Dekompensacja – co to oznacza? Dekompensacja psychotyczna

Kiedy ktoś ma nieoczekiwaną reakcję na bodziec lub po prostu przyjmuje postawę odbiegającą od powszechnego wzorca, często słyszy się, że ta osoba ma załamanie. Gdy ten stan jest krytyczny i dotyczy psychiki, do jego określenia w psychologii używa się pojęcia dekompensacja. Co to właściwie oznacza? Sprawdź!

Spis treści:

Dekompensacja, czyli nierównowaga

Jakie są ogólne objawy dekompensacji?

Co powoduje załamanie psychiczne?

Dekompensacje psychotyczne i inne – rodzaje dekompensacji

Dekompensacja psychotyczna a zaburzenia osobowości borderline

Załamanie psychotyczne a chwiejna postawa życiowa w obliczu uzależnienia

Jak wygląda leczenie? Dekompensacja a terapia u psychologa

Jak odzyskać równowagę psychiczną i zapobiegać dekompensacji?

Dekompensacja, czyli nierównowaga

Ogólnie dekompensacja to poważna usterka w jakimś systemie, która może być wynikiem różnych przyczyn, doprowadza do załamania jego prawidłowego funkcjonowania. Słowo dekompensacja pochodzi od łacińskiego „decompensatio”, co odpowiada znaczeniu: „nierównowaga”, „wykolejenie”. W organizmie ten stan może dotyczyć zarówno funkcji fizycznych, jak i psychicznych.

Zwłaszcza w diagnostyce medycznej znane są różne formy zaburzeń czynnościowych organizmu, które w stanie ostrym  prowadzą do dekompensacji danej funkcji. Na przykład może dojść do wystąpienia poważnych zaburzeń krzepliwości krwi. Układ krążenia może ulegać dekompensacji w stosunku do prawidłowego jej przepływu. Lub wystąpić dekompensacja (niewydolność) oddechowa, jeśli wymiana gazowa w płucach nie jest już wystarczająca.

Masywna dysfunkcja może wystąpić w najróżniejszych funkcjach biologicznych, co ostatecznie prowadzi do dekompensacji ustroju, a tym samym do poważnej dysfunkcji w organizmie. Można więc powiedzieć, że w stanie rozstrojenia stan zdrowia jest poważnie zaburzony lub odpowiada poważnej chorobie, lub zaburzeniu zdrowia.

Dekompensacji może ulec także funkcja psychiczna. Wówczas tym terminem określa się załamanie, krytyczny stan, w którym dochodzi do załamania się dotychczas używanych neurotycznych mechanizmów obronnych podmiotu. Najczęściej pojawia się on jako odpowiedź na nową lub trudną do zniesienia sytuację afektywną. Do głosu dochodzi słabość i wrażliwość jednostki, które powodują, że mamy do czynienia z daleko posuniętą dekompensacją normalnej funkcji psychicznej.

Jakie są ogólne objawy dekompensacji?

Dekompensacja psychiczna to ostra reakcja psychiczna na skrajnie stresującą sytuację, taką jak silny stres, zastraszanie lub traumatyczne wydarzenie. Objawia się zwykle silnym drżeniem, płaczem i szlochaniem, ale nierzadko także pozornym przeciwieństwem, a mianowicie apatią i sztywnością.

W momencie dekompensacji osoba dotknięta chorobą nie ma odpowiedniej strategii radzenia sobie ze stresującą sytuacją. Powoduje to przeciążenie organizmu i załamanie psychiczne. Dekompensacji często towarzyszą zaburzenia lękowe lub wypalenie. Wiele chorób psychicznych przechodzi okresy dekompensacji, podczas których mogą pojawić się różne dolegliwości, takie jak:

• bóle głowy,
• bezsenność,
• brak apetytu,
• duże wahania nastroju,
• spadek samooceny,
• zmiany zachowania trudne do kontrolowania w niechronionym środowisku.

Modyfikacje te mogą często zagrażać życiu danej osoby. Wymagają stanowczej i szybkiej interwencji w celu opanowania sytuacji.

5 najczęstszych oznak dekompensacji

Z obserwacji psychologicznych pacjentów, którzy doświadczyli dekompensacji, można wyróżnić pięć głównych oznak stanu psychicznej nierównowagi. Należą do nich:

• problemy z koncentracją: życie w „świecie równoległym”, z dużymi trudnościami w utrzymaniu skupienia przy wykonywaniu rutynowych czynności, brak produktywności;
• drażliwość: nieumiejętność radzenia sobie z niekorzystnymi sytuacjami życiowymi, roztargnienie;
• brak kontroli nad swoimi emocjami, które potrafią przemawiać głośniej niż zdrowy rozsądek;
• bezsenność i jednoczesna niemoc przy podejmowaniu kolejnych zadań z powodu niewyspania;
• bóle fizyczne, np. głowy lub mięśni.

Co powoduje załamanie psychiczne?

Dekompensacja może przyjmować formę ostrego załamania psychicznego zwykle ze względu na skrajnie traumatyczne, trudne lub bolesne zdarzenie. Mogą to być sytuacje osobiste lub globalne, takie jak:

• poważny wypadek drogowy,
• doświadczenia uczestniczenia w wojnie,
• bycie ofiarą klęski żywiołowej,
• przeżycie zagrażających życiu brutalnych sytuacji, takich jak napad, porwanie lub gwałt,
• śmierć szczególnie bliskiej osoby, np. dziecka.

Jednak przyczyny dekompensacji często tkwią w utrzymujących się przez długi czas sytuacjach stresowych, które ostatecznie mogą przerodzić się w załamanie psychiczne. To może być:

• ciągły stres w pracy,
• mobbing,
• trwałe problemy małżeńskie lub w związku,
• życie w napięciu i długotrwały stres psychiczny, np. z powodu opieki nad chorą, bliską osobą

Początek dekompensacji zależy w dużym stopniu od osobistych okoliczności i zdolności radzenia sobie z życiowymi trudnościami. Dużą rolę odgrywa tu indywidualna odporność i psychiczne zasoby człowieka.

Dekompensacje psychotyczne i inne – rodzaje dekompensacji

Można wyróżnić trzy główne rodzaje nierównowagi. Przejawami dekompensacji są zaburzenia w obrębie zaburzeń psychotycznych lub zachowania.

• Dekompensacja psychotyczna – głównie obejmuje zaburzenia, które przypominają psychozę. Pojawia się przede wszystkim u osób z zaburzeniem osobowości z pogranicza (borderline).
• Dekompensacja behawioralna – ma związek z załamaniem psychicznym, w którym człowiek chce odebrać sobie zdrowie lub targnąć się na własne życie. Do dekompensacji behawioralnej dochodzi najczęściej na skutek traumatycznych lub bolesnych wydarzeń. Zdarza się, że w wyniku zemsty (np. na gwałcicielu) ofiara szuka własnego sposobu na wymierzenie sprawiedliwości i staje się niebezpieczna dla otoczenia.
• Dekompensacja psychoneurotyczna – dotyczy przede wszystkim seniorów, którzy czują się zagubieni i nie mogą odnaleźć się w sytuacji zmiany otoczenia, środowiska funkcjonowania, śmierci współmałżonka lub dziecka. W wyniku nierównowagi może dojść do problemów ze zdrowiem psychicznym i fizycznym, do zaburzeń odżywiania, nastroju, dezorientacji i manii.

Niektórzy psychologowie wyróżniają jeszcze dekompensację strukturalną, która dotyczy załamania struktury osobowości. W przeciwieństwie do jej odmiany behawioralnej pacjent kompensuje sytuację urazową na poziomie struktury osobowości. To może powodować przejściowe zaburzenia umysłowe, doprowadzić do paranoi lub ostrego stanu depresyjnego.

Dekompensacja psychotyczna a zaburzenia osobowości borderline

Zaburzenie osobowości typu borderline powoduje wzorzec niestabilności behawioralnej z okresowymi stanami nagłego i głębokiego pogorszenia stanu psychicznego.

Czytaj więcej o borderline: Osobowość borderline (BPD) – co to znaczy?

Mogą też pojawić się stany psychotyczne:

• paranoje,
• napady paranoidalne
• dekompensacje psychosomatyczne i somatyczne,
• fazy manii i depresji,
• ataki lęku.

W dekompensacji psychotycznej przy osobowości borderline pojawiają się urojenia lub halucynacje. Pacjentowi nie jest obce poczucie bezradności, bezrefleksyjności i skłonności do nieadaptacyjnego odreagowywania. Ten stan może trwać krótko (kilka minut) lub długo (nawet kilka dni). Dochodzi do niego w odpowiedzi na sytuacje kryzysowe.

Załamanie psychotyczne a chwiejna postawa życiowa w obliczu uzależnienia

Załamanie psychotyczne jest związane głównie z zaburzeniami psychicznymi, a zwłaszcza zaburzeniami psychotycznymi, na przykład ze schizofrenią. Może być również wywołane przez inne zaburzenia psychiczne, takie jak:

• depresja w jej najostrzejszej postaci,
• choroba afektywna dwubiegunowa,
• zaburzenia lękowe,
• możliwe uszkodzenia neurologiczne spowodowane urazem.

Załamanie psychotyczne prowadzi do chwiejnej postawy życiowej z powodu niemożności prawidłowego funkcjonowania umysłowego. Ma to związek z oderwaniem myśli i zachowań od rzeczywistości. Dlatego też do takiego stanu dochodzi również w obliczu uzależnienia. W przypadku alkoholu kryzys psychotyczny pojawia się przy nadmiernym spożyciu i może wejść w pobudzenie psychoruchowe w sposób zdezorganizowany, agresywny. W trakcie napadu delirium mogą wystąpić halucynacje, omamy wzrokowe, słuchowe, czuciowe. Nadużywanie narkotyków również może powodować epizody psychotyczne, jak również na odwrót. Niektórzy doświadczają przemijających zaburzeń psychotycznych ze względu na swój stan nierównowagi psychicznej.

Jak wygląda leczenie? Dekompensacja a terapia u psychologa

Dekompensacja psychiczna jest reakcją stresową, która zwykle trwa od kilku godzin do kilku dni. Jednak w ciężkich przypadkach może trwać kilka tygodni. Jeśli są to ostre stany regresji, które trwają dłużej niż cztery tygodnie, należy sprawdzić, czy nie występuje zespół stresu pourazowego. Jest to często obserwowane u ludzi, którzy przeżyli traumatyczne wydarzenia.

Leczenie ustalane jest na podstawie oceny specjalisty. W przypadku doświadczania ostrego stanu nierównowagi psychicznej należy zgłosić się do psychologa, który na początku wspólnie z pacjentem ustali, jaka sytuacja spowodowała dekompensację. W każdym przypadku ważne jest, aby pozwolić sobie na dużo odpoczynku i unikać sytuacji trudnych i stresujących. Jeśli dekompensacja jest wynikiem stale stresującej sytuacji, takiej jak mobbing w pracy, w miarę możliwości należy zadbać o zmianę warunków życia.

Terapia u psychologa pomaga poradzić sobie nie tylko z objawami, ale i z przyczynami odczuwanego stanu. W cięższych przypadkach konieczne jest przyjmowanie środków uspokajających, które zaleci psychiatra. Większość to  substancje o właściwościach uspokajających i relaksujących oraz skutecznych w walce z lękiem. Ponadto profesjonalna pomoc przed wystąpieniem załamania psychotycznego może mieć oprócz leczenia i redukcji objawów charakter prewencyjny.

Psychoterapia to duży krok w kierunku zdrowego i świadomego powrotu do zdrowia, z czasem możliwe jest ustąpienie wszystkich objawów.

👉 Jeżeli potrzebujesz pomocy, wsparcia psychologicznego placówki naszych poradni znajdują się w:

• Warszawie, Zobacz: Psycholog Warszawa
• Wołominie, Zobacz: Psycholog Wołomin

Jak odzyskać równowagę psychiczną i zapobiegać dekompensacji?

Trudno przewidzieć lub kontrolować złe zdarzenia, takie jak śmierć bliskich, klęski żywiołowe czy wypadki. Dlatego w wielu przypadkach nie da się zapobiec dekompensacji psychicznej. Jeśli jednak przyczyną nierównowagi jest permanentna stresująca sytuacja, można zrobić coś, aby zapobiec załamaniu lub odzyskać równowagę psychiczną.

• Ustal, co jest przyczyną braku równowagi emocjonalnej.
• Konieczne może być przepracowanie problemów z przeszłości (tu niezbędna jest pomoc psychologa).
• Rozważ ogólne warunki życia, sytuację, w której jesteś i w razie potrzeby zmienić to, co powoduje nierównowagę psychiczną.
• Jeśli to możliwe, zrób sobie krótszą przerwę w pracy, wyjedź na urlop, by przynajmniej zredukować stres przez określony czas.
• Pracuj nad pewnością siebie, bo częstym objawem dekompensacji jest spadek samooceny i poczucia własnej wartości.
• Wystarczająca ilość ćwiczeń i sportu relaksuje i sprzyja produkcji endorfin. Dlatego nie zapominaj o aktywności fizycznej.
• Wielu osobom pomagają ćwiczenia relaksacyjne oraz praktyka jogi lub medytacji.
• Staraj się optymistycznie podchodzić do życia. Pamiętaj, że po burzy zawsze wychodzi słońce.

Podsumowując, można stwierdzić, że najlepszą profilaktyką dekompensacji, jak w przypadku wszystkich zaburzeń psychicznych w ogóle, jest zdrowy, zrównoważony tryb życia. Warto w tym celu skorzystać z różnych treningów psychologicznych, w tym rozwijania własnej inteligencji emocjonalnej.

Nauka radzenia sobie z emocjami to sposób na osiąganie spokoju. W chwilach napięcia musisz panować nad sobą. I tu pojawia się dobrze znana: inteligencja emocjonalna, czyli zdolność odczuwania, rozumienia, kontrolowania i modyfikowania swojego stanu emocjonalnego. Gdy masz większą świadomość siebie, znacznie łatwiej znajdziesz odpowiednie możliwości, wykorzystasz swoje mocne strony i, co być może najważniejsze, zapanujesz nad emocjami. Wszystko po to, by nie doszło do załamania psychicznego.

Wpis blogowy nie jest artykułem naukowym. Ma jedynie charakter informacyjny i nie zastąpi konsultacji ze specjalistą.