji medialnych lub opowieści o ciąży i porodzie. Zwłaszcza tych, które są przerażające i bardzo bolesne, a czasami kończą się śmiercią lub trwałym uszkodzeniem ciała.

Tokofobia wtórna występuje zwykle u kobiet, które miały wcześniej traumatyczne doświadczenia związane z ciążą lub podczas porodu siłami natury. Przyczyny tokofobii wtórnej mogą również mieć związek ze złą opieką położniczą, negatywnymi doświadczeniami z personelem szpitala, poronieniem, śmiercią płodu lub nawet złym samopoczuciem w okresie ciąży. Poziom lęku jest tak duży, że odbiera chęci do urodzenia kolejnego dziecka.

Rozpoznanie patologicznego lęku, czyli objawy tokofobii

Strach przed zajściem w ciążę czy porodem jest normalny. Jednak ten nadmierny, a wręcz paniczny, który prowadzi do stronienia z tego powodu od relacji seksualnych i uczuciowych, jest całkowicie problematyczny.  Szacuje się, że na tokofobię cierpi 14% kobiet na całym świecie.

Ich lęk charakteryzują takie objawy tokofobii jak:

• powracające koszmary senne;
• hiperwentylacja;
• poty i dreszcze;
• bezsenność;
• brak apetytu;
• drażliwość;
• niecierpliwość;
• ataki paniki i lęku;
• płaczliwość;
• nudności i wymioty;
• depresja;
• myśli samobójcze.

Dla wielu pań silny strach obejmuje niestabilność emocjonalną podczas samego mówienia o porodzie lub ciąży, oglądania filmów lub wyobrażania sobie tych sytuacji. Im szybciej kobieta zda sobie z tego sprawę lub zauważy to ktoś z jej bliskich, tym lepiej. Wówczas należy rozpocząć odpowiednie leczenie. Fobia ogranicza życie, powoduje cierpienie i znacząco wpływa na zdrowie psychiczne ciężarnej. Ponadto lęk może bezpośrednio decydować o wyborze sposobu urodzenia dziecka, powodując konieczność wykonania cesarskiego cięcia.

Ponadto silny strach przed porodem nie jest tylko uczuciem, które wpływa na organizm kobiety i zmienia całą fizjologię ciąży. U tych ciężarnych stwierdza się wysoki poziom hormonu stresu, kortyzolu oraz podwyższone ciśnienie krwi, które mogą predysponować do:

• stanu przedrzucawkowego;
• przedwczesnego porodu;
• cesarskiego cięcia ze wskazań nagłych;
• porodu naturalnego z interwencjami chirurgicznymi;
• wydłużenia czasu rozwarcia szyjki macicy;
• ryzyka wystąpienia depresji poporodowej.

Ostatecznie w przypadku tokofobii kobieta może w końcu zdecydować się nie zachodzić w ciążę i nigdy nie rodzić. Często w tym celu bez wiedzy partnera stosuje różne formy antykoncepcji, co generuje konflikty dotyczące przyczyn jej rzekomej niepłodności. Natomiast panie, które desperacko pragną dziecka, mogą nawet zajść w ciążę. Jednak ich niepokój i trauma z powodu tokofobii mogą stać się tak intensywne, że zakłócą przebieg ciąży. Są też przypadki ciężarnych kobiet, które długo nie są świadome swojej fobii. Dopiero gdy zbliża się poród, zaczynają odczuwać paraliżujący strach.

Skąd się bierze strach przed porodem? Jakie są przyczyny tokofobii?

Geneza trwogi przed porodem jest wieloczynnikowa i może być związana z różnymi stanami, w tym zaburzeniami lękowymi. Wiele kobiet odczuwa strach ze względów osobistych, a na inne wpływają aspekty związane z kontekstem lub środowiskiem.

Poniżej znajdują się główne przyczyny lęku związanego z ciążą lub porodem.

• Niepewność i strach przed nieznanym oraz bólem porodowym.
• Obawy przed powikłaniami w czasie porodu naturalnego, zagrożeniami związanymi z zabiegami inwazyjnymi czy użyciem kleszczy.
• Lęk przed porodem siłami natury wiąże się głównie z bólem, dyskomfortem, faktem, że jest to wyrzeczenie, cierpienie i nieprzyjemność.
• Obawa przed fizycznym uszkodzeniem ciała kobiety, płodu lub noworodka.
• Strach przed śmiercią.
• Lęk przed kolejną ciążą.
• Strach, niepewność lub jakiekolwiek traumatyczne doświadczenie w obecnej, lub poprzedniej ciąży, lub po porodzie.
• Brak zaufania do swojego ciała i możliwości rodzenia siłami natury.
• Niedostateczna wiedza o własnym ciele i fizjologicznym przebiegu ciąży.
• Brak zaangażowania w podejmowanie decyzji podczas porodu.
• Strach przed utratą kontroli podczas rodzenia.
• Brak zaufania do pracowników służby zdrowia.
• Lęk przed interwencjami położniczymi i zakończeniu ciąży cięciem cesarskim.

Ogółem dla kobiet ciężarnych, które doświadczają tokofobii, najbardziej paraliżujący jest strach przed bólem. Należy podkreślić, że jest on subiektywny, postrzegany inaczej przez każdą osobę. Duży wpływ ma na niego kultura. Jest to symboliczna konstrukcja przekazywana z pokolenia na pokolenie. Strach przed bólem to idea narzucona kobietom poprzez historie członków rodziny, przyjaciół i społeczeństwo, w którym żyją. Najczęściej wynika z osobistych, negatywnych doświadczeń związanych z porodem, z lękiem przed nieznanym oraz opowieściami innych, które go pogłębiają i pozostają w podświadomości ciężarnej.

Czynniki, które potęgują silny lęk przed ciążą i porodem?

Wiele czynników ryzyka związanych z tokofobią to kwestie bardzo delikatne. Z jednej strony istnieją bodźce osobiste, takie jak:

• cechy osobowości (niska samoocena, lękliwość, niepewność);
• predyspozycje do zaburzeń lękowych;
• wcześniejsze problemy ze zdrowiem psychicznym (depresja, stres);
• złe przeżycia związane z ciążą;
• wcześniejsze doświadczenia traumy, nadużyć lub przemocy fizycznej i seksualnej.

Z drugiej strony można wskazać na uwarunkowania społeczne, takie jak brak wsparcia społecznego, niestabilna sytuacja ekonomiczna i bezrobocie. Jednak najistotniejszym czynnikiem ryzyka lęku przed porodem i ciążą jest niewiedza lub wcześniejsze negatywne doświadczenia z tych okresów.

Jakie są skutki tokofobii?

W przypadku tokofobii podobnie jak przy innych rodzajach panicznego strachu można mówić o głębokim i obezwładniającym efekcie psychologicznym. Najczęstszą konsekwencją fobii jest unikanie tego, co ją motywuje. Niektóre kobiety potrafią stawić czoła temu nadmiernemu lękowi, bo bardzo chcą być matkami. Jednak przychodzi im to z dużym dyskomfortem. Istnieją przypadki, w których obawy dotyczące ciąży i przebiegu porodu prowadzą do rezygnacji z bycia matką lub odczuwania ulgi po poronieniu.

Strach przed porodem może negatywnie wpłynąć na zdrowie i samopoczucie kobiety. Wywiera złe nastawienie do jej codziennego życia i ma niekorzystny, długoterminowy wpływ na relacje partnerskie.

Lęk przed porodem jest również związany z wyższym odsetkiem niekorzystnego przebiegu ciąży lub porodu. Na przykład brak współpracy z lekarzem położnikiem oraz niestosowanie się do zaleceń personelu medycznego może niepotrzebnie wydłużyć poród.

W końcu tokofobia jest również jedną z głównych przyczyn negatywnych doświadczeń porodowych, a co za tym idzie możliwości rozwoju depresji poporodowej. Ostatecznie w odpowiedzi na wcześniejsze negatywne lub traumatyczne doświadczenie porodowe, lub poporodowe może rozwinąć się nawet zespół stresu pourazowego.

Jak wygląda leczenie tokofobii?

Jeśli cierpisz na tokofobię, warto skonsultować się ze specjalistą jak najszybciej. Możesz skontaktować się z ginekologiem, położnikiem lub psychologiem specjalizującym się w opiece nad kobietami w ciąży i połogu. Najlepiej zwrócić się o pomoc, gdy zauważysz, że Twój lęk jest poważny i utrudnia funkcjonowanie w codziennym życiu. Możesz odczuwać niepokój, panikę lub unikać myśli o ciąży i porodzie.

Leczenie tokofobii zwykle polega na psychoterapii oraz ewentualnie farmakoterapii. Oto kilka możliwych podejść terapeutycznych.

• Psychoterapia poznawczo-behawioralna (CBT) – to podejście skupia się na zmianie myślenia i zachowań, które powodują tokofobię. Terapeuta będzie pracować z pacjentką, aby pomóc jej zidentyfikować negatywne myśli i uczucia związane z ciążą oraz porodem. W trakcie spotkań uczy, jak zmienić te myśli i uczucia.
• Terapia poznawcza – to podejście polega na pomocy pacjentce w zidentyfikowaniu i zmianie negatywnych myśli i przekonań, które powodują tokofobię.
• Pozytywne myślenie, medytacja, wizualizacja – skupia się na wykorzystaniu pozytywnych myśli i uczuć, aby móc pokonać swoje obawy i lęki.
• Hipnoza – jest techniką stosowaną do zmiany emocjonalnego stosunku do sytuacji wywołującej lęk.
• Farmakoterapia – w niektórych przypadkach psychiatra może zalecić leki przeciwlękowe lub leki antydepresyjne, aby pomóc pacjentce radzić sobie z objawami tokofobii.

W każdym przypadku terapia powinna być prowadzona przez doświadczonego psychologa lub psychoterapeutę, który będzie w stanie dostosować podejście do indywidualnych potrzeb kobiety. Idealnie byłoby, gdyby cały zespół medyczny był świadomy problemu: położna, ginekolog, pielęgniarki, psycholog i, w niektórych przypadkach, psychiatra.

Niektórym kobietom pomaga szczegółowy plan porodu i obecność kogoś u boku, na przykład douli. Jest to kobieta przeszkolona w udzielaniu pomocy w spokojnym i kontrolowanym porodzie. Jako specjalistka przeprowadza ciężarną przez poród tak, by był on wydarzeniem kojarzonym z pięknym cudem narodzin, a nie z traumą.

Lęk przed kolejnym porodem – czy jest możliwy?

Najlepszą bronią, jaką człowiek może mieć przeciwko lękowi przed nową sytuacją, jest wiedza. Dlatego rozmowa z lekarzem o swoich obawach jest bardzo ważna. Wtedy zobaczysz, jak będą przebiegać procedury, zarówno w przypadku porodu naturalnego, jak i cesarskiego cięcia. Poznaj innego rodzaju zabiegi wykonywane przed lub po porodzie. Wyjaśnienie wątpliwości dotyczących znieczulenia, rozmowa o tym, co możesz czuć lub nie, a także o wydarzeniach poporodowych sprawi, że poczujesz się pewniej i z pewnością zmniejszy lęk przed porodem.

Pamiętaj, że nie jesteś sama i nie dla wszystkich kobiet okres ciąży oraz poród jest czymś naturalnym, zwyczajnym, akceptowalnym. Czasami nawet nie dzieje się to przy pierwszym dziecku. Poznaj historię Marceliny, która również cierpiała na tokofobię. Wizyta u psychologa odmieniła jej życie i podejście do tematu kolejnej ciąży.

Strach przed porodem – historia Marceliny

„Pamiętam, że gdy byłam mała, nic nie wiedziałam o porodzie. W moim rodzinnym domu był to temat tabu. Gdy dorosłam i wspólnie z partnerem podjęliśmy decyzję o dziecku, nie widziałam siebie podczas porodu. Strach był większy niż pragnienie potomstwa. Bałam się, co może się stać, jak to będzie, czy dam sobie ze wszystkim radę. Mimo to zaszłam w ciążę i mój poród przebiegł pomyślnie. Nie czułam wielkiego bólu i współpracowałam z personelem szpitala.

Za drugim razem, szczerze przyznaję, że opanował mnie paraliżujący strach. Niby wiedziałam, co nadejdzie, że pod koniec ciąży nadejdzie poród, ale nie mogłam sobie poradzić z obezwładniającym mnie lękiem. Martwiłam się, czy dziecko nie urodzi się zbyt wcześnie. W mojej głowie kłębił się szereg pytań. Czy w przypadku cesarskiego cięcia będę dobrze czuła się po zastosowaniu znieczulenia? Czy będę na siłach być matką dla dwójki dzieci? Czy szybko się zregeneruję? Czy miałam kiedyś jakieś problemy z alergią na leki? W każdym razie było tak wiele rzeczy do przemyślenia…

Jak rozwiązałam te obawy? Porozmawiałam o wszystkim z lekarzem ginekologiem, który skierował mnie do psychologa. Ten okres był dość intensywny w moim życiu. Przyznaję, że czułam się krucha i podatna na przyszłe wydarzenia. Gdybym nie miała profesjonalnej pomocy, nie byłabym w stanie dożyć momentu porodu ze spokojem, jaki miałam po wsparciu psychologa. Ta pomoc sprawiła, że zobaczyłam strach w innym wymiarze. Zrozumiałam, że jest on normalny dla ludzi, ale we wszystkim, co zamierzam zrobić, nie mogę mu się poddać. Nauczyłam się, że lęk nie powinien być elementem ograniczającym. Przeżywanie chwili ciąży w strachu odbiera całe piękno tego okresu! Zrozumiałam, że nowe życie we mnie czuje wszystko to, co ja. Dlatego zapewnienie bezpieczeństwa jemu i sobie jest bardzo ważne”.

Profesjonalne wsparcie

Przykład Marceliny pokazuje, jak bardzo ważne jest profesjonalne wsparcie w leczeniu tokofobii. Słuchanie tego, co inni mają do powiedzenia, może niepotrzebnie namieszać w życiu. Musisz nauczyć się filtrowania informacji i ustalenia tego, co jest dla Ciebie dobre, a co nie. Zawsze znajdzie się ta daleka ciocia, która przyjdzie Ci powiedzieć, że wnuczka jej sąsiadki zmarła przy porodzie. Albo, że taka a taka trafiła na złego lekarza i miała problemy z naturalnym porodem. Ktoś inny wmówi Ci, że „siłą” zrobili cesarskie cięcie. Pamiętaj, że ludzka wyobraźnia nie zna granic.

Miej świadomość, że owszem, złe rzeczy zawsze mogą się zdarzyć, ale musisz skupić swoją energię na pozytywach. Każdy przypadek jest inny, a Ty nie znasz całej historii. Najlepiej porozmawiać ze specjalistą o tym, co Cię trapi. To z pewnością przyniesie Ci większy spokój w obliczu lęku przed porodem. Pamiętaj, że strach jest naturalny, ale nie pozwól mu zawładnąć swoim życiem. Jeśli czujesz, że przeszkadza, poproś o pomoc. To żaden wstyd.

Czy tokofobia jest wskazaniem do cesarskiego cięcia?

Tokofobia nie jest bezpośrednim, położniczym wskazaniem do cesarskiego cięcia. W przypadku kobiet cierpiących na lęk przed porodem zaleca się podejście indywidualne i zintegrowane leczenie. Musi ono uwzględniać psychoedukację, terapię poznawczo-behawioralną i ewentualnie farmakoterapię w celu zmniejszenia strachu przed rozwiązaniem.

W przypadku ciężarnych kobiet z tokofobią, które nie są w stanie poradzić sobie z paraliżującym lękiem, mimo interwencji psychologicznych i farmakologicznych, może być zalecane przeprowadzanie cięcia cesarskiego ze wskazań pozapołożniczych. Wówczas należy mieć stosowne zaświadczenie lekarskie (najlepiej od psychiatry). Jednakże każda decyzja o metodzie porodu powinna być podejmowana indywidualnie przez lekarza prowadzącego i pacjentkę. Pod uwagę brane są wszystkie czynniki medyczne, psychologiczne i społeczne.

Jak radzić sobie ze strachem przed porodem?

Zastanawiasz się, jak zmniejszyć lęk przed porodem? Oto wskazówki, które ułatwią Ci zapanowanie nad swoimi uczuciami.

1. Wybierz zaufanego lekarza. Poszukaj profesjonalisty, który zapewni Ci bezpieczeństwo, komfort emocjonalny i zajmie się Tobą bez pośpiechu. Nie wstydź się pytać o to, czego nie wiesz!
2. Zainwestuj w badania prenatalne. Wiele obaw w ciąży bierze się z troski o stan zdrowia dziecka. Opieka prenatalna to jeden z najskuteczniejszych sposobów na uniknięcie ewentualnych problemów.
3. Poznaj szczegóły porodu. Pokonanie strachu przed nieznanym jest możliwe, gdy dobrze poznasz swojego „przeciwnika”. Poproś lekarza, położną lub doulę o zapoznanie Cię z ważnymi kwestiami porodu siłami natury, lub cesarskiego cięcia.
4. Nie sugeruj się opiniami innych. Często zdarza się, że krewni i przyjaciele chcą pomóc i udzielić wskazówek dotyczących ciąży i porodu. Musisz jednak pamiętać, że doświadczenia każdej kobiety są wyjątkowe. To, co było dobre dla przyjaciółki, może nie być odpowiednie dla Ciebie.
5. Zaufaj sobie. Staraj się podążać za własnymi instynktami i pragnieniami. Nie ulegaj presji członków rodziny, znajomych ani samego społeczeństwa.

Lęk przed porodem – więcej wskazówek jak sobie radzić

1. Uważaj na internetowe doniesienia. Zamiast czytać opowieści na forach, szukaj źródeł artykułów naukowych lub wpisów na profesjonalnych blogach.
2. Skorzystaj z możliwości psychoterapii. Ciąża powoduje duże zmiany w życiu kobiety, pary i rodziny. Terapia może pomóc w całym tym procesie, w tym złagodzić lęk przed porodem i odbudować poczucie bezpieczeństwa psychicznego.
3. Przygotuj się do porodu. Skorzystaj ze szkoły rodzenia i wsparcia douli. Czasami pomaga wizyta na oddziale położniczym. Pamiętaj też, by wcześniej zorganizować rzeczy potrzebne do szpitala i przygotować torbę dla siebie i maluszka.
4. Nie wstydź się prosić o wsparcie bliskich. Dzielenie się swoimi uczuciami to świetny sposób na złagodzenie niepokoju.
5. Myśl pozytywnie. To naturalne, że poród, zwłaszcza ten siłami natury, niesie ze sobą ból. Sekret polega na tym, aby starać się nie cierpieć z góry i tworzyć koszmarnych scenariuszy. Pamiętaj, że pozytywne myśli przyciągają pozytywne rzeczy! Pomyśl, że zaraz po porodzie w końcu spotkasz swoją wielką miłość. Wszystko, co wydarzyło się w ciągu ostatnich kilku miesięcy, było ważne, aby ta chwila się wydarzyła.
6. Wypróbuj ćwiczenia relaksacyjne. Kontrola oddechu, słuchanie muzyki czy też masaż lub kąpiel to wszystko metody, które mogą pomóc Ci osiągnąć relaks.

Czy strach przed porodem powoduje większy ból?

Jeśli organizm jest rozluźniony, wytwarza więcej endorfin, więc odczuwanie bólu jest mniejsze. Kobiety bardziej spięte, zestresowane, nerwowe i niespokojne wydzielają mniej hormonu szczęścia, a co za tym idzie, będą odczuwać większy ból podczas porodu. Dlatego tokofobia nie ułatwia akcji porodowej. Strach przyczynia się do zaostrzenia procesu bólowego, ponieważ w fizjologii bólu dobrze znane jest błędne koło: strach-napięcie-ból-strach. Kiedy się boisz, wzrasta napięcie w ciele, które powoduje większy ból, a nieprzyjemne dolegliwości potęgują strach. Dlatego tak ważne jest zadbanie o kontrolowanie swoich lęków.

Podsumowując, obawy są naturalne w okresie ciąży. Niezależnie od tego, czy dotyczą zdrowia matki, dziecka, czy przebiegu porodu. Jednak kobiety odczuwające lęk, który wykracza poza ich stan fizjologiczny, wpływa na ich zdrowie psychiczne, a w konsekwencji na relacje matka–dziecko, które należy leczyć. W zrozumieniu i nauczeniu się identyfikowania różnych przyczyn tokofobii może pomóc psycholog.

Placówki naszych poradni znajdują się w:

• Warszawie – Sprawdź: Psycholog Warszawa
• Wołominie – Sprawdź: Psycholog Wołomin

Wpis blogowy nie jest artykułem naukowym. Ma jedynie charakter informacyjny i nie zastąpi konsultacji ze specjalistą.