Schizofrenia czym jest? Początkowe objawy schizofrenii

Schizofrenia to poważne zaburzenie psychiczne charakteryzujące się zaburzeniami myślenia, percepcji, emocji i zachowania. Osoby cierpiące na schizofrenię mogą doświadczać halucynacji (najczęściej słuchowych), urojeń, dezorganizacji myślenia oraz trudności w wykonywaniu codziennych czynności. Objawy mogą obejmować również wycofanie społeczne, apatię i brak motywacji. Schizofrenia zwykle pojawia się w młodym wieku dorosłym i wymaga długotrwałego leczenia, które obejmuje farmakoterapię oraz terapię psychologiczną. Wczesna diagnoza i odpowiednie wsparcie mogą znacznie poprawić jakość życia osób z tym zaburzeniem.

W naszej poradni Spokój w Głowie oferujemy kompleksową pomoc i wsparcie dla osób zmagających się ze schizofrenią. Zapewniamy indywidualne podejście oraz profesjonalne terapie dostosowane do potrzeb każdego pacjenta.

Czym jest schizofrenia? Diagnostyka schizofrenii

Spis treści:

Schizofrenia co to za choroba psychiczna? Czy to rozdwojenie jaźni?

Kim jest osoba chora? Zachorowalność na schizofrenię

Objawy początkowe, czyli zwiastuny schizofrenii

Jakie są przyczyny schizofrenii?

Jakie są pierwsze objawy schizofrenii?

Jakie zaburzenia występują w przebiegu objawów schizofrenii?

Objawy dezorganizacji psychicznej u nastolatków

Rodzaje schizofrenii. Jakie są najczęstsze postaci schizofrenii?

Jak się czuje schizofrenik?

Jak wygląda rozpoznanie schizofrenii?

Jak psycholog rozpoznaje u pacjentów objawy schizofrenii?

Diagnoza choroby a stadium przebiegu schizofrenii

Jak wygląda leczenie schizofrenii?

Osobowość schizotypowa a schizofrenia

Czy schizofrenia jest uleczalna?

Jak pomóc choremu na schizofrenię?

FAQ – Najczęściej zadawane pytania

Schizofrenia co to za choroba psychiczna? Czy to rozdwojenie jaźni?

Na wstępie wyjaśnijmy: schizofrenia czy schizofremia? Poprawna nazwa to schizofrenia, która jest przewlekłą chorobą psychiczną, dawniej uważaną za rodzaj postępującej degradacji psychicznej, zaczynającej się w młodym wieku. W 1860 roku belgijski psychiatra Benedict Augustin Morel opisał przypadek trzynastoletniego chłopca. Jego zdaniem moralne, intelektualne i psychiczne funkcjonowanie nastolatka uległo radykalnemu pogorszeniu wskutek dziedzicznego uszkodzenia mózgu. Było ono więc nieodwracalne, a Morel użył do jego opisania terminu otępienie wczesne (dementia praecox).

Pojęcie otępienia wczesnego rozpowszechnił niemiecki psychiatra Emil Kraepelin, który objął nim grupę chorób z gwałtownym pogorszeniem sprawności psychicznej u osób w młodym wieku. Termin ten początkowo uważany za jednoznaczny z dzisiejszą schizofrenią, z czasem okazał się mylący. Otóż nie ma dowodów na postępującą degradację mózgu w czasie choroby, a objawy obserwowano głównie u osób, które przedawkowały leki przeciwpsychotyczne. Ponadto pierwsze objawy schizofrenii pojawiają się niekiedy w wieku średnim, a nawet i później, a nie tylko u młodych ludzi.

Dopiero w 1911 roku szwajcarski psychiatra Eugen Bleuler wprowadził właściwą nazwę dla tej choroby. Użył terminu schizofrenia (rozszczepienie umysłu, rozdwojenie jaźni), które następuje między umysłem a emocjami oraz między umysłem a światem zewnętrznym.

Za pierwsze objawy schizofrenii uznał:

• zaburzenia skojarzenia i afektywności;
• ambiwalencję;
• autyzm.

Wyodrębnił również objawy produktywne takie jak halucynacje, urojenia, objawy wegetatywne, napędu ruchowego i katatoniczne (np. katalepsję, stupor, hiperkinezję, negatywizm, manieryzm, stereotypie).

Kim jest osoba chora? Zachorowalność na schizofrenię

Na schizofrenię choruje około 0,2-2% populacji. Natura zaburzenia wciąż pozostaje niejasna. Mimo, że choroba daje o sobie znać niekiedy już w dzieciństwie albo dopiero w podeszłym wieku, to jednak aż 75% przypadków ma początek między 15. a 40. rokiem życia (średnio w połowie trzeciej dekady życia).

Schizofrenia dotyka zarówno mężczyzn, jak i kobiety, choć u panów rozpoczyna się nieco wcześniej (w pierwszej połowie trzeciej dekady życia). Po 35. roku życia jest częstsza wśród pań i ma też gorszy przebieg, który mocno utrudnia codzienne funkcjonowanie.

Objawy początkowe, czyli zwiastuny schizofrenii. Objawy choroby

Istnieją grupy objawów schizofrenii, które uznaje się za zwiastuny choroby. Dotyczą one zmian w myśleniu, zachowaniu i percepcji osoby. Trzeba jednak podkreślić, że nie są one jeszcze typowymi symptomami choroby psychicznej. Raczej przybierają formę krótkich lub przemijających objawów psychotycznych schizofrenii.

Objawami zwiastunowymi mogą być:

• zaburzenia snu;
• obniżony lub zmienny nastrój;
• drażliwość;
• lęki i zaburzenia podobne do nerwicy;
• zachowania obsesyjno-kompulsyjne;
• mało charakterystyczne objawy bólowe;
• zaburzenia żołądkowo-jelitowe;
• brak siły;
• wycofanie;
• nastawienia ksobne i prześladowcze;
• zbytnia podejrzliwość;
• depersonalizacja i derealizacja;
• zniekształcenia postrzegania;
• zachowania niezgodne z normami społecznymi i obyczajowymi;
• zainteresowanie tematami dotąd pomijanymi, np. okultyzmem, filozofią, abstrakcyjnymi ideami;
• dziwaczne zachowania, pomysły, wypowiedzi;
• nietypowe doznania percepcyjne.

Mimo że te zwiastuny często o sobie dają znać, nie łączy się ich ze schizofrenią. Dopiero po rozpoznaniu i zdiagnozowaniu pacjenta dochodzi do scalania faktów i wnioskowania, co zapowiadało pojawienie się choroby.

Przeczytaj także: Objawy schizofrenii u mężczyzn. 5 sygnałów, które nie mogą Cię ominąć!

Jakie są przyczyny schizofrenii?

Chociaż dokładna przyczyna rozwoju choroby i tego, dlaczego niektórzy doświadczają objawów schizofrenii, nie została ustalona, ​​większość ekspertów zdrowia psychicznego uważa, że ​​to zaburzenie jest spowodowane kilkoma czynnikami. Czynniki te opisano bardziej szczegółowo poniżej.

Czynniki biologiczne i fizyczne

Od dawna wiadomo, że schizofrenia występuje w rodzinach. Chociaż choroba występuje u 1% populacji, stan ten pojawia się u 10% osób, które mają krewnego pierwszego stopnia z tym zaburzeniem. Co więcej, naukowcy uważają, że kilka naszych genów wiąże się ze zwiększonym ryzykiem zachorowania na schizofrenię, ale nie ma samego genu, który powoduje tę chorobę. Co jeszcze udało się ustalić?

1. Wpływy genetyczne: wskaźniki zachorowalności na schizofrenię są wyraźnie wyższe wśród osób spokrewnionych. Coraz więcej wskazuje na to, iż mamy do czynienia ze zjawiskiem poligenicznym (oddziaływanie wielu genów).
2. Badania bliźniąt: zbieżność zachorowań wśród bliźniąt monozygotycznych są wyższe niż w jakiejkolwiek innej relacji pokrewieństwa.
3. Badania adopcyjne: u dzieci schizofreniczek oprócz większej zapadalności na schizofrenię, częściej stwierdzano ponadto opóźnienie umysłowe, neurotyczność oraz antyspołeczność. Najczęściej zaburzenia psychiczne ujawniają się tam, gdzie stosunki między rodzicami adopcyjnymi układają się źle, np. występują między nimi poważne zaburzenia w komunikacji.
4. Badania nad dziećmi z grupy wysokiego ryzyka: gdy jedno z rodziców (lub oboje) chorują na schizofrenię, dziecko jest bardziej zagrożone rozmaitymi chorobami psychicznymi, ze schizofrenią włącznie.
5. Czynniki neuroanatomiczne: procent wcześniactwa wśród osób, które następnie zachorowały na schizofrenię, jest znacznie wyższy od średniej.
6. Zaburzenia masy mózgu: wiele zebranych dowodów świadczy o tym, że w niektórych przypadkach schizofrenii, zwłaszcza przewlekłej i charakteryzującej się objawami negatywnymi, występuje nienormalne powiększenie komór mózgu.
7. Lokalizacja uszkodzenia mózgu: w sposób szczególny związane z objawami charakterystycznymi dla schizofrenii są urazy obszaru czołowego, skroniowo-limbicznego i podstawy mózgu.

Czynniki środowiskowe i psychospołeczne

Wraz z wcześniej wymienionymi czynnikami, naukowcy uważają, że interakcja ze środowiskiem również odgrywa rolę w rozwoju tego zaburzenia. Czynniki środowiskowe, takie jak narażenie na niektóre wirusy lub niedożywienie matki w czasie ciąży i problemy podczas porodu, mogą być zaangażowane w rozwój tej choroby.

Do tego dochodzą destrukcyjne relacje między rodzicami a dzieckiem oraz stosunki rodzinne. Obwinianie rodziców opiera się na błędnym i nadmiernie uproszczonym rozumieniu przyczyn schizofrenii. Badania wskazują, że rodzicielskie próby oswojenia patologicznych zachowań ich chorych na schizofrenię dzieci często mają zły wpływ na ich własne zachowanie i wzorce komunikacji.

Ponadto w okresie 10 tygodni przed wybuchem choroby dana osoba często przeżywa silny stres. Stresory związane z relacjami interpersonalnymi są u schizofreników i osób zagrożonych tą chorobą znacznie częstsze i silniejsze. Nawroty choroby wiążą się z określonym rodzajem negatywnej komunikacji kierowanej do pacjenta przez członków rodziny. Głównie chodzi o nadmierne zaangażowanie emocjonalne w życie pacjenta oraz ciągłe krytykowanie jego zachowań i sposobu bycia.

Jakie są pierwsze objawy schizofrenii?

Oznaki i objawy związane ze schizofrenią można podzielić na trzy główne kategorie, w tym objawy pozytywne, negatywne objawy schizofrenii i poznawcze. Jednak istnienie określonych symptomów w każdej kategorii różni się w zależności od osoby.

Objawy pozytywne schizofrenii

Na ogół odnoszą się do zachowań psychotycznych, które nie występują u zdrowych osób. Do najczęstszych objawów pozytywnych należą:

• halucynacje,
• delirium,
• trudności w organizowaniu myśli lub łączeniu ich w logiczny sposób,
• mowa w chaotyczny lub zdezorientowany sposób,
• powtarzanie pewnych zachowań.

Objawy negatywne schizofrenii

Ta kategoria odnosi się do objawów, które zakłócają normalne zachowania i emocje. Często są trudniejsze do rozpoznania, ponieważ mogą wskazywać na obecność innych schorzeń psychicznych. Objawy negatywne schizofrenii obejmują:

• apatię,
• ogólny brak przyjemności z życia codziennego,
• spłycenie emocjonalne,
• brak przejawów woli,
• niemożność rozpoczęcia lub kontynuowania zaplanowanych czynności,
• ubogą ekspresję mimiczną,
• mutyzm lub ubóstwo mowy,
• katatonię,
• izolację społeczną,
• zmniejszoną zdolność koncentracji,
• niedbałość o higienę osobistą.

Zaburzenia poznawcze

Objawy poznawcze schizofrenii podobnie, jak te negatywne, często bardzo subtelne i trudne do zidentyfikowania jako objawy schizofrenii. Sprawiają, że chorzy nie mogą prawidłowo funkcjonować w ciągu dnia i często powodują stres emocjonalny. Poniżej przedstawiono niektóre objawy poznawcze schizofrenii:

• problemy z koncentracją lub utrzymaniem uwagi,
• trudności z pamięcią roboczą,
• upośledzenie funkcji wykonawczych.

Jakie zaburzenia występują w przebiegu objawów schizofrenii? Zaburzenia afektu

U pacjentów dotkniętych schizofrenią występują różne grupy zaburzeń.

Zaburzenia kojarzenia

Często nazywane zaburzeniami myślenia formalnego. Są podstawowym objawem schizofrenii. Dana osoba przestaje mówić sensownie, chociaż przestrzega semantycznych i syntaktycznych zasad rządzących komunikacją językową. Przyczyny takiego stanu nie można rozpatrywać w niskiej inteligencji, słabym wykształceniu czy zaniedbaniu kulturowym. Schizofrenik wydaje się łączyć słowa w pozornie sensowne ciągi, ale słuchacz ma problemy ze zrozumieniem, o co mu chodzi.

Zaburzenia treści myślenia

Obejmują zazwyczaj pewne typowe dla schizofrenii objawy wytwórcze w postaci urojeń oraz błędnych przekonań. Najczęściej dany człowiek wierzy, że jego myśli, działania i uczucia są kontrolowane przez jakąś zewnętrzną siłę. Jest przekonany, że jego myśli są wtłaczane mu do głowy przez nieczyste siły, że jakaś tajemnicza moc przejęła nad nim kontrolę. Obojętnie jakie zdarzenie zewnętrzne odbiera jako adresowane specjalnie do niego (urojenia odniesienia). Regularnie występują też inne urojenia, np. dotyczące absurdalnych zmian cielesnych.

Zaburzenia percepcji

Osoba ze schizofrenią nie jest w stanie segregować ani przetwarzać ogromnej liczby informacji, które ciągle do niej docierają. Następuje zubożenie poznawcze. Jeszcze bardziej dramatycznym doznaniem percepcyjnym są halucynacje. Mogą to być słyszane głosy, które mówią choremu, co ma robić, jak postępować. Typowe są halucynacje słuchowe, chociaż mogą również wystąpić ich wersje wzrokowe lub słuchowe. Przyczyną takich objawów w schizofrenii jest złe funkcjonowanie połączeń neuronalnych między różnymi obszarami mózgu.

Zaburzenia emocjonalne

W ciężkich i przewlekłych postaciach choroby dochodzi do anhedonii (niezdolność odczuwania radości i przyjemności), płytkości lub otępienia afektu (zwykle jego małej intensywności). Chory często wygląda na osobę zupełnie pozbawioną emocji. Nawet najbardziej dramatyczne czy wstrząsające wydarzenia nie wywołują w nim nic mocniejszego. Jednak zdarza się, że w ostrej fazie choroby może zareagować nieadekwatnie do usłyszanej wiadomości lub sytuacji. Na przykład na wieść o śmierci kogoś bardzo bliskiego, chory ze schizofrenią może wybuchnąć śmiechem i ogólnie pozostawać bardzo rozbawiony.

Zaburzenia poczucia tożsamości

Schizofrenik może mieć problemy z rozpoznaniem własnej tożsamości lub wręcz zatracić subiektywne poczucie Ja i własnej odrębności. Czasami zdarza mu się przejąć tożsamość kogoś innego. Bardzo często chorzy „wcielają się” w postać Jezusa Chrystusa. Niekiedy są też przekonani o uniwersalnej potędze części swojego ciała. Wierzą na przykład, że ich dłonie są odporne na ogień.

Zaburzenia woli

U schizofreników dochodzi do zakłócenia działań celowych. Dotyczy to dziedzin normalnego, codziennego życia, takich jak praca zawodowa, kontakty z innymi ludźmi czy zachowanie higieny osobistej. Postronni obserwatorzy stwierdzają, że dany człowiek przestał być sobą. Następuje wyraźne pogorszenie w codziennym funkcjonowaniu, chory zaczyna lekceważyć dbałość o swój wygląd, zdrowie i bezpieczeństwo.

Zaburzenia motoryczne

W schizofrenii można zaobserwować również różne nietypowe ruchy. Zakres zaburzeń związanych z motoryką jest szeroki. Może dotyczyć pobudzenia i nadaktywności albo przybieranie sztywnej postawy, mutyzmu lub zachowań rytualnych.

Warto również podkreślić, że osoba, która ma objawy schizofrenii, często ucieka do własnego świata. W skrajnej postaci traci kontakt z rzeczywistością, odwraca się od innych. Towarzyszy jej tworzenie swojego, wewnętrznego świata, w którym rozwija swoje fantastyczne pomysły i powołuje do życia wyreżyserowane przez siebie osoby, sytuacje, doznania itp.

Objawy dezorganizacji psychicznej u nastolatków

Objawy schizofrenii u nastolatków są podobne do objawów u dorosłych, ale rozpoznanie choroby może być trudniejsze. Może to częściowo wynikać z faktu, że niektóre objawy początkowe schizofrenii w tej grupie wiekowej są wspólne dla typowego rozwoju w tym okresie życia. Na przykład:

• wycofanie się z towarzystwa przyjaciół i rodziny,
• spadek wyników w szkole,
• trudności ze snem,
• drażliwość lub obniżony nastrój,
• brak motywacji do działania.

Również używanie substancji, takich jak marihuana, metamfetamina, LSD lub dopalacze może czasami powodować podobne symptomy. Jednak w porównaniu z objawami schizofrenii u dorosłych, nastolatki mogą mieć rzadziej występujące urojenia, ale częściej doświadczają halucynacji wzrokowych.

Rodzaje schizofrenii. Jakie są najczęstsze postaci schizofrenii?

W przypadku schizofrenii można mówić o różnych jej postaciach. Oto kilka najczęstszych.

Schizofrenia paranoidalna – objawy

Charakteryzuje się głównie obecnością urojeń i halucynacji słuchowych, przy czym obszary takie jak afektywność, język lub zachowanie są mniej dotknięte. Zasadniczo wyobrażenia urojeniowe są prześladowcze, krzywdzące lub odnoszące się do chorego, ale wyobrażenia urojeniowe mogą również pojawiać się z innymi tematami, chociaż zwykle są zorganizowane wokół spójnego zagadnienia. Powszechne jest również powiązanie halucynacji z treścią tematu urojeniowego. Towarzyszące objawy obejmują niepokój, złość, wycofanie i skłonność do kłótni. Początek jest zwykle późniejszy niż w innych typach schizofrenii, a także mają lepsze rokowania niż inne typy, ogólnie prezentując mniejsze upośledzenie funkcji poznawczych i społecznych.

Schizofrenia paranoidalna:

• jest najbardziej rozpowszechniona;
• obejmuje urojenia prześladowcze, wielkościowe i zazdrości;
• pojawiają się halucynacje słuchowe związane ze słyszanymi poleceniami, groźbami oraz bezsłowne omamy typu płacz, śmiech, szumy, trzaski;
• daje objawy zaburzenia spostrzegania;
• może mieć charakter epizodyczny, w którym pojawia się częściowa lub pełna remisja lub przewlekły.

Ponadto chory jest drażliwy, podejrzliwy, łatwo wpada w złość.

Schizofrenia hebefreniczna (zdezorganizowana)

Charakteryzuje się głównie dezorganizacją języka i zachowania oraz przewagą objawów negatywnych (obejmujących utratę funkcji, takich jak brak lub niewłaściwy afekt). Mogą występować urojenia i halucynacje, ale zwykle nie są one zorganizowane wokół spójnego tematu. Powiązane cechy obejmują grymasy, maniery i inne dziwactwa behawioralne, wykazujące wielką prostotę i ekstrawagancję w zachowaniu. Zazwyczaj podtyp ten wiąże się z wczesnym początkiem i ciągłym przebiegiem, ze złym rokowaniem ogólnym, ze względu na pogorszenie stanu chorego.

Schizofrenia hebefreniczna to:

• dominacja zaburzeń afektu, napędu psychoruchowego i formalnych zaburzeń myślenia;
• nastrój płytki i niedostosowany do sytuacji;
• chichotanie, grymasy, psoty, uśmiechy samozachwytu, samozadowolenia, wyniosłe manieryczne zachowania;
• tendencje do izolowania się;
• zachowania pozbawione motywów, planu i celu;
• skargi hipochondryczne;
• zazwyczaj brak dbania o siebie i higienę osobistą.

Schizofrenia katatoniczna

Objawy katatoniczne schizofrenii obejmują wyraźne zaburzenia psychoruchowe, które mogą obejmować unieruchomienie, nadmierną aktywność ruchową, skrajny negatywizm, mutyzm lub różne osobliwości ruchowe. Nadmierna aktywność ruchowa wydaje się bezcelowa i niezależna od bodźców zewnętrznych. Może istnieć wszystko, od utrzymywania sztywnej postawy przeciwko wszelkim próbom poruszenia się, po przyjmowanie dziwnych lub nieodpowiednich pozycji. Aby zdiagnozować ten podtyp, obraz choroby musi najpierw spełniać wszystkie kryteria schizofrenii i nie może być dalej wyjaśniany przez inne przyczyny lub zaburzenia.

Schizofrenia katatoniczna charakteryzuje się:

• zaburzeniami psychomotorycznymi: skrajne pobudzenie i podniecenie (postać hiperkinetyczna) lub osłupienie i znieruchomienie (postać hipokinetyczna);
• stanem pobudzenia, który zwykle pojawia się nagle: widoczna bezcelowa aktywność ruchowa, negatywizm czynny (nieumotywowany opór wobec wszystkich poleceń lub prób poruszenia), gwałtowne zachowanie, chory niebezpieczny dla siebie i otoczenia, stereotypie ruchowe (maniery, grymasy), rozkojarzone i niezborne wypowiedzi);
• stanem osłupienia: nagłe zastygnięcie bez ruchu, dziwaczne pozycje, „giętkość woskowa” – chory utrzymuje pozycję ciała w nadanej z zewnątrz formie.

Schizofrenia prosta

Schizofrenia prosta, w porównaniu z innymi typami zaburzeń schizofrenicznych, występuje rzadko. Charakteryzują ją:

• powolne wycofywanie się z kontaktów społecznych;
• rosnący brak zainteresowania sprawami rodziny;
• rozwój różnych dziwacznych zachowań;
• rezygnacja z odgrywanych dotąd ról społecznych;
• zanik motywacji do działania, do tego, co było dotąd ważne, np. praca, nauka.

Schizofrenia rezydualna

Można wyróżnić jeszcze schizofrenię rezydualną. Dotyczy ona ludzi, którzy mieli atak choroby, ale po leczeniu nie mają już wyraźnych objawów psychotycznych. Można o niej mówić, gdy pojawia się przewlekły etap rozwoju zaburzeń schizofrenicznych, odróżniający się od etapu wczesnego wyraźnym postępem choroby. Chory musi przejść przez co najmniej jeden wyraźny epizod schizofrenii, który spełnia ogólne kryteria diagnostyczne oraz stwierdzenie, że przez okres co najmniej roku objawy typu urojenia i omamy były minimalne lub zredukowane.

Inne postaci schizofrenii

• Schizofrenia dwubiegunowa lub depresyjna (zaburzenia schizoafektywne): występuje u osób, które jednocześnie doświadczają objawów i ciężkich zaburzeń afektywnych.
• Schizofrenia niezróżnicowana: nie spełnia kryteriów poprzednich podtypów lub prezentuje kilka z nich, nazywa się ją niezróżnicowaną. Charakteryzuje ją mieszanina wszystkich podstawowych objawów schizofrenii. Na porządku dziennym są zagubienie, przejawy zamętu, huśtawka emocjonalna, pobudzenie, autyzm, depresja, lęk. Najczęściej ta postać występuje na etapie kryzysu świadczącego o początku schizofrenii.
• Zaburzenia schizotypowe, zespoły urojeniowe i schiozafektywne: przejawiają się w postaci ekscentrycznych zachowań, zaburzeń myślenia i afektu, ale nigdy nie nabierają tak specyficznych cech, jak w przypadku schizofrenii.

Jak się czuje schizofrenik?

Schizofrenicy mają tendencję do przejawiania anomalnych zachowań, urojeń i halucynacji. Wśród nich są:

• podniecenie,
• agresja,
• kompulsywne nawyki,
• nadmierne i łatwość podniecenia,
• samookaleczenie,
• nadpobudliwość,
• wrogie nastawienie,
• izolacja społeczna,
• powtarzające się ruchy,
• dezorganizacja,
• powtarzanie bezsensownych słów,
• brak umiaru,
• uporczywe powtarzanie słów lub działań.

U schizofrenika występują upośledzenia funkcji poznawczych. Zwykle ma urojenia i wierzy, że jego myśli nie należą do niego.

Zachowanie w tym zakresie charakteryzuje się:

• dezorientacją,
• przekonaniem, że zwykła sprawa ma szczególne i osobiste znaczenie;
• wymyślaniem różnych sytuacji,
• fantazyjnymi myślami,
• powolnością podczas wykonywania codziennych czynności,
• zaburzeniami myślenia,
• problemami z koncentracją i pamięcią,
• fałszywą wyższością.

Jak wygląda rozpoznanie schizofrenii?

Diagnoza dotycząca schizofrenii polega na wykluczeniu innych zaburzeń zdrowia psychicznego. Ponadto należy ustalić, czy objawy nie są spowodowane nadużywaniem substancji lub leków i nie są innym stanem chorobowym.

Dlatego rozpoznanie schizofrenii może obejmować kilka aspektów. Wśród nich są:

• badanie fizykalne: można je zrobić, aby wykluczyć inne problemy, które mogą świadczyć o objawach przypominających schizofrenię. Pomagają również sprawdzić powiązane z chorobą komplikacje zdrowotne.
• testy psychologiczne i badania przesiewowe: mogą obejmować testy, które pomagają wykluczyć stany z podobnymi objawami oraz badania przesiewowe pod kątem spożywania alkoholu i narkotyków. Lekarz może również zlecić badania obrazowe, takie jak rezonans magnetyczny lub tomografia komputerowa.
• ocena psychiatryczna: obejmuje weryfikację stanu psychicznego przez lekarza psychiatrę lub psychologa. Obserwuje się wygląd i zachowanie chorego. W wywiadzie pojawiają się pytania dotyczące myśli, nastrojów, urojeń, halucynacji, używania substancji psychoaktywnych oraz możliwości popełnienia samookaleczeń lub samobójstwa. Obejmuje to również omówienie historii rodziny i sytuacji osobistej.
• kryteria diagnostyczne schizofrenii: można skorzystać z kryteriów zaburzeń psychicznych ICD-10 (najnowsza wersja ICD-11) lub DSM-IV (najnowsza wersja DSM-V).

Jak psycholog rozpoznaje u pacjentów objawy schizofrenii?

Nadal najpopularniejszym kryterium diagnostycznym są wytyczne według ICD-10. Rozpoznanie schizofrenii należy uwzględnić, gdy co najmniej jeden objaw o bardzo wyraźnym nasileniu (lub min. dwa o mniej wyraźnym) z grupy a-d, albo objawy należące do dwóch z grup e-i występują przez większość czasu w ciągu miesiąca lub dłużej:

1. Echo myśli, ugłośnienie, narzucanie lub pozbawienie myśli.
2. Urojenia bycia kontrolowanym, oddziaływania lub owładnięcia, poczucia bycia kontrolowanym i kierowanym w odniesieniu do ruchów ciała, myśli, czynności lub odczuć; postrzeganie urojeniowe.
3. Głosy komentujące lub prowadzące dialog na temat zachowań pacjenta albo inne głosy dobiegające z różnych części ciała.
4. Utrzymujące się niedostosowane kulturowo albo kompletnie niemożliwe do zaistnienia w rzeczywistości urojenia, np. tożsamości religijnej, politycznej czy nadludzkiej.
5. Utrwalone omamy z różnych zmysłów, z towarzyszącymi im albo zwiewnymi, albo w pełni niewykształconymi urojeniami bez wyraźnego nasycenia afektywnego, bądź utrzymującymi się tygodniami i miesiącami ideami nadwartościowymi.
6. Przerwy lub wtręty w toku myślenia, co prowadzi do rozkojarzenia, nieadekwatnych wypowiedzi i tworzenia neologizmów.
7. Objawy katatoniczne, takie jak: pobudzenie, zastyganie lub giętkość woskowa, negatywizm, mutyzm i osłupienie.
8. Objawy „negatywne”: apatia, zubożenie wypowiedzi, spłycone lub nieadekwatne afekty, co prowadzi zwykle do zmniejszenia dostosowania społecznego lub wycofania się z kontaktów społecznych); należy wykluczyć zależność tych objawów od depresji i leczenia neuroleptykami.
9. Znacząca i utrwalona, obejmująca wiele różnych aspektów życia psychospołecznego jednostki zmiana funkcjonowania, przejawiająca się utratą zainteresowań, bezcelowością, bezczynnością, postawą zaabsorbowania sobą i społecznym wycofaniem.

Diagnoza choroby a stadium przebiegu schizofrenii

W każdym razie zarówno leczenie schizofrenii, jak i jej diagnoza zależą od stadium choroby. Możliwości są następujące.

1. Faza przedchorobowa – czynniki biologiczne i psychospołeczne pod wpływem zdarzeń wyzwalających mogą doprowadzić do pojawienia się psychozy.
2. Faza prodromalna (okres zwiastunów) – lęki, dystrofie, nastrój depresyjny, wycofanie społeczne, zaburzenia emocjonalne; dwie grupy osób: dobrze przystosowane, osiągające ważne dla tego okresu rozwojowego role i zadania życiowe oraz słabo przystosowane, mające trudności w kontaktach społecznych, problemy w szkole i pracy.
3. Faza ostra – pojawiają się znaczące kliniczne objawy schizofrenii, albo typy, w których występują wyraźne objawy pozytywne lub negatywne.
4. Faza remisji – proces zanikania objawów: albo ich całkowite wycofanie się, albo częściowe ustąpienie. Może zostać przerwany po pewnym czasie kolejnym nawrotem i pojawieniem się epizodu.

Jak wygląda leczenie schizofrenii?

U osób ze zdiagnozowaną schizofrenią leczenie musi być ściśle monitorowane przez lekarza psychiatrę. Ponadto angażuje innych specjalistów medycznych i psychologów, w zależności od środków, które należy podjąć i wybranego podejścia.

Podstawową metodą leczenia schizofrenii jest farmakoterapia. W leczeniu farmakologicznym schizofrenii stosuje się leki zwane neuroleptykami lub lekami przeciwpsychotycznymi. Zmniejszają lub łagodzą objawy schizofrenii i innych zaburzeń psychicznych, zapobiegając psychozom. Blokują nadmierne działanie dopaminy i przywracają równowagę mózgową, choć powodują pewne działania niepożądane, takie jak: zmęczenie, suchość w jamie ustnej, zawroty głowy, zaparcia, trudności w oddawaniu moczu oraz objawy pozapiramidowe: sztywność, drżenie, uczucie niepokoju, które napędza pacjenta do ciągłego poruszania się. Leki na schizofrenię mają doprowadzić do osiągnięcia stanu remisji lub stłumienia objawów. Trzeba mieć na uwadze, że około 30% pacjentów podczas pierwszego ostrego rzutu choroby nie reaguje na leki. Są najskuteczniejsze wobec objawów pozytywnych (urojeń, omamów, zaburzeń myślenia).

Terapia schizofrenii

Terapia schizofrenii obejmuje również zindywidualizowany proces terapeutyczny, którego celem jest przywrócenie choremu takiego poziomu funkcjonowania życia społecznego, jaki miał przed wystąpieniem choroby. Leczenie w tym zakresie obejmuje interwencje psychospołeczne. Otóż po ustąpieniu psychozy, oprócz kontynuacji leczenia farmakologicznego, ważne są interwencje psychologiczne i społeczne (psychospołeczne). Może to być:

• terapia indywidualna: psychoterapia może pomóc w normalizacji wzorców myślowych. Ponadto uczenie się radzenia sobie ze stresem i identyfikowanie wczesnych objawów ostrzegawczych nawrotu choroby może pomóc osobom ze schizofrenią w radzeniu sobie z chorobą.
• Trening umiejętności społecznych: koncentruje się to na poprawie komunikacji i interakcji społecznych oraz na rozwijaniu umiejętności uczestniczenia w codziennych czynnościach.
• Terapia rodzinna: zapewnia wsparcie i edukację rodzinom oraz bliskim osób dotkniętych schizofrenią.
• Wsparcie zawodowe: celem jest pomoc osobom ze schizofrenią w przygotowaniu się, znalezieniu i utrzymaniu pracy.
• Rehabilitacja neuropsychologiczna: takie postępowanie podczas leczenia schizofrenii obejmuje prace w celu poprawy funkcjonowania fizycznego i psychicznego po urazie lub chorobie mózgu.
• Warsztaty stymulacji poznawczej, podczas których pracuje się nad podstawowymi funkcjami poznawczymi, na ogół zmienionymi po wystąpieniu zaburzenia psychicznego, takimi jak uwaga, pamięć, koncentracja.
• Zajęcia relaksacyjne: typu trening relaksacyjny Jacobsona, joga, medytacja.
• Psychoedukacja: uczy się o tym, jak dbać o zdrowie psychiczne. Ta wiedza służy również do wspierania, doceniania i wzmacniania pozycji społecznej pacjentów.
• Terapia grupowa: to rodzaj psychoterapii, w której terapeuta pracuje z pacjentami w grupie, a nie w sesjach indywidualnych.

Osobowość schizotypowa a schizofrenia

Warto zauważyć, że niektóre objawy schizofrenii mogą wskazywać na istnienie tej choroby, a w rzeczywistości pacjent jej nie ma. Tak jest w przypadku zaburzenia z pogranicza schizofrenii i zaburzeń osobowości, jakim jest osobowość schizotypowa.

Osoby ze schizotypowym zaburzeniem osobowości mają dziwne zachowanie, wzorce mowy, postrzeganie i myśli. Inni ludzie określają ich mianem dziwnych lub ekscentrycznych.

Zwykle osobowość schizotypową charakteryzuje:

• nietypowy, wręcz dziwny sposób ubierania się,
• podejrzliwość,
• paranoiczne nastawienie,
• podejrzliwość lub bycie niespokojnym w różnych sytuacjach społecznych z powodu braku zaufania do innych,
• wąskie grono przyjaciół,
• brak komfortu w sytuacjach intymnych,
• błędna interpretacja rzeczywistości lub zniekształcone postrzeganie,
• dziwne przekonania lub magiczne myślenie (na przykład bycie nadmiernie przesądnym lub myślenie, że ma się parapsychiczne moce),
• fantazjowanie lub śnienie na jawie,
• niezręczność podczas interakcji z innymi ludźmi,
• sprawianie wrażenia zimnej, zdystansowanej lub obojętnej osoby,
• wykazywanie ograniczonych reakcji emocjonalnych.

Osoby ze schizotypowym zaburzeniem osobowości mogą mieć dziwne przekonania lub przesądy. Mają problemy z nawiązywaniem intymnych relacji i tendencję do zniekształcania rzeczywistości. Z tego punktu widzenia osobowość schizotypowa może wydawać się łagodną postacią schizofrenii. Jednak trzeba pamiętać, że w przeciwieństwie do poważnej choroby psychicznej, osoby z zaburzeniem osobowości nie są oderwane od rzeczywistości. Nie mają urojeń lub halucynacji. W rzadkich przypadkach u osób ze schizotypowym zaburzeniem osobowości może rozwinąć się schizofrenia.

Czy schizofrenia jest uleczalna?

Mimo, że schizofrenię można i trzeba leczyć, jest ona uznawana za chorobę nieuleczalną. Głównie z tego powodu, że leczenie choroby trwa najczęściej do końca życia chorego, a zaprzestanie farmakoterapii oraz innych form terapeutycznych może doprowadzić do nawrotów objawów. Schizofrenia wymaga leczenia.

Często wśród chorych pojawia się również pytanie, jak długo żyją ludzie ze schizofrenią? Otóż nieleczona choroba może skrócić życie nawet o 15-25 lat. Dlatego tak ważne jest postawienie prawidłowej diagnozy i dobranie odpowiedniej dla chorego metody leczenia.

Jak pomóc choremu na schizofrenię?

W przypadku leczenia schizofrenii ważne jest również wsparcie bliskich. Jeśli Ty lub ktoś, kogo kochasz, zmaga się z wyniszczającymi i niepokojącymi objawami schizofrenii, miłość i pomoc członków rodziny jest często najważniejszym czynnikiem w procesie leczenia i powrotu do zdrowia. Twoje wsparcie, otoczenie osoby chorej pomocą, może mieć duże znaczenie dla sukcesu, jaki odniesie ukochana osoba w procesie zdrowienia.

• Dowiedz się jak najwięcej o schizofrenii i możliwościach jej leczenia, ponieważ pozwoli Ci to podejmować bardziej świadome decyzje o tym, jak najlepiej radzić sobie z tą chorobą i radzić sobie z wszelkimi niepowodzeniami.
• Skontaktuj się z psychologiem, który pomoże Ci przebrnąć przez zrozumienie procesu chorobowego i wskaże właściwą drogę postępowania z chorym.
• Zmniejsz stres w życiu bliskiej osoby, ponieważ w wielu przypadkach może nasilać objawy schizofrenii.
• Ustal realistyczne oczekiwania uwzględniające ograniczenia związane ze schizofrenią. Pomóż ukochanej osobie wyznaczyć i osiągnąć możliwe do zrealizowania cele w rozsądnym tempie.

Należy pamiętać, że gdy objawy mają znaczący wpływ na życie chorego, zalecanym poziomem opieki jest leczenie szpitalne. Jest szczególnie konieczne, gdy schizofrenicy stanowią zagrożenie dla siebie lub innych. Podczas leczenia stacjonarnego w szpitalu psychiatrycznym osoby te znajdują się w bezpiecznym środowisku z całodobową opieką i wsparciem. Ponadto tego typu podejście pomaga chorym ludziom lepiej kontrolować objawy i uczyć się bardziej niezależnego życia.

FAQ – Najczęściej zadawane pytania

Czym jest schizofrenia?

Schizofrenia to przewlekłe zaburzenie psychiczne, które wpływa na sposób myślenia, odczuwania i zachowania osoby. Osoby z schizofrenią mogą doświadczać halucynacji, urojeń oraz zaburzeń myślenia i emocji.

Jakie są początkowe objawy schizofrenii?

Początkowe objawy schizofrenii mogą obejmować zmiany w myśleniu, nastroju i zachowaniu, takie jak trudności w koncentracji, izolacja społeczna, apatia, lęki, a także niespójne mówienie i myślenie.

Jakie są przyczyny schizofrenii?

Przyczyny schizofrenii nie są do końca znane, ale uważa się, że mogą to być kombinacje czynników genetycznych, biologicznych i środowiskowych. Stresujące wydarzenia życiowe oraz nieprawidłowości w strukturach mózgu mogą również odgrywać rolę.

Jakie są metody leczenia schizofrenii?

Leczenie schizofrenii obejmuje farmakoterapię (leki przeciwpsychotyczne) oraz psychoterapię. Wspierające terapie, takie jak terapia rodzinna, edukacja psychologiczna i terapia zajęciowa, mogą również pomóc w zarządzaniu objawami i poprawie jakości życia.

Czy osoby z schizofrenią mogą prowadzić normalne życie?

Tak, osoby z schizofrenią mogą prowadzić pełne i satysfakcjonujące życie, szczególnie jeśli otrzymują odpowiednie leczenie i wsparcie. Kluczowe jest regularne stosowanie się do zaleceń terapeutycznych i prowadzenie zdrowego stylu życia.

Wpis blogowy nie jest artykułem naukowym. Ma jedynie charakter informacyjny i nie zastąpi konsultacji ze specjalistą. W opracowaniu wykorzystano materiały pochodzące z literatury przedmiotu:

• Cierpiałkowska L., „Psychopatologia”, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2008.
• Carson R.C., Butcher J.N., Mineka S., „Psychologia zaburzeń”, GWP, Gdańsk 2005.
• Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10.